ТОР 5 статей: Методические подходы к анализу финансового состояния предприятия Проблема периодизации русской литературы ХХ века. Краткая характеристика второй половины ХХ века Характеристика шлифовальных кругов и ее маркировка Служебные части речи. Предлог. Союз. Частицы КАТЕГОРИИ:
|
ЯСАЛМА КЕШЕЛӘР, ЯКИ 3 страница— Очсызгарак сатучыны эзлисеңме, улым?— диде, сорау катыш елмаеп.
ЯШЬЛӘРНЕ ҮСТЕРҮ Хикәят
Кош-корт халкы тиз картаючан бит инде ул. Чебиләр үсә тора, тавык булып китә. Әтәчләр дә шулай инде. Буыннар алмашын хәбәр итеп яшьләр килә тора. Бер әтәч үсеп килүче яшь әтәчләрнең башларын гел чукып, аптыратып яши икән. Тавыклар түзмәгәннәр: — Нигә аларга ирек бирмисең, матур гына үсеп килгәннәрендә башларын чукыйсың?— дигәннәр. — Сез шулай инде, яшьләр үсәрләр дә безгә карарлар дип өметләнәсез. Әмма алар белән бергә үзләре кебек үк яшь тавыклар да үсеп килә. Урыннарыгызны алмаслар дип өметләнмәгез!— дип, әтәч аларны чукып ачуланган.
БУЛДЫКЛЫЛЫК БИЛГЕСЕ Хикәят Берәүне мактыйлар икән: — Аһ сез нинди булдыклы, үзегез — шагыйрь, үзегез — язучы, үзегез — драматург!— дип.— Зур талант иясе сез! Милләтебезнең горурлыгы, заманабызның маягы, күңелләрнең күрке! Бу кеше, тыңлап-тыңлап торган да: — Аһ, шулай булса иде,— дигән.— Сез мине талант иясе, дисез, шагыйрь, язучы, драматург, дисез. Әмма, юньле шагыйрь була алмагач, язучы булып булмасмы дип, юньле язучы да була алмагач, драматург чыкмасмы миннән дип тырышып-тырышып караудан гына шагыйрь дә, язучы да, драматург та булынган инде!
АЧЛАР ХӘЛЕН ТУКЛАР БЕЛМИ Хикәят
Адәм хәсрәтсез булмый, диләр. Шулай бер кешенең хәле бик мөшкел икән. Кәефен күтәрергә дип дуслары төрле мәзәкләр сөйләп караганнар, ул һаман көлми, кәефе киткәннән-китә, ди. Дуслары тәмам гаҗизләнеп беткәннәр. — Әллә җырлап-биеп карыйкмы?— дигәннәр һәм, ни уйлаган булсалар, шулай кыландырганнар. Теге һаман көлми дә, уйнамый да икән. Дуслары тагын да хәйран иткәннәр. Арадан берсе сорарга булган: — Нигә көлмисең? Җырламыйсың? Биемисең?— дигән.— Сәбәбе нәрсәдә? — И дусларым, сез миңа бер ашарлык ризык бирсәгез иде! Нигә шушы кадәр интектерәсез?— дигән җавабын ишеткәч, дуслары: — Белмәдек, гафу!— дигәннәр.— Күңелең сагышландымы дип уйлаган идек, ашыйсың гына килгән икән бит!
АХИРӘТ КӨН РИЗЫГЫ Хикәят
Бер мулладан сораганнар: — Сез безгә җәннәттән мисал китерерсезме?— дип. — Китерәмен!— дигән мулла.— Җәннәт мисалы шул булыр: кемнәр хәмер эчеп, тәмам канатланып, дөньяларын онытып җибәрерләр, шул халәт җәннәт мисалы бер хәл булыр. — Ә тәмугтан мисал нәрсәдер?— дигәннәр. — Анысы да бик гади,— дигән мулла,— үзен җәннәттә дип белеп, адәм баласы бик күп хәмер эчәр, ә аннары башын күтәрә алмыйча авырыр. Эче-тышы көяр, уена гөнаһларыннан артыгы килмәс, мәңге алай эшләмәм дип антлар итәр, әмма бу хәленнән котыла гына алмас. Шуңа да хәмер бу дөнья ризыкларыннан хәрәме, Ахирәтнең хәләле!— дигән.
САНДУГАЧ ТЕЛЛЕ ТАТАР Хикәят
Инглиз, урыс һәм татар бер поездда бер вагонда бер купега туры килгәннәр. Сөйләшеп баралар икән. Инглиз мактана ди: — Минем инглиз теле шундый тел, аны дөньяның һәр кыйтгасында аңлыйлар һәм беләләр, шуңа күрә халкым да бөек халык!— дип. Урыс та югалып калмаган: — Синең телеңне бөтен дөньяда аңласалар, минем телемне ярты дөнья белә, башка бернинди телне аңламыйча да урысча сөйләшеп дөньяны гизеп була. Минем халык та бөек!— дигән, горурланып. Ә татар эндәшми, мыштым гына утыра икән. “Син дә әйт инде!”— дигәндәй аңа төбәлгәннәр. — Минем телемдә татарлар үзләре дә качып кына сөйләшәләр. Сандугач сайраган кебек, бөтен галәм тынычланып беткәч,— дигән ул.— Минем телем сандугач теледер инде!
КӘБЕСТӘ ХӘСРӘТЕ Хикәят
Агайлар сөйләшә: — Кәбестәгә корт төште, ничек бетерергә белгән юк!— дип. Арадан берсе: — Агуларга кирәк, эзләре дә калмас!— дигән. Әмма бу киңәшен башкалар өнәмәгәннәр. Арадан татар агае: — Кәбестә кортын көн дә чүпләп торсаң, берсе дә калмый. Минем хатын шулай итә!— ди икән. Боларны тыңлап торган яһүди: — Нинди сүз сөйләшәсез сез?— дип аптыраган.— Мин кәбестәне кибеткә керәм дә алам, керәм дә алам, әмма бер генә дә кәбестәгә корт төшкәнен күргәнем юк иде әлегәчә,— дигән. — И юньсез,— дип ачулана башлаганнар аны агайлар,— сөйләшергә сүзне бетердең. Әле без ярты сәгатьләп бәхәсләшәсе идек!
ХИКМӘТЛЕ ТАБИП Хикәят
Табип чиратында бер татар агае утыра. Авырулар кереп китәләр, әйләнеп тә чыгалар. Агайның кәефе бозыла һәм: — Бу табип әллә шундый начармы, кешеләрне карап та тормый, бора да чыгара, бора да чыгара?— дип сорый, ризасыз ачуланып. — Юк,— диләр аңа,— киресенчә, бик оста табип ул. Авыру кешенең бер күрүдә чирен билгели. Синең кайсы төшең авырта соң? — Авырткан һәм авырган җирем дә юк сыман, кулым гына... сынмады микән дип борчылып килдем. Улымның машинасы юлда ватылгач, астына кереп китте, ә мин машинасын сәгать буе күтәреп торган идем,— дигән. — Борчылма, агай,— дигәннәр ишек төбендә чиратта утыручылар.— Бу табип шундый оста, аягыңны себерке суында тотарга киңәш итәр, кулыңның да авыруы бетәр.
БАШСЫЗ ХАТЫН БӘЛАСЕ Хикәят
— И башсыз!— дип ачулана икән улын бер ир. Малай аны-моны эндәшми тик тора, аннары әнисеннән сорый: — Әни, мине син алып кайткан идеңме, әллә әтиме?— дип. — Мин әлбәттә, атаңа тагын!— ди икән әнисе. — Ә син мине әтидән алып кайттыңмы соң? — Шул башсыздан булмый, кемнән алып кайтыйм инде?— дигән әнисе. — Ә, шуңа күрә мин дә башсыз инде алайса, әйеме?— ди улы. Әтисе тыңлап торган да: — Әниең башлы булса, юньлерәк ирдән алып кайтыр иде сине, башсыз, шуны да аңламагач!— дип, улын тагын да ачулануын дәвам иткән.
АКЫЛЛЫ ДУС КИҢӘШЕ Хикәят Бер татар драматургы хәтдин тыш баеп киткән. Чит ил машиналарында гына йөри, шәп киенә. Фатирын да, йорт җиһазларын да яңартып бетергән. Инде чират хатынына җиткән. Монысын да яңартса, бөтенләй дә бәхетле буласы, имеш! Тик эше барып кына чыкмый. Өенә хатыннар да алып кайтып карый, яшь кызлар да. Әмма хатыны һич тавыш чыгармый. — Булдыра алсаң, афәрин!— дип кенә тора. Ә үзе чит-ят ирләргә бер дә кызыкмый, ирен ташлап китә белми. Драматург тәмам акылдан шашар хәлгә җитә. Дуслары, моңа киңәш биреп, үзең ташла да кит син аны, диләр. Ә ирнең бер дә алай итәсе килми, фатиры кызганыч, байлыклары. Саран булмасаң, баеп китү мөмкин түгел шул ул. Моның хәленә кергән бер кеше аңа мондый киңәш бирә: — Син,— ди,— хатыныңа бер кашык су белән йотарлык берәр сөяркә табып бир. Эһ та итмәс, китәр дә барыр! Юкса синең хәлең “бүре дә тук булсын, сарык та исән калсын” дигән мәкальгә тартым,— дигән. — Ә андый егет минем хатынга карармы соң?— ди икән драматург. — И юләр, нишләп карамасын,— ди икән дусты.— Синең хатындай чибәр затны көндез чыра яндырып эзләсәң дә табып булмый. Ул үзе дөнья байлыгы. Кыяфәте — затлы, кулы — татлы... Аны тыңлап торган-торган да ир, базарга сыер сатарга чыккан мужик кебек әйтә икән: — Мондый хатын үземә дә кирәк булыр, китми генә торсын әле!— дип.
ЗАЯ ГОМЕР — ЗАР ГОМЕР Хикәят Гомер үткәненә берәү зарлана икән. Икенчесе: — Хәере белән, хәере белән!— дип әйтә, ди. — Аның үтүендә нәрсәсе инде хәерле?— дигән тегесе, һаман да зарланып. Монысы аңа гаҗәпләнгән һәм әйткән: — Гомернең һәр чорында үзенә күрә хәерле ягы бар. Яшьлектә чын егет булып, ирлектә исә ике кулыңнан җитмеш төрле эш килсә, менә шулар булыр инде ул гомернең хәерле узуы. Ә картлыкның үз шатлыклары бар. Анысы көздә бакчаларның җимешләнгәне кебек инде,— дигән. Күпләр яшиләр, әмма гомер иткән кебек тә түгелләр, заяга елларын уздыралар да җибәрәләр, имеш. Ә аннары зарланып йөрергә генә кала.
АКЧАДАМЫНИ ХИКМӘТ? Хикәят
Бер адәм акчасызлыктан интегә икән. Нинди генә эшне башкарып чыкмасын, кереме үзен дә, гаиләсен дә туйдырырга чак җитеп бара. Бу хәле турында дустына зарлана икән: — Эшлим-эшлим, бер файдасын да күрмим. Хезмәт хакым ашарыма да чак җитеп бара,— дип. Ә моның дусты яһүди кавеменнән булган. Ул аны тыңлап торган да: — И агай-эне,— дип әйтә икән,— син юкка күп эшләргә кирәк булган хезмәт сайлагансың. Моннан түбән аз эшләп, күп акча ала торган җиргә урнаш. Бернинди хәсрәтең дә булмас,— дигән. Бу кеше, шундый эш эзләп йөреп, бөтенләй дә бөлгенлектә калган.
МӘЗӘГЕ КЫЙММӘТ Хикәят
— Мин — бөек шагыйрь, мин — бөек шагыйрь!— дип дау куптара икән бер каләм иясе. Моны тыңлап торган халык: — Әйе, син — бөек шагыйрь, син — бөек шагыйрь!— диләр, афәрин кычкыралар. Теге һаман да үссенә бирә, үзенекен такылдый: — Мин — бөек шагыйрь, мин — бөек шагыйрь! Ә халык һаман да мактауда икән. Шуннан, болар янына яңа килеп кушылган бер әфәнде, аларга аптырап: — Нинди бөек шагыйрь булсын бу, шигырьләре бигрәк буш бит, мәгънәсе юк,— дигән. Шунда халык эченнән акыллысы: — Анысын без дә беләбез, әмма котырткан саен аның сикерүе кызык бит. Ат кәмите сыман,— дип, әфәндегә хәлнең асылын аңлатып биргән.
МИНКЕМЛЕК СЕРЕ Хикәят
Адәмнең холкында ике начар як бар, диләр, берсе — мин-минлек, икенчесе — көнчелек. Акылы булган кеше менә шуларны бәйдә тотуны кодрәт итә, имеш. Шулай бер адәм башкаларга һаман да үпкәләп кенә тора икән. — Нишләп кәефең юк синең?— диләр. Бу адәм исә: — Бик булыр иде дә бит, әмма сез мине санламыйсыз, кемлегемне белмисез! Һаман да үзегез дә үзегез. Сез генә яхшы, башкаларны бер дә күрмисез,— дигән. — Нишләп шулай булмасын,— дигәннәр моңа.— Үзебезнең кемлекне үзебез күрмәсәк һәм белдермәсәк, син күрер идеңме соң? Теге кеше дә акылына килеп әйткән ди: — Бик күрер идем, әгәр дә үземдә дә кемлек булса!— дип.
КҮҢЕЛ КҮЗЕҢ БУЛМАСА Хикәят
Бер кеше һаман да китап укый икән. Берсен бетерергә өлгерми, икенчесен башлый. Моны зур галим булыр дип көтәләр. Әмма юк та юк. Аптырагач: — Нәрсә укыйсың соң син ул китаплардан?— дип сораганнар. — Укуын күп укыдым инде,— дигән теге “китап корты”,— инде хәзер мәгънә эзләп укыйм! — Таптыңмы соң? — Әлегә юк!— дигән бу. — И юләр,— дигәннәр моңа,— мәгънә бит ул китапта гына түгел, кешенең үзендә дә була. Әгәр дә укыган китабыңда алар очрашып кавышмасалар, бу кадәр күзеңне бетерүдән ни файда? — Шуңа дип тырышам бит инде!— дигән теге кеше, җавабында елмаеп.
САРАНЛЫК КОТКЫСЫ Хикәят
Бер бай адәм бик саран икән. Әмма аны саран дип әйтмәсеннәр өчен, байлыгын яшереп, иске-москы гына киеп йөри бу. Менә бервакыт өйләнер чаклары җитә моның, хатын алып кайта. Йорты-җире белән таныштырып йөри. Хатыны боларның һәммәсен күрә дә: — И-и,— ди,— мин синең болай ук бай икәнлегеңне белмәгән идем. — Ә нәрсә, начармыни?— ди бу адәм. — Начарын начар түгел дә,— дип әйтә икән хатыны,— әмма бу кадәр мал-туарны, байлыкларны, йорт-җирләрне карап бетерергә дә кирәк бит әле. Мин бит сиңа хатын булырга дип кенә килгән идем, ә син мине хезмәтче итеп тә алгансың икән!
ХӘЙЛӘСЕЗ ИР Хикәят
Берәүләр фатир алырга җыенганнар. Мөгаен мөмкинлекләре шундыйрак булгандыр инде, гаилә башы ир, ашыкмый гына сөйләп, хатыны белән киңәшә икән: — Дүрт бүлмәлене алыйкмы, әллә өчле генә дә җитәрме?— дип, һичбер хәйләсез. Хатынының шунда йөрәгенә ут каба язган: — Юк инде, ирем, өчле дә бик җиткән,— ди икән бу.— Ул бүлмәләрне әллә син җыештырасыңмы? Миңа төшәчәк бар авырлыгы. Дүрт бүлмәне җыештырып чыгарырга да аны күпме хезмәт кирәк, өчлене генә ал, өчлене генә! — Ярар,— дигән ире,— бер бүлмәсен бикләп куярбыз, нәкъ өч бүлмәсе генә калыр, син дигәнчә булыр, бер дә борчылма!
ИХЛАСЛЫК ХИКМӘТЕ Хикәят
Кешедә иң яманы — тел, диләр. Әмма бер кеше шундый оста сөйләшә икән, хәтта әйткән сүзләрендә сандугач сагышлары бар булыр. Аны гел тыңлап кына торасы килә. Шуннан, берәү килә дә моннан сорый: — Кара әле, карендәш,— ди,— минем дә, югыйсә, тавышым да моңлы, җөмләләрем дә дөрес, диктор булып та эшлим, нигә соң халык мине мөкиббән китеп тыңламый? Киңәш бирмәссеңме икән? — Бирәм,— дигән ул кеше.— Сере бик гади аның: сөйләгәндә сүз чиләген, җанның коесына төшереп, шуннан акыл ширбәтен тутырып алып, башкаларның күңел тустаганнарына бүлеп сала белеп сөйләшергә кирәк! Бары шул гына, бернинди авырлыгы да юк аның!
ГАДЕЛЛЕК ӨЛГЕСЕ Хикәят
Бәхетле тормышның нигезе гаделлеккә корылганын беләсез. Әмма аны “дөреслек” тә диләр әле. Шулай бервакыт бер хөкемдар: — Болай итсәм гадел булырмы, алай эшләсәм ярармы?— дип баш ватып утыра икән, өстәленә нурларын коеп торган кояшның йөзен шунда болыт каплаган. Бу хәлгә күңеле киткән хөкемдар: — И хәерсез,— дип зарланган ачуланып.— Син, югыйсә, зәгыйфь, мескен бер болыт кисәге генә, әмма никадәр якты янган, Аллаһының шәме булган кояшны да капларга җөрьәт итәсең, ә мин монда бүрегә дә ярарга тырышып, аны да тук итмәкчемен, сарык та исән калсын дип баш ватам!
БАШСЫЗ БАШ Хикәят
Ике агай утын кисәләр икән. Аркылы пычкыны чаж да чож йөртәләр. Урамнан бер ташбаш малай үтеп бара. Болар янына туктый, карап тора. Аннары, юри шаяртыпмы: — Нәрсә, агайлар, пычкы бүлешәсезме әллә? “Минеке дә минеке” дип тарткалашасыз?— ди. Берсенең моңарга ачуы килә: — Атаң башын бүлешәбез!— дип, усал итеп эндәшә. Малай да аптырап калмый: — Минем атайның башы сезгә тәтемәс шул,— ди.— Ул чанасын җәй ясый, арбасын кыштан майлап куя. Утынны да сезнең кебек кыш көне кисеп ятмый! Һәм китеп бара. Агайларның икенчесе беренчесенә: — Бүлдеңме атасы башын?— дип әйтеп куя.
ЗАТЛЫЛЫК ХИКМӘТЕ Хикәят
Кешенең бәхете үзеннән алда йөри, диләр. Кая барса да, нишләсә дә көтеп ала. Әмма ләкин адәмдә тәкәбберлек дигән бәдбәхет бар, шуның аркасында ул үзен танып, көтеп алган бәхетен күрми үтеп китә, имеш. Шулай берәү: — Мин — булган, мин кулыма нинди эш алсам, шуны хәл итәм, гади таштан энҗе бөртеге ясыйм, тимерне алтынга әверелдерәм,— дип мактана икән. Моны тыңлап торган икенче бер адәм: — Болары бик яхшы, әмма үзеңне дә затлы итәргә онытма,— дигән, әллә бераз көнләшептерме, белмәссең. Һәм аңардан мондый җавапны ишеткән: — Хикмәт шунда шул менә, тәкәбберлегем аркасында бәхетемнән коры калдым мин!
КӘЕФ БАЗАРЫНЫҢ СЕРЛӘРЕ Хикәят
Бер кеше кәеф базарында бик тә оста телле икән. Һәркемнең күңел савытына затлы ширбәтен тутыра, әмма үзендә кәеф бер дә төкәнми, ди. Моның серен башкаларның беләселәре килгән. Хикмәтнең нәрсәдә булуын сораганнар. Ул: — Бер дә әллә нәрсә түгел,— дип җавап биргән.— Мин һәрвакыт бары үземнән генә көлдем, шуңа күрә күңел савытымны ватарга теләүчене тапмадым. — Ә без сине бик яхшы кешедер дип белә идек. Ялгышканбыз, бездән дә көлкерәк адәм икәнсең,— дигәннәр кабат та тегеләр аңа. Бу юлы ул: — Мин бит кылган яманлыгымнан түгел, кылырга мөмкин булган начарлыкларымнан көләм. Җаным сафлана да гөнаһлардан котылып калам,— дигән.
БҮКСӘЛЕ ИР ГӨНАҺЫ Хикәят
Арада телгә беткән кешеләр дә була. Алар янында сүз сөйләү үзе үк батырлыкка тиң, имеш. Бервакыт ирләр җыелышып сөйләшеп тора икән. Арадан берәү, мактанып: — Өйләнгәч, тормышлар җайланып китте әле. Хатын пешеккә бик оста, корсак үсә дә корсак үсә, бүксәм тау кадәр булды инде,— дигән. — Ай-йой,— дигәннәр башкалар,— күрми дә торабыз, чыннан да Бакыр-тау кадәр булган! Шунда берсе: — Хатын да хатын, дисең, йоклаганда ут яндырып йоклыйсыңдыр әле, бүксә шуңарга үсә ул,— дигән.
ИРЛЕК СЕРЕ Хикәят
Бер ирнең хатыны кыз ташый да кыз ташый икән. Моның бу галәмәтләре ирләр теленә кереп киткән. Хатыны тагын буйга узгач, сорыйлар икән иреннән: — Монысы да кыз булырмы, әллә малаймы?— дип. — Аллаһы кемне бирсә, шул инде,— дигән ир, бер дә сер биреп торасы килмичә. — Ә сез карават астыгызга балта-пычкы ишене куеп яткан идегезме соң?— диләр тагын да. — Ни өчен?— дип аптырый ир. — Соң,— дип аңлаталар моңарга,— карават астыгызны карарга кирәк, әгәр мунчала, табак-савыт ише аунап ятса, тагын кыз була инде, балта-пычкы ише икән, малай алып кайтмый калмассыз, иншаллаһ!
БАШКАЛАРНЫ ТЫНЫЧЛАНДЫРА БЕЛҮ СЕРЕ Хикәят
Адәмнең кәеф яхшылыгы сәламәтлегенә бәйле, диләр. Ә мин — табигатенә, дим! Бер кеше авырып ята икән, күрше-тирәсе, таныш-белеше аның хәлен белешкәләргә кергәли. Һәммәсенең сораулары бер чамадарак бит инде: — Хәлләрегез ничек соң?— диләр. Бу да аларга һаман бер рәвешле җавап бирә тора: — Әлегә ярыйсы иде әле, менә авырып киттем бит. — Болай булса, торырсыз, Аллаһ насыйп итәр,— диләр моңа,— кәефегез яхшырадыр сыман. — Яхшырыр ла, анысы,— ди бу, ишек якка күрсәтеп,— анда, аягыма басуыма, дөньялыгым көтеп тора, тагын үзен кудыртырга әле исәбе... Юк инде, рәхәтләнеп авырыйм! Ашыктырмагыз!
ӘҖӘЛНЕҢ КУРКАКЛЫГЫ Хикәят
Кеше катырак авырып китсә, газаплардан тәмам туеп, үлем килүен көтә башлый. Шулай бер авыру хатынга сеңлесе хәл белешеп килә. Апасы аңардан: — Күренмиме әле?— дип сорый. Сеңлесе курка кала, әмма: — Күренми әлегә,— ди. — Юк сүз сөйлиләр икән,— ди апасы,— имеш, әҗәлең якында гына йөри дип. Ничә көн көтәм инде үзен, юлы ерак булды бугай, килеп җитә алмый интегә, бичаракаем! — И-и,— ди сеңлесе,— апам-җаным, үлем ул аяктагы кешенең генә янында йөри, әҗәл чәнечкесен күтәреп. Әгәр дә аяктан егылсаң, моның үлемендә мине гаепли күрмәсеннәр дип, тизрәк качу җаен карый. Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском:
|