ЯСАЛ­МА КЕ­ШЕ­ЛӘР, ЯКИ 7 страница

НА­МУС­НЫҢ КЕ­ЧЕ­РӘЮ БӘ­ЛА­СЕ

Хи­кә­ят

Ха­кый­кать­тә адәм­дә нәф­се бе­лән на­мус яры­ша ала­лар, имеш.

Шу­шы хә­бәр­гә тап бул­ган мөэ­мин­нәр Яхъя ка­зый­дан со­ра­ган­нар:

— Ме­нә без, мо­ра­ды­быз­ны киң то­тып, та­гын да күб­рәк бай­лык­ка ире­шү өчен көч ку­я­быз. Ин­де ге­нә бай­лык­лар ку­лы­быз­га кер­де ди­гә­не­без­дә, алар ар­ты­гы бе­лән, гү­я­ки элек­ке тап­кан­на­ры­быз­ны да үз­лә­ре­нә ияр­тә­ләр дә, ку­лы­быз­дан агып кы­на чы­гып ки­тә­ләр. Хик­мәт нәр­сә­дә?— дип.

— Сез­нең эз­лә­гән хик­мә­те­гез нәр­сә икән­ле­ген әй­тә ал­мыйм,— ди­гән Ка­зый Яхъя, ту­ры җа­вап бир­мә­гән­дәй алар­ның авыз­ла­рын са­лын­дыр­тып.

Әм­ма бераздан сүзләрен дә­вам ит­кән:

— Мин үзем­дә мо­ны тәҗ­ри­бә кы­лып ка­ра­дым. Бай­лык­ка өме­те­без­не то­тып, нәф­се­без­не хәй­ран ко­тыр­та­быз. Ә на­му­сы­быз, нәф­се ал­га чык­са, ке­че­рә­еп ка­ла. Ә бай­лык­ны Хо­дай тә­га­лә на­мус кү­тә­рә ал­ган­ча гы­на би­рә ди­дек бит, әйе­ме? На­мус ни­ка­дәр кеч­ке­нә, ул шул ка­дәр күп­не кү­тә­рә, ягъ­ни, шул ка­дәр үк нәф­се­гә күб­рәк юл куя. Бәс шу­лай икән, өс­те­нә өел­гән ул бай­лык­лар­ны, кө­чен­нән кил­мә­гәч, таш­лап кал­ды­руы бер дә сә­ер хәл тү­гел. Ә бай­лык бе­лән на­мус­ны бас­ты­рып үте­рү­дән ни фай­да?

БӘ­ХЕТ СӘ­БӘП­ЧЕ­СЕ

Хи­кә­ят

Ике нәр­сә­дә бә­хет юк, имеш. Бер­се — өме­тең ки­се­лү­дә, икен­че­се — нәф­сең ты­ела ал­мау­дан.

Бу мәсь­ә­лә­дә хә­бәр­дар бул­ган мөэ­мин­нәр Ка­зый Яхъ­я­дан со­рый­лар:

— Бән­дә­дә бә­хет­нең ар­тык кал­ган ва­кы­ты бар­мы?— дип.

— Бә­хет­нең кем­дә һәм кай­чан ар­тык бул­га­ны бар?— ди­гән ул, со­рау­ла­ры­на со­рау бе­лән.

— Ан­дый ке­ше­не оч­рат­ка­ны­быз юк, әм­ма бә­хет­сез­лек­тән зар-ин­ти­зар­лар күп,— ди­гән­нәр аңар­га.

— Ә тор­мыш­тан тую үзе үк бә­хет­тән тую тү­гел­ме соң?— дип та­гын да со­ра­ган ул.

Мөэ­мин­нәр эн­дәш­мә­гән­нәр.

— Тор­мыш корып яшәү үзе үк бән­дә өчен бә­хет тү­гел­ме?— дип, со­рау бе­лән сү­зен тә­мам ит­кән ул ахыр­да.

БӘ­ХЕТ МИКЪ­ДА­РЫ

Хи­кә­ят

Мөэ­мин­нәр бер көн­не, Ка­зый Яхъ­я­га кил­гән­нәр дә:

— Си­не дөнь­я­да бик гый­лем­ле зат дип әй­тә­ләр. Со­ра­вы­быз бар. Бә­хет­нең үл­чәү бе­рәм­ле­ге бар­мы?— ди­я­рәк со­ра­ган­нар.

Ка­зый Яхъя алар­га җа­вап бир­гән:

— Бә­хет­нең бе­рәү­ләр азы бе­лән дә ка­нә­гать, икен­че­лә­ре­нә кү­бе дә аз сы­ман то­е­ла. Ди­мәк аның үл­чәү бе­рәм­ле­ге аз­лык­та да, күп­лек­тә дә тү­гел, бәл­ки бә­рәкә­тен­дә­дер!

— Алай­са бе­лик, бә­кәрә­кәт­енең микъ­да­ры ни­чек?— ди­гән­нәр та­гын да мөэ­мин­нәр.

— Бә­рә­кәт­енең микъ­да­ры те­ләк­нең аз­лы­гын­да, мо­рат­ның зур­лы­гын­да,— дип җа­вап бир­гән Ка­зый Яхъя.— Ягъ­ни, бо­лыт­тан төш­кән яң­гыр­дан соң ки­нәт җил чы­гу яки ко­яш кыз­ды­ру бә­ла­се кил­ми­чә, һа­ва дым­ла­нып бер­ни­чә сә­гать то­ру ми­са­лын­да­дыр.

ЭШ­НЕҢ ХИК­МӘ­ТЕ

Хи­кә­ят

Шө­реп­лә­ре бу­ша­ган бер адәм та­бип­ка бар­ган. Те­ге аның бө­тен җир­лә­рен тик­шер­гән һәм ва­кы­тын­да йок­лар­га, сә­га­те җит­кән­дә ге­нә ашар­га ки­ңәш итеп кай­тар­ган. Бу ке­ше әй­тел­гән­не үтәү­чән икән. Нәкъ шу­лай эш­лә­гән. Әм­ма шө­реп­лә­ре ны­гы­ма­ган. Зар бе­лән Ка­зый Яхъ­я­га кил­гән. Ба­ры­сын да сөй­ләп бир­гән.

— Та­бип­ның мон­да га­е­бе кү­рен­ми,— ди­гән Ка­зый Яхъя.— Си­ңа ти­мер­че­гә ба­рыр­га ки­рәк иде.

— Ни өчен?— ди­гән те­ге зар ия­се, ап­ты­рап һәм ачу­ла­нып.— Мин бит ти­мер­дән тү­гел!

— Син аның нин­ди авыр хез­мәт баш­ка­ру­ын кү­рер идең. Ул кө­не-тө­не эш­ли дә эш­ли. Шул ка­дәр авыр һәм күп эш­ләп тә га­и­лә­сен көч­кә-көч­кә ге­нә туй­ды­ра. Шө­реп­лә­рен бу­ша­тып йө­рер­гә ва­кы­ты да кал­мый,— ди­гән Ка­зый Яхъя, зар­лы­ның си­хә­те­нә юл күр­сә­теп.

03.03.06.

ХӘ­РӘМ­ДӘ­ГЕ ХӘ­ЛӘЛ

Хи­кә­ят

— Дөнь­я­да адәм ба­ла­ла­ры ара­сын­да бик на­чар га­мәл­ләр бар. Шу­лар­ның бер­се — әләк! Сез, хәз­рәт,— ди­гән­нәр Ка­зый Яхъ­я­га кил­гән мөэ­мин­нәр, зар кы­лып,— бар нәр­сә­не дә Ал­ла­һы тә­га­лә ге­нә бар кыл­га­нын, әм­ма яман га­мәл­ләр­гә бән­дә­ләр­не Шай­тан өй­рәт­кә­нен әй­тә­сез. Има­ны­быз как­ша­ма­сын, рас­ла­гыз: әләк­не Шай­тан бар кы­ла ал­ма­ды, чөн­ки ан­да ул код­рәт юк! Ал­ла­һы тә­га­лә ни өчен әләк­не на­сыйп ит­те, әләк ни өчен бән­дә өле­ше­нә ти­де?

— Әләк­не дә Ал­ла­һы тә­га­лә бар кы­лу­да шик юк,— ди­гән, бе­раз уй­дан соң Ка­зый Яхъя.— Әләк­че­ләр алар ур­ман­да­гы бү­ре сый­фа­тын­да, күк­тә­ге коз­гын ми­са­лын­да. Үз­лә­ре үләк­сә ашар­лар, әм­ма хә­рәм ри­зык җы­ю­ла­рын бел­мәс­ләр. Әгәр дә алар бо­лай эш­лә­мә­сә, ке­ше­ләр әл­лә кай­чан тә­мам бо­зы­лып, шак­шы­га чу­мып бе­тәр­ләр иде!

“ШАЙ­ТАН ЧЫ­БЫР­КЫ­СЫ”

Хи­кә­ят

Мө­хәм­мәд пәй­гам­бә­ре­без­нең хә­дис­лә­рен­нән бул­ган: “Ши­гырь ул — Шай­тан чы­быр­кы­сы!”— ди­гән сүз­лә­ре­нә тап кил­гән бер ша­гыйрь Яхъя ка­зый­га кил­гән һәм со­ра­ган:

— Адәм­гә ил­һам­ны Ал­ла­һы тә­га­лә би­рә­ме?

— Әйе,— ди­гән Ка­зый Яхъя,— һәм­мә бә­хе­те­без — Аңар­дан!

— Ме­нә мин ша­гыйрь­мен. Миңа бу ил­һам­ны Ал­ла­һы тә­га­лә үзе бир­гә­не­нә ши­гем юк. Әм­ма ни өчен пәй­гам­бә­ре­без ши­гырь­не “Шай­тан чы­быр­кы­сы” дип ата­ган?

— Сә­бә­бе бик га­ди,— ди­гән Ка­зый Яхъя.— Та­ри­хын сөй­ләп тор­мыйм. Ба­ры тик бер хик­мә­тен ге­нә әй­тәм: ша­гыйрь­ләр алар ал­ма­гач ми­са­лын­да, нин­ди­лек­лә­ре ал­ма­ла­ры­ның тә­мен­нән бе­ле­нер. Әгәр дә ал­ма­ла­ры­ның тә­ме юк икән, ул ал­ма­гач­ның бо­так­ла­рын сын­ды­рып алыр­га ки­рәк, кә­җә ку­ар­га ярар. Шун­да чын­нан да ул Шай­тан чы­быр­кы­сы бу­ла да ин­де!

ТӨП­ЛЕ КИ­ҢӘШ

Хи­кә­ят

Ши­гырь­нең за­ты — хис­не куз­га­та алу ку­ә­тен­дә, тә­ме — мәгъ­нә­сен­дә, имеш.

Шу­лай бер­ва­кыт Ка­зый Яхъ­я­га бер ко­ры ша­гыйрь үзе­нең иҗат җи­ме­шен ки­тер­гән.

— Ни­гә укып чык­ты­гыз да ки­ре кай­тар­ды­гыз? Әй­тер сү­зе­гез дә юк­мы­ни?— дип үп­кә­лә­гән ша­гыйрь әфән­де.

— Ми­нем хә­зер­гә ва­кы­тым юк иде,— дип га­фу үтен­гән Ка­зый Яхъя,— ки­чә сах­ра­га чык­кан идем. Бер ал­ма­гач­ка оч­ра­дым. Кы­зы­гып ал­ма­ла­рын как­тым. Әм­ма бик ачы иде­ләр. Мө­га­ен су җит­мә­гән­дер, аны су­га­рып кай­тыр­га ти­еш­мен дип ни­ят ит­кән идем. Шун­да ба­рыр­га ки­рәк!

— И-и,— ди­гән ша­гыйрь әфән­де,— сез­нең ке­бек акыл ия­се бел­ми­ме­ни: ал­ма­гач­ның ал­ма­сы — за­ты­на кү­рә. Аны су­га­ру­дан гы­на җи­меш­лә­ре бал­ла­на­мы?

— Ме­нә бит,— ди­гән Ка­зый Яхъя,— се­рен үзе­гез дә бе­лә­сез икән!

ФА­СЫЙК­КА ХИ­САП

Хи­кә­ят

Ке­ше­ләр­дә өч төр­ле һө­нәр­дән фа­сыйк бар, имеш. Әү­вәл­ге­се — зәр­гәр­че­дә, ягъ­ни ал­тын вә кө­меш бе­лән эш итү бә­ла­сен­нән, икен­че­се — ке­ше ма­лын сак­лау­да. Мал тик тор­са — фай­да­сыз, арт­са — вәс­вә­сә­ле. Һәм дә өчен­че­се — ка­ләм­дә, яз­саң — шо­ма­рыр, әм­ма ар­тык сүз­гә ке­реп ки­тәр, тик тот­саң — кү­гә­рер, ягъ­ни кү­ңел­гә ту­ты­гы үтә тор­ган бу­лыр.

Бу мәсь­ә­лә­дә бә­хәс ит­кән мөэ­мин­нәр Ка­зый Яхъ­я­дан со­ра­ган­нар:

— Ул га­мәл­ләр­дә ни­чек ит­сәк уңар­быз? Уң­га да яра­мый, сул­га да хуш тү­гел. Ниш­лик соң? Ту­ры­га йө­рү­не өй­рә­те­гез!

Алар­га Ка­зый Яхъя әйт­кән:

— Һө­нәр­дә фа­сыйк­лык бар икән, ул һө­нәр­не бо­зык­лык дип кал­ды­ру, таш­лау зур ха­та бу­лыр. Фа­сый­гы ба­рын ис­тә то­тып га­мәл итү­дән дә дө­рес­рә­ге юк­тыр,— ди­гән.

ДИ­ВА­НА­ЛАР ДА­РУЫ

Хи­кә­ят

Кай­нар йө­рәк­ле адәм­нең хи­сен­дә Шай­тан зат кы­лын­ган ут­тан өлеш бар­лы­гы сер тү­гел. Га­шыйк­лар­ның мә­хәб­бәт кай­на­рын­нан чы­га ал­мый­ча ди­ва­на хәл­гә тө­шү­лә­ре дә бил­ге­ле.

Шу­лай бер мәҗ­нүн, зар бу­лып, Ка­зый Яхъ­я­га кил­гән. Аңар­дан бер йо­тым су со­ра­ган. Бу­сы бир­мә­гән. Мәҗ­нүн хәй­ран­лык­та әйт­кән:

— Йә хәз­рәт, ни өчен ми­не бо­лай ин­карь ит­те­гез?

Ка­зый Яхъя исә җа­вап бир­гән:

— И Мәҗ­нүн, сез­нең ирен­нәр­нең су­са­вы су ки­рәк бу­лу­дан тү­гел, мәгъ­шу­ка­гыз ко­ча­гы­на тө­шә ал­ма­вы­гыз­дан икән дип бел­дем. Мә­хәб­бәт — зәх­мәт, имеш. Аның да­руы сө­ек­ле­нең кы­зыл якут ирен­нә­ре, имеш. Ва­кы­тын­да шул да­ру­га иреш­сә­гез, җа­ны­гыз си­хәт­лә­нер. Ә сез со­ра­ган су — сез­гә агу бе­лән бер! Үле­ме­гез­не те­лә­мә­дем!— ди­гән.

МӨЭ­МИН­НӘР ХӘ­ЛЕ

Хи­кә­ят

— Йә хәс­рә­тә, йә хәс­рә­тә!— дип бер мөэ­мин кө­я­дер икән.

Адәм­нәр Ка­зый Яхъ­я­га га­ри­за бе­лән кил­гән­нәр:

— Бу ке­ше­нең ни­дән бо­лай көй­гә­нен бел­ми­без. Ул без­нең ты­ныч­лы­гы­быз­ны ала. Аны ни­чек юне­нә кай­та­рыйк икән?

— Хә­лен бе­леш­те­гез­ме?— ди­гән хәз­рәт.

— Бе­леш­мә­гән кая? Әм­ма әйт­ми шул. Һа­ман да са­гы­шын­нан уз­мый!

— Янын­да ке­ше­се бар­мы соң? Аңар­дан со­ра­ды­гыз­мы?

— Янын­да ке­ше­сен тап­ма­дык.

— Мөэ­мин­лек игъ­лан ит­те­гез­ме?— дип тә Ка­зый Яхъя со­ра­ган.

— Ул бо­лай да мө­сел­ман бит,— ди­гән­нәр алар, хәз­рәт­нең тел тө­бен аң­ла­мый­ча.

— Мөэ­мин­лек ул — дус­лык-кар­дәш­лек игъ­лан итү, мин шул хак­та әй­тәм!— дип, Ка­зый Яхъя бо­лар­ны ачу­ла­нып ку­ып ук чы­гар­ган.

ГАМЬ ВА­КЫ­ТЫ

Хи­кә­ят

Өч фа­сыл­да ямь бар, бер фа­сыл­да гамь күп, ди­ләр.

Мөэ­мин­нәр бә­хәс кыл­ган­нар:

— Кай­сы фа­сыл икән ул? Җәй­нең яме мул, яз­ның рә­хә­те күп, кыш­ның ак­лы­гы күр­кәм. Көз­дер ин­де! Яң­гыр­лы да, бо­лыт­лы, ка­раң­гы, авыр да,— ди­гән­нәр.

Әм­ма бу фи­кер­лә­ре кү­ңел­лә­ре­нә ты­ныч­лык бир­мә­гән. Тө­гә­лен бе­лик дип Ка­зый Яхъ­я­га кил­гән­нәр. Сөй­ләп бир­гән­нәр, ул исә, ел­мая тө­шеп:

— Шул фа­сыл­да гамь күп — ул җәй­дер!— дип җа­вап бир­гән.

Һәм­мә­се ап­ты­раш­та кал­ган­нар.

— Ни­чек ин­де? Җәй­нең яме, рә­хә­те үзе­гез­гә дә мәгъ­лүм түгел­ме?— ди­я­рәк зар ит­кән­нәр.

— Мәгъ­лүм. Әм­ма игъ­ти­бар кы­лы­гыз: җәй­ге көн­нәр бик озын бу­ла­лар, чөн­ки бән­дә­нең көз­гә­чә өл­гер­тә­се эш­лә­ре күп, шу­ңа кү­рә бу фа­сыл­ның га­ме дә күп,— ди­гән, аң­ла­тып Ка­зый Яхъя.

ТА­ТАР­ЧА­ЛАУ

Хи­кә­ят

Та­тар­ның рус­ча сөй­лә­шү­ен­дә хик­мәт бар, имеш. Аңа, үз те­лен­дә сөй­ләш­сә, та­тар­лы­гын яше­рүе мөм­кин тү­гел, ә рус­ча та­кыл­да­са, үз та­та­рын сү­геп таш­лар­га да ап­ты­рап тор­мый.

Шу­лай ике та­тар оч­раш­кан­нар да, сөй­лә­шеп тор­ган­на­рын­да бер­се кат­лы-кат­лы сү­ге­неп җи­бәр­гән.

— Син нәр­сә эш­ли­сең?— ди икән аңар­га дус­ты.— Та­тар­ча сөй­лә­шеп тор­ган­да ни өчен сү­ге­нә­сең?

— Һи,— ди­гән те­ге­се,— та­тар­ча сү­ге­нәм­ме­ни мин, рус­ча әй­тәм бит! Кай­гыр­ма, рус­ча сү­ген­гәч, без­не бер­кем дә бо­лар та­тар икән дип уй­ла­мас.

— Бик шу­лай да бит,— ди­гән аңа кар­шы дус­ты,— әм­ма син рус сүз­лә­ре бе­лән та­тар­ча­лап сү­ген­дең шул!

БУ­ТА­ЛУ ГА­ЛӘ­МӘ­ТЕ

Хи­кә­ят

Без­нең та­тар хәй­лә­кәр ин­де ул, эчә баш­ла­са — рус­ча сөй­лә­шә. Имеш, Хо­дай рус­лар бәй­рәм итә дип бел­сен. Ә мө­сел­ман­га эчеп исе­рер­гә яра­мый, хә­рәм, ди­мәк ки — зы­ян­лы!

Шу­лай ике та­тар исе­решеп ал­ган­нар да җыр­лап кай­тып ки­лә­ләр икән, кар­шы­ла­ры­на урам эте оч­ра­ган. Бо­лар­ның янын­нан узып ки­тәр­гә шик­лә­неп, чит­кә­рәк чы­гып то­ра икән. Та­тар­ның бер­се:

— Ка­ра әле, агай-эне,— дип эт­кә төр­теп күр­сәт­кән,— без рус­ча сөй­лә­шеп, рус­ча­ла­тып җыр­лап кайт­кач, ур­ам эт­лә­ре дә хөр­мәт итә баш­ла­ды­лар. Әнә, юл би­реп, чит­кә чы­гып то­ра.

— Әйе шул!— ди икен­че­се.— Та­тар эте­дер ул, рус­ны­кы бул­са, өс­тән тап­тап үтеп ки­тәр иде әле!

ТА­РИХ ХӨ­КЕ­МЕ

Хи­кә­ят

Акыл­лы ке­ше­ләр та­рих фә­нен аш­ха­нә­дә­ге өс­тәл ябу­чы бе­лән тиң­ли­ләр һәм аны со­рал­ган ри­зык­ны гы­на би­рә дип бе­лә­ләр.

Бу хак­та мөэ­мин­нәр ара­сын­да сүз чы­гып, Ка­зый Яхъ­я­дан со­ра­ган­нар:

— Ә та­рих гый­ле­мен­дә ха­кый­кать бар­дыр­мы-юк­тыр­мы?— дип.

— Әл­бәт­тә,— ди­гән ул,— һәм­мә гый­лем­дә ха­кый­кать бул­ган ке­бек, та­рих фә­нен­дә дә ул бар. Әм­ма та­рих фә­не да­и­ми рә­веш­тә ха­кый­кать­не ге­нә сөй­лә­сә, сә­я­сәт­кә хез­мәт ит­мә­сә, күп­тән яшәү­дән тук­тар иде. Ул пе­шек­че ке­бек, со­рал­ган аш­ны гы­на әзер­ли, ә ан­на­ры, та­ма­гы туй­ган­чы аша­ган сә­я­сәт­нең ар­тын­нан та­бак-са­вы­тын, кал­дык-пос­ты­гын җы­еш­ты­ра да, аның гай­бә­тен са­та-са­та, яңа­лар­га аш пе­ше­рә.

ХӨ­КЕМ­ДАР­ЛЫК УРЫ­НЫ

Хи­кә­ят

— Ял­ган хө­кем бе­лән дө­рес хө­кем ара­сын­да нин­ди аер­ма бар?— дип, Ка­зый Яхъ­я­га бер хө­кем­дар со­рау бир­гән.

— Ул ка­дә­ре­сен бел­мим,— ди­гән ка­зый,— әм­ма шу­ны әй­тә алам: сез­нең хө­ке­ме­гез һәр­ва­кыт га­дел. Ди­мәк ул — дө­рес хө­кем.

— Сез­нең бу сүз­лә­ре­гез­не хө­кем чы­га­ру­ы­гыз дип аң­лар­га­мы, әл­лә баш­ка­ча­мы?— ди­гән хө­кем­дар, ка­нә­гать итеп.

— Әл­бәт­тә хез­мәт күр­сә­тү ди­я­рәк аң­лар­га!— ди­гән Ка­зый Яхъя.

— Әгәр дә ми­нем урын­да бул­са­гыз, ә мин — сез­нең урын­да, ул ва­кыт­та нәр­сә әй­тер иде­гез?

— Мин ул ва­кыт­та хез­мәт күр­сә­тү­дән мәх­рүм бу­лып, ба­ры тик хө­кем ге­нә чы­га­ра алыр идем,— ди­гән Ка­зый Яхъя.

БЕР­ДӘМ­ЛЕК СЕ­РЕ

Хи­кә­ят

Ил­не кур­ку бе­лән үч ке­нә бер­ләш­те­рә ала, ди­ләр. Шу­ңа да хө­кем­дар­лар ха­лык­ны ил­нең дош­ман­на­рын­нан тук­тау­сыз кур­кы­тып һәм үч алыр­га те­ләк хис­лә­рен кай­на­тып то­та­лар, имеш. Ха­лык мо­ның асы­лын тө­шен­ми, әм­ма аңар­га бер йод­рык бу­луы ба­ры тик рә­хәт­лек хи­сен ге­нә би­рә.

Яхъя ка­зый­ны ча­кыр­тып, хө­кем­дар аңар­га со­рау бир­гән:

— Сез­нең акы­лы­гыз­га хәй­ран­мын. Ин­де әй­те­гез, дөнь­я­да дош­ман­на­рым кал­ма­ды, үч алыр ке­ше­лә­рем­не кы­рып бе­тер­дем, ин­де ни­чек ил­не тар­кат­мый бер­ләш­те­реп то­тыйм?— дип.

— И хө­кем­дар, сез үзе­гез дә ях­шы бе­лә­сез,— ди­гән җа­ва­бын­да Ка­зый Яхъя,— ки­лә­чәк­тән кур­кып, үт­кән­нән үч алып яшә­гән­дә, дош­ман­на­ры­быз хез­мә­тен шу­лар ике­се үтәр­ләр. Ил дә ал­га ба­рыр!

ЧИК­ЛӘ­ВЕК­ТӘ ИКӘН ХИК­МӘТ

Хи­кә­ят

Адәм ба­ла­ла­ры ара­сын­да шун­дый ке­ше­ләр бу­ла, мәр­тә­бә дәгъ­ва­сын­да йө­реп, зур дә­рә­җә­ләр­гә ире­шә­ләр, ә үз­лә­ре ко­ры ел­га үзә­не ми­са­лын­да­дыр.

Шу­лай Ка­зый Яхъ­я­га мөэ­мин­нәр кил­гән­нәр һәм:

— Сез­нең хө­ке­ме­гез нин­ди бу­лыр? Ара­да шун­дый ке­ше­ләр бар, алар га­лим­лек дәгъ­ва­сын то­та­лар, бик тә мәр­тә­бә ия­се кү­ре­нә­ләр, ә үз­лә­ре эче ку­ыш чик­лә­век сы­ман­нар. Бо­лар кем­нәр? Хө­кем кы­лы­гыз!— ди­гән­нәр.

Бе­раз уй­лап тор­ган­нан соң Ка­зый Яхъя әйт­кән:

— Мон­дый ял­ган га­лим­нәр­нең мәр­тә­бә та­ләп итү­е­нә рәх­мәт­ле­мен. Чөн­ки алар бул­ма­са, чын га­лим­нәр фән­гә мәр­тә­бә­ле­лек тә ки­рәк бу­лу­ын баш­ла­ры­на кер­теп ка­ра­мас иде­ләр.

СА­РЫК ДӘГЪ­ВА­СЫ

Хи­кә­ят

Са­рык бе­лән Сы­ер сөй­лә­шә­ләр. Са­рык әй­тә:

— Бер дә га­дел тү­гел ин­де бу дөнья. Ме­нә ми­нем елы­на ике тап­кыр ту­ным­ны сал­ды­рып ала­лар, ке­ше­ләр­не ба­ры мин ге­нә җы­лы ки­ем­нәр­гә тө­рен­де­реп йөр­тәм. Ә алар — рәх­мәт­сез­ләр, ми­ңа ри­зык­ны аз би­рә­ләр, ә си­нең, югый­сә, ту­ның­ны да сал­дыр­мый­лар, әм­ма ал­ды­ңа азык­ны ки­те­рә­ләр дә өя­ләр, ки­те­рә­ләр дә өя­ләр!— ди­гән.

Шун­нан сы­ер әйт­кән:

— Соң, мин бит алар­ның үз­лә­ре­нә дә кө­не­нә ике тап­кыр ашар­га би­рәм, ир­тән һәм кич бе­лән. Ә та­мак, үзең дә ях­шы бе­лә­сең, ача то­ра. Та­мак­ла­ры ач­кан са­ен ис­лә­ре­нә ми­не ала­лар. Шу­ңа да ал­ды­ма азык ки­те­реп өя­ләр. Алар да си­нең ке­бек­ләр тү­гел­ме­ни? Син ки­е­неп йөр­гән ки­ем­нән йөр­гән­нә­ре­нә кү­рә, дим?

БА­ЛА КА­ДЕ­РЕ

Хи­кә­ят

Дөнь­я­да ике нәр­сә­дә адәм­нең хәс­рә­те юк, имеш. Бер­се — дош­ма­ны­на кил­гән кай­гы­да, икен­че­се — дус­ты­на кил­гән шат­лык­та.

Әм­ма мөэ­мин­нәр Ка­зый Яхъ­я­га бар­ган­нар һәм:

— Ни өчен без ба­ла­ла­ры­быз­га на­сыйп шат­лык­ка һәм алар­га егыл­ган кай­гы­га бор­чы­ла­быз? Хәс­рәт­лә­ре­нә кө­е­нү­е­без аң­ла­шы­ла, ә ме­нә шат­лык­ла­ры­на сө­е­нә бел­мә­ве­без нәр­сә­дән?— дип со­ра­ган­нар, аны уй­га са­лып.

— Чөн­ки ба­ла­ла­ры­быз — йө­рәк җи­меш­лә­ре­без,— ди­гән җа­ва­бын­да Ка­зый Яхъя.— Без бар­ча­быз да зур шат­лык­тан соң кө­е­неч ки­лү­ен, зур кай­гы­ны шат­лык алыш­ты­ру­ын бе­лә­без. Шу­ңа кү­рә дә ба­ла­ла­ры­быз­ның кай­гы­да-сө­е­неч­тә сак бу­лу­ла­рын те­ли­без. Ал­дан ук, алар егы­ла кал­ма­сын дип, юл­ла­ры­на са­лам тү­шәр­гә ашы­га­быз!

НА­СЫЙП­МЫ — БӘ­ХЕТ­МЕ?

Хи­кә­ят

Ке­ше­гә на­сый­бы кил­ми кал­мый, имеш. Ко­ры ка­шык­ка уты­рып, авы­зын ер­тып бул­са да ке­рә. Бән­дә­нең бә­хе­те шул на­сый­бын­нан, ди­ләр.

Мөэ­мин­нәр Ка­зый Яхъ­я­дан со­ра­ган­нар:

— На­сыйп бе­лән бә­хет­нең үз ае­рым исем­нә­ре бар. Ди­мәк алар ике­се ике нәр­сә. Ә алар ни өчен янә­шә йө­ри­ләр соң?

— Чөн­ки ике­се дә үз ва­кыт­ла­ры бе­лән ге­нә ки­лер­гә җөрь­әт ит­кән­нә­ре­нә кү­рә!— дип җа­вап бир­гән Ка­зый Яхъя.

— Ни­чек ин­де?

— Чөн­ки бә­хет­кә без ты­рыш хез­мә­те­без бе­лән ире­шә­без, ә на­сыйп­ны без­гә Ал­ла­һы тә­га­лә би­рә. Әм­ма күп­ләр ты­рыш хез­мәт­лә­ре бе­лән дә на­сый­бы бә­хе­те­нә ире­шә ал­мый­ча җә­фа чи­гә, чөн­ки на­сый­бы­на ире­шер­гә ко­ма­чау­лык бар,— дип җа­вап бир­гән ул.

ГЫЙ­ЛЕМ­МЕ, ­БЕ­ЛЕМ­МЕ?

Хи­кә­ят

Ка­зый Яхъ­я­дан мөэ­мин­нәр:

— Гый­лем бе­лән бе­лем ха­кын­да ни әй­тер­сез?— дип со­ра­гач, ул:

— Бе­лем ул га­лим­нәр тап­кан һәм дә­лил­ләп бир­гән гый­лем­не үз­ләш­те­рү­дән ха­сил бу­ла, ә гый­лем ул га­лим­нең үзе эз­ләп, тик­ше­ре­неп һәм дә­лил­ләп тап­кан ха­кый­ка­тьне аңлатуы,— ди­я­рәк җа­вап бир­гән.

— Ди­мәк,— ди­гән­нәр мөэ­мин­нәр,— галим­нең бе­ле­ме — гый­лем, без­нең гый­ле­ме­без — бе­лем бу­ла, шу­лай­дыр­мы?

— Юк­тыр,— ди­гән Ка­зый Яхъя,— га­лим бу­лу өчен әү­вә­ле бе­лем туп­лар­га ки­рәк, ан­на­ры үзе­ңә дә гый­лем эс­тәү, ха­кый­кать­не тик­ше­рү һәм ачык­лау бе­лән шө­гыль­лә­нү мәҗ­бү­ри­я­те бар!

ГА­ЛИМ­НӘР МӘР­ТӘ­БӘ­СЕ

Хи­кә­ят

Ва­кыт­ның үтүе һәр­ва­кыт­та да хә­тер­не тө­зә­тү­дә хез­мәт­тә, имеш.

Бер­ва­кыт Ка­зый Яхъя:

— И мөэ­мин­нәр, сез нәр­сә өчен га­лим­нәр ха­кын­да со­ра­ды­гыз, се­ре бар­мы?— дип, сөх­бә­те­нә кил­гән­нәр­дән үтен­гән.

Алар:

— Бер гый­лем­не өй­рә­нү мең ел­лык гый­ба­дәт­кә то­ра икән дип хә­дис­тән укы­дык. Га­лим­нәр­нең Ахи­рәт­тә җән­нәт­кә кер­те­лү­лә­рен фа­раз кыл­дык. Шун­лык бе­лән ге­нә зи­һе­не­без­не бор­чы­дык,— ди­я­рәк җа­вап тот­кан­нар.

— Аны­сы шу­лай,— ди­гән Ка­зый Яхъя,— пәй­гам­бә­ре­без­нең сү­зен­дә дә, га­мә­лен­дә дә ха­та юк. Әм­ма без­нең фа­раз­лау­лар­да шик бар. Га­лим­нән га­лим­нәр ае­ры­лып то­ра­лар шул!

ДӨН­ЬЯ­НЫҢ РӘ­ВЕШ­ЛӘ­РЕ

Хи­кә­ят

Дөнь­я­ның рә­ве­ше ха­кын­да сүз куз­гал­гач, Бөр­кет әйт­кән:

— Җә­мә­гать, дөнья ул — тү­гә­рәк, юга­ры­дан ап-ачык кү­ре­неп то­ра!— ди­гән.

Әм­ма аңа бер Ку­ян кар­шы төш­кән:

— Юк,— ди­гән,— ул — шак­мак­лы, тик аның поч­мак­ла­ры гы­на без­нең күз­гә кү­рен­ми!

— Алай тү­гел, яман сүз бу,— ди­гән аңа кар­шы чы­гып Йом­ран,— дөнья ул иләк ке­бек ти­шек-то­шык, аның шун­дый бу­лу­ы­на мең дә­ли­лем бар!

— Юк ла ин­де,— ди­гән Үр­мә­күч,— дөнья ул — җил оя­сы. Һа­ман да йө­реп то­ра, бер дә тук­тый бел­ми!

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: