ЯСАЛ­МА КЕ­ШЕ­ЛӘР, ЯКИ 5 страница

Та­вык аның бу ки­ңә­шен ка­бул итә. Хә­зер ак­ча­ны яр­ма уры­ны­на чүп­ли, ди.

АКЫЛ­ЛЫ КӘ­ҖӘ

Хи­кә­ят

Ху­җа үз кә­җә­сен­нән ко­ты­лыр­га өл­гер­мә­гән, мо­ның бак­ча­сы­на күр­ше­ләр­нең кә­җә­се сук­мак сал­ган. Бер­ва­кыт ул аны сак­лап тор­ган да кү­сәк бе­лән би­ле­нә бир­гән. Ча­ма­сы ча­ма­лы чак бул­ган­мы, әл­лә ачуы бик ка­ты кил­гән­ме, әм­ма дә кә­җә су­зыл­ган да ят­кан.

— Эләк­те­ме үзе­ңә!— дип ку­ан­ган Ху­җа әү­вә­ле.

Ә кә­җә һа­ман хә­рә­кәт­сез ята икән. “Их, ха­рап ит­тем мо­ны, күр­ше­ләр­гә ни әй­тер­мен?”— ди­я­рәк инде Ху­җа кайгыда уф­тан­ган, ан­на­ры акы­лы­на кил­гән, кә­җә­не кү­тә­реп, ишек ал­ды­на алып чык­кан. Ә ул һа­ман да хә­рә­кәт­сез икән.

— Бул­ма­ды бу, су­яр­га ки­рәк җә­һәт­рәк, итен бул­са да ашар­мын, ак­ча­сын тү­ләр­мен,— дип, өе­нә пы­чак алып чы­гар­га ке­реп кит­кән.

Пычак күтәреп килсә, кә­җә юк, чы­гып шыл­ган.

— Бел­дем,— ди­гән Ху­җа,— пы­чак исен­нән кә­җә дә кур­ка икән. Кит­кән җа­ны кай­тып, гәү­дә­сен сөй­рәп алып ка­чар­га өл­гер­гән. Бу пы­чак­ны аның йө­ри тор­ган сук­ма­гы­на элеп ку­яр­га ки­рәк бу­лыр!

Файдасы тигән, имеш.

СЫЙ­РАК ЯЛА­У­ЧЫ ЭТ

Хи­кә­ят

Сы­ер, тат­лы үлән­нәр­не туй­ган­чы аша­ган­нан соң, ире­неп ке­нә че­бен, ки­гә­вен ише­не кой­рык бе­лән бол­гап ку­ыш­ты­рып, үз ал­ды­на чәй­нәш­тер­гә­ләп ята икән, мо­ның кар­шы­сы­на эт кил­гән дә өрә баш­ла­ган.

— Нәр­сә ди ул си­ңа? Аң­лый­сың­мы мо­ның әйт­кән­нә­рен?— дип со­рый ары­рак ят­кан сы­ер.

— Сый­рак со­рый!— дип җа­вап би­рә мо­ны­сы.

— Сө­зеп очыр шу­ны, үз сый­ра­гын үзе яла­сын!— ди те­ге­се.

— То­рыр­га ире­нәм,— дип җа­вап би­рә бу­сы.— Өрә тор­сын, якын ки­лер­гә кур­ка ул!

Эт бо­лар­ның сөй­ләш­кән­нә­рен ише­тә дә бик мыс­кыл­ла­на. Өрү­ен­нән тук­тый һәм:

— Мин бит сый­рак со­рап өр­мә­гән идем, ба­ры тик че­бен-ки­гә­вен­нә­ре­гез­не ге­нә ку­ып ма­та­шу­ым иде,— дип җа­вап би­рә.

БИШ БУЛ­МАС­МЫ?

Хи­кә­ят

Ике тин­тәк мәк­тәп­тә укып йө­ри­ләр икән. Чал­бар төп­лә­рен шак­тый туз­ды­рыр­га өл­гер­гән­нәр бо­лар.

Ариф­ме­ти­ка дә­ре­се ба­ра. Ике­гә ике­не ку­шып ма­та­ша­лар. Һәм­мә­се дә җа­вап­ны дүрт дип язып куй­ган­нар. Бо­лар­ны­кы гы­на чык­ма­ган.

— Дүрт!— дип пы­шыл­дый янә­шә­дә­ге бер кыз.

Ә бо­лар һа­ман да язып куя бел­ми­ләр.

— Дүрт!— ди, ал­гы як­тан бо­ры­лып ки­ңәш бир­гән икен­че бер тү­зем­сез кыз.

Бо­лар һа­ман да яз­мый.

Ап­ты­ра­гач, укы­ту­чы­ла­ры да:

— Дүрт!— дип кыч­кы­рып әй­тә.

Шун­да гы­на тин­тәк­ләр­нең бер­се әй­теп куя:

— Дүрт икән­ле­ген үзе­без дә бе­лә­без, биш бул­мас­мы дип кө­теп уты­ра идек!

КВАД­РАТ­ЛЫ МӘС­ЬӘ­ЛӘ

Хи­кә­ят

Ал­геб­ра дә­ре­се ба­ра. Укы­ту­чы так­та­га язып, “а+в=с” квадратлы фор­му­ла­сын аң­ла­та. Әм­ма уку­чы­лар­ның кү­ңе­ле­нә ба­рып җи­тә ал­мый. Шун­да бер тин­тә­ге со­рау би­рә:

— Апа, алар­ның квад­ра­ты нәр­сә­гә соң, ан­сыз гы­на бул­мый­мы­ни?

Укы­ту­чы­ла­ры ап­ты­рап ка­ла. Ни­чек дип тә җа­вап би­рер­гә бел­ми.

Шун­нан икен­че бер тин­тә­ге мон­дый ки­ңәш би­рә:

— Апа, сез аның ба­шы­на ки­тап бе­лән тон­ды­ры­гыз, ан­сыз гы­на бул­ма­га­нын үзе дә аң­лар!

— Әйе,— ди тин­тәк­нең те­ге­се,— бик сук­ты­рып тор­дым ме­нә! Рус те­ле дә­ре­сен­дә си­нең авы­зың бер дә ябыл­мый иде. Апа ки­тап бе­лән сук­кач, “а” бе­лән “в” ку­шы­лып укыл­ган­да “ав” бу­ла, “с” бул­ма­га­нын да бел­ми­сең! Квад­рат­лап та то­ра­сы тү­гел!

ХУ­ҖА НАС­РЕТ­ДИН

Хи­кә­ят

Укы­ту­чы үзе­нең дә­рес уз­ды­ра тор­ган сый­ны­фын эз­ләп йө­ри икән. Аңар­га икен­че бер укы­ту­чы оч­ра­ган. Ул мо­ңар­дан:

— Без­не­ке­ләр­не күр­мә­де­гез­ме?— дип со­рый.

Те­ге­се:

— Ху­җа Нас­рет­дин бул­ган­сыз тә­мам,— дип җа­вап бир­гән,— алар әле ге­нә сез­не эз­ләп йө­ри­ләр иде.

Нәр­сә әй­тер­гә бел­ми, бу­сы ки­теп бар­ган. Үзе ба­ра, үзе уй­лый, ди: “Эһ, рәх­мәт әй­тер­гә оныт­тым!”

Дә­ре­сен­нән соң эз­ләп та­бып, те­ге­ңә:

— Дө­рес әйт­кән­сез, рәх­мәт!— ди­гән, бе­раз кау­шап.

Һәм аңар­дан:

— И-и, шу­лай­мы­ни?— ди­гән сүз­ләр­не ишет­кән.— Сез­не тап­ты­лар­мы­ни? Әле һа­ман да эз­ләп йө­ри­ләр иде тү­гел­ме?

— Та­бу­ын тап­ты­лар, әм­ма дә­рес бе­тәр­гә өл­гер­гән иде ин­де,— ди­гән бу­сы, бер дә ап­ты­рап бир­ми­чә.— Мин алар­ны сез­нең дә­рес­кә җи­бәр­дем.

КУР­КЫ­НЫЧ ЮК

Хи­кә­ят

Укы­ту­чы дә­ре­сен уз­ды­рыр өчен уку­чы­ла­ры кар­шы­сы­на ке­рер­гә кур­кып то­ра икән. Имеш, ни­чек те­ма­ны аң­ла­тыр­мын, биг­рәк тин­тәк­ләр бит.

Шул хак­та үзе­нең бер хез­мәт­тә­ше­нә әйт­кән. Ә те­ге­се аңар­га бик тә ях­шы ки­ңәш бир­гән:

— Син сөй­лә дә сөй­лә, сөй­лә дә сөй­лә, үз­лә­рен­нән бер нәр­сә дә со­ра­ма!— дип.

— Алар­ның аң­лау-аң­ла­мау­ла­рын кай­дан бе­лер­мен соң?— ди­гән бу­сы.

— И-и, шу­ңа да исе­гез кит­те­ме?— дип ел­май­ган те­ге­се.— Сез­нең эше­гез — гый­лем диң­ге­зе бу­лу, ә алар­ны­кы — гый­ле­ме­гез­не алу. Әгәр дә аң­ла­ма­са­лар, бор­чыл­ма­гыз, гый­ле­ме­гез үзе­гез­гә күб­рәк ка­лыр.

— Ә аң­ла­са­лар?— ди­гән бу­сы.

— Ул ва­кыт­та сө­е­не­гез ге­нә, ба­тып үл­мәс­ләр әле!— ди­гән те­ге­се.

ИР ҺӘМ ХА­ТЫН АРА­СЫ

Хи­кә­ят

Бер ха­тын үз ире­нә то­ра са­лып кыч­кы­ра, йорт эчен­дә та­выш чы­га­ру­га бик тә ма­һир­ла­нып кит­кән икән.

Ире мо­ңар­га са­быр итеп йөр­гән-йөр­гән дә, ха­ты­ны­на бо­лай дип әй­тер­гә уй­ла­ган:

— Ха­тын, си­нең бе­лән нәр­сә бул­ды соң? Хәй­ран итәм!

— Хәй­ран итә­сең юк!— ди­гән ха­ты­ны.— Бер нәр­сә дә бул­ма­ган­га шу­лай кыч­кы­рам да ин­де мин. Шу­ны да аң­ла­ма­гач!

Ва­кыт­лар үтә, моңарчы ефәк ке­бек назланган ха­ты­ны та­гын чы­гы­рын­нан чы­га баш­лый. Мо­ны си­зе­неп ал­ган ире:

— Ха­тын, ми­ңа ко­ман­ди­ров­ка-сә­фәр­гә ки­тәр­гә ва­кыт җи­теп ки­лә ах­ры­сы,— ди.

Имеш, ире­нең тел тө­бен аң­лап ал­ган ха­ты­ны шун­да ук шым бул­ган.

КӨЙ­СЕЗ­ЛЕК СЕ­РЕ

Хи­кә­ят

Бер укы­ту­чы­ның га­ять тә үп­кә­ләү хи­се көч­ле икән. Үзе бе­лән һич­ни эш­ли ал­мый. Янын­нан йө­ге­реп узып ба­ру­чы уку­чы­ла­ры­на да үп­кә­ли хәт­та, ми­не хөр­мәт ит­мәү­лә­ре дип уй­лый.

Мо­ның бу га­дәт­сез­ле­ген хез­мәт­тәш­лә­ре дә си­зе­неп ала­лар. Кол­лек­тив­та ан­дый ке­ше бул­са, җай­сыз һәм уңай­сыз бит ин­де ул, сак кы­на сөй­лә­шер­гә, ки­рә­ген­нән ар­тык аңар­га гы­на хөр­мәт күр­сә­тер­гә, гел дә җа­е­на то­рыр­га ту­ры ки­лә.

Шун­нан бер­се түз­ми:

— Сез­гә бу үп­кә­ләү га­дә­те­гез­не таш­лар­га ки­рәк,— дип, аңар­га үгет-нәсихәт­лә­рен би­рер­гә бу­ла.— Юк­са сез­гә яшә­ве бик авыр бу­лыр.

— Шу­ла­ен шу­лай да бит,— ди бу укы­ту­чы.— Әм­ма ми­нем кар­шы­да бар­ча­гыз да кө­е­мә ге­нә то­ра­сыз, ефәк ке­бек бу­лыр­га мәҗ­бүр­сез. Мон­дый бә­хет­тән баш тар­та­лар ди­ме­ни?

ТА­БИ­ГА­ТЕ­НӘ КҮ­РӘ ГЕ­НӘ

Хи­кә­ят

Ке­ше­дә та­би­гый сә­ләт бу­лу­чан. Аны ул яки си­зеп ала да үс­те­рә, яи­сә, мө­га­ен ва­ем­сыз­лы­гы сәбәп­ле­дер, юк­ка чы­га­ра һәм, фай­да­ла­на ал­мый­ча, го­ме­ре буе баш­ка­лар­дан көн­лә­шеп яши.

— Син,— дип әй­тә икән бер әтәч­кә каз,— үзең­не әл­лә кем­гә ку­еп, кик­ри­геңне кал­кы­тып, күк­рә­гең­не ки­е­реп ме­нә­сең дә кой­ма ба­шын­нан кыч­кы­ра­сың. Бер дә ты­ныч кы­на яшәр­гә бир­ми­сең!

Әтәч мо­ңар­га ка­рап тор­ган да:

— Га­фу ите­гез ин­де, каз әфән­де,— ди­гән.— Мин бит сез­нең күл­гә тө­шеп, ан­да чу­ма-чу­ма йөз­мим. Хәт­та бик те­ләр идем дә, әм­ма та­би­га­тем­нән кил­мә­гән­гә, кой­ма­дан да би­ек­кә ме­нә ал­мыйм шул!

СӨ­Е­НЕЧ­ЛЕ ХӘ­БӘР

Хи­кә­ят

Ке­ше­дә си­зем­ләү хи­се бар.

Әм­ма акы­лы бу­та­ла баш­ла­са, бу кө­че тә­мам то­ма­ла­нып ка­ла.

Шу­лай бер гый­бат:

— Тиз­дән дөнья бе­тәр­гә то­ра. Әзер­лә­нә­сез­ме соң?— дип та­ны­шын­нан со­ра­ган.

Те­ге исә:

— Дөнья бе­тә­дер­ме-юк­мы, аны­сын бел­мим. Әм­ма ме­нә сез­нең хә­ле­гез­не аң­лыйм!— дип җа­вап бир­гән.

— И-и, ми­нем өчен юк­ка бор­чы­ла­сыз,— ди­гән аңар­га бу­сы,— көн дә фә­реш­тә­ләр бе­лән сөй­лә­шәм. Ки­ле­ше­неп тә куй­дык ин­де. Ул-бу бу­ла кал­са, алар ми­не ка­нат­ла­ры­на алыр­га сүз бир­де­ләр.

— Ме­нә бит,— ди­гән те­ге­се,— дөнь­я­ны су бас­са да кай­гы­ра­сы­гыз юк, сө­е­неч ке­нә икән!

КЕ­ШЕ БУ­ЛУ

Хи­кә­ят

Сөх­бә­тен­дә бул­ган ир­ләр Яхъя ка­зый­дан со­рый­лар икән:

— Сез, хәз­рәт, һа­ман да әй­тә­сез адәм ба­ла­сын, әү­вә­ле ата-ана­сы өчен яши, ан­на­ры кал­ган го­ме­рен ба­ла­ла­ры­на ба­гыш­лый дип. Мо­ны ни­чек аң­лар­га? Ке­ше үзе өчен яшә­ми­ме­ни?

— Ниш­ләп яшә­мә­сен?— ди­гән Яхъя ка­зый.— Адәм ба­ла­сы би­шек­тә ча­гын­да һа­ман да үзен ге­нә кай­гыр­та, ән­кә­се­нең күк­рәк сө­те­нә ябы­шып яши. Би­шек­тән төш­кәч тә шу­лай. Ку­лы­на эш алып, га­мәл кылганчы... Адәм ба­ла­сы эш эш­ли баш­ла­гач кы­на ке­ше­гә әве­ре­лә. Ата-ана­ның мак­са­ты — ба­ла­ны мөм­кин ка­дәр ир­тә­рәк һө­нәр­гә өй­рә­тү. Һө­нәр адәм­не ке­ше итә. Ба­ла ата-ана хез­мә­тен­дә ты­ры­ша. Ата-ана өчен яшәү ме­нә шул бу­ла да ин­де!

ҺӨ­НӘР­НЕҢ ӨЛЕШ­ЛӘ­РЕ

Хи­кә­ят

Ке­ше бу­лу өчен ике ку­лың­да эш уй­на­ту да җи­тә, имеш.

— Ә гый­лем­нең хик­мә­те нәр­сә­дә?— ди­гән­нәр Яхъя ка­зый­га.

— Гый­лем­нең хик­мә­те — һө­нәр­дә!— дип җа­вап бир­гән ул.

— Ни­чек ин­де?

— Эш бар, һө­нәр бар!— дип җа­вап бир­гән та­гын да Ка­зый Яхъя.— Һө­нәр­ле эшне — хез­мәт, ди­ләр. Эш ул ке­ше­гә ия­реп баш­ка­ры­ла, ә хез­мәт­тә үзең баш­лап, үз уең, үз зи­һе­нең, үз бе­ле­мең, үз ос­та­лы­гың бе­лән эш­ли­сең. Ә бо­лар гый­лем­нән баш­ка мөм­кин тү­гел­ләр. Шу­ңа кү­рә дә бер га­лим­нән гый­лем­гә өй­рә­нү ти­еш­ле. Кү­ңе­ле­ңә ят­ка­ны һө­нә­рең бу­лып әве­рел­сен. Һө­нәр­нең җи­де өле­ше гый­лем­нән гый­ба­рәт, ике өле­ше — ос­та­ру­дан, бер өле­ше — ты­ры­шу­дан!

ТЫ­РЫ­ШУ­ДА ХИК­МӘТ

Хи­кә­ят

Шулай бервакыт:

— Әгәр дә һө­нәр­нең асы­лы гый­лем­нән тор­са, эш­нең хик­мә­те нәр­сә­дә соң?— дип со­ра­ган­нар Ка­зый Яхъ­я­дан.

Ул исә:

— Эш­нең хик­мә­те — бән­дә­нең ты­рыш­лы­гы ин­де ул,— дип җа­вап бир­гән.— Шу­ңа кү­рә дә аның олы­сы һәм кеч­ке­нә­се бар.

— Ни­чек ин­де олы­сы һәм кеч­ке­нә­се?

— Эш­нең көн­дә­лек баш­ка­ры­ла тор­га­ны кеч­ке­нә бу­лыр,— ди­гән Ка­зый Яхъя.— Го­мер­гә бер эш­лән­гә­не бик олы сы­ман то­е­лыр. Ә сез­нең кү­ңе­ле­гез бе­лән бә­хәс кы­лып, юк, эш­нең җи­ңе­ле һәм авы­ры гы­на бар дип, үзе­гез­не сафсата утын­да са­таш­ты­рып уты­ру­ы­гыз исә эш­нең ку­әт һәм көч та­ләп итү­ен башканы бе­лү­е­гез­гә генә бәй­ле!

ДУС­ЛЫК­ТА­ГЫ ГА­МӘЛ

Хи­кә­ят

Дөнь­я­да өч нәр­сә­дә исәп-хи­сап тө­гәл бу­лыр­га ти­еш: ал­ган хез­мәт өчен тү­лә­гән­дә, алып тор­ган ак­ча­ны ва­кы­тын­да ки­ре кай­та­ру­да, күр­ше­лек ит­кән­дә. Ара өзек икән, дус­лык та тө­зек бу­ла, ди­ләр.

Әм­ма мин бер ке­ше­дән ишет­тем, күр­ше­ләр ара­сын­да дус­лык һәм та­ту­лык кы­на яши икән, бу бик ях­шы. Шу­лай да яр­ты адым­лы ызан­ны бү­леш­мә­сә­ләр, ял­гыш очып кер­гән та­вык өчен та­лаш­ма­са­лар, күр­ше­лек га­лә­мә­тен­дә хик­мәт юк, имеш.

Дус­лык ул бар як­тан да күр­кәм. Тик кү­ңел­ләр үза­ра яты­шып то­ру­дан гы­на дус­лык итү­дә га­мәл сый­фа­ты кү­рен­мәс. Кү­ңе­лең ят­ма­ган, дош­ма­ның итеп бел­гән ке­ше бе­лән дус­лык тө­зү исә — чын га­мәл, ди­ләр, хак бул­са!

СӨ­ЕК ГА­ЛӘ­МӘ­ТЕ

Хи­кә­ят

Үз кем­ле­гең­не бе­лү өчен яра­там дип әй­тү­че­ләр яны­на тү­гел, сөй­мим ди­гән­нәр кар­шы­на ба­ру­дан да ях­шы­сы юк­лы­гын бел­мә­гән ке­ше бар­мы? Әм­ма бө­тен ке­ше­нең дә үзе­нең кем­ле­ген танып то­ра­сы кил­ми. Шу­ңа кү­рә без сө­ям ди­ю­че­ләр янын­да йө­рер­гә­ ты­ры­ша­быз.

Яхъя ка­зый­дан со­ра­ган­нар:

— Дөнь­я­да иң сө­ек­ле ке­шең кем?— дип.

Ул:

— Үзем!— дип җа­вап бир­гән.

— Ә иң сө­ек­се­зең?

— Аны­сы да үзем!— ди­гән Ка­зый Яхъя.

— Ни­чек алай?

— Га­мә­лем­не баш­ка­лар дө­рес дип тап­са, үзем­нән дә сө­ек­ле­рәк ке­ше юк, ан­да ха­та бар­лы­гы кү­рен­сә, үзем­нән дә чир­кан­гыч зат­ны та­ба ал­мыйм,— ди­гән ул.

Ә аның сүзенә тегеләр ышанмаганнар.

ИШ-ДОШ­МАН АЕР­МА­СЫ

Хи­кә­ят

Адәм­гә хәс­рә­тен җи­ңәр өчен бу­лыш­ка дус­ла­ры ки­лә. Шу­лай ти­еш са­на­ла. Дөнь­я­да мон­нан да олы­рак әдәп юк, ди­ләр.

Бер ке­ше зур хәс­рәт­кә тө­шүен­нән ба­шын са­лын­ды­рып уты­ра. Мо­ның яны­на Шай­тан ки­лә дә, янә­шә­сен­дә урын алып:

— Нәр­сә, хәс­рә­тең­не бү­ле­шер­гә бер­кем дә кил­мә­де­ме?— дип со­рый.

Бу ке­ше исә, авыр су­лап:

— Кил­мә­де дип, ме­нә син яным­да уты­ра­сың!— ди.

— Ми­не исәп­кә керт­мә!— ди­я­рәк, Шай­тан кө­леп куя.— Мин бит си­нең дош­ма­ның, ишең — адәм ба­ла­сы тү­гел. Кай­гың­ны ур­так­ла­шыр­га үз иш­лә­рең ки­лә, ми­нем төс­ле­ләр исә, нәр­сә, хәс­рәт чи­гә­сең­ме дип, кү­реп ку­а­ну өчен ге­нә йө­ри­ләр.

НЫК­ЛЫК МӘС­ЬӘ­ЛӘ­СЕ

Хи­кә­ят

Ке­ше­не кай­гы кай­чы­сы те­лем­ләп ки­сә.

Шу­лай бер ке­ше, авыр бә­ла­гә тар­гач, ча­ра­сыз­лык­тан үк­сеп елый да елый икән. Якын­на­ры­ның да юа­тыр ча­ма­ла­ры юк. Әйт­кән сүз­лә­ре мо­ны ты­ныч­лан­ды­ра ал­мый.

Шун­нан бер­се, ки­ңәш би­реп:

— Ул ка­дәр кай­гы­га би­ре­лер­гә яра­мый, олы са­гыш, юк­са, үзен­нән дә ку­әт­ле­рә­ген дә­шеп ки­те­рү­чән бу­ла,— ди­гән.

Аңа кар­шы бу ке­ше:

— Кай­гы­ның мо­ңар­дан да олы­сы бул­мый тор­ган­дыр ин­де,— ди­гән.

Ки­ңәш би­рү­че исә:

— Кай­гы­ның олы­сы-ке­че­се адәм ба­ла­сы­ның алар­ны ни­чек ка­бул итә бе­лү­лә­рен­нән то­ра,— дип аң­ла­тып бир­гән.

Шун­нан соң гы­на кай­гы­лы­ның хәс­рә­те кит­кән, ди­ләр, хак бул­са.

ХӘС­РӘТ УР­ТАК­ЛА­ШУ

Хи­кә­ят

— Син алай ук кай­гы­га би­рел­мә. Ва­кыт са­вык­ты­рыр, са­быр ит,— ди­гән­нәр дус­ла­ры, хәс­рәт га­за­бы­ның утын­да яну­чы адәм­гә.

Ул үзе дә бо­лар­ны гы­на бе­лә, әм­ма са­бы­ры сы­на да ки­тә, сы­на да ки­тә, бә­гы­ре кай­нар кан­лы яшь бе­лән ту­ла икән.

— Ни­гә соң ул шу­шы ка­дәр күп хәс­рәт­лә­нә?— дип, ха­лык аңар­га ап­ты­рый икән.— Сә­ла­мәт­ле­ге­нә зы­ян ки­те­рүе бар!

Ара­дан бер­се әйт­кән:

— Га­мь–­хәс­рәт кам­чы­сын мөэ­мин­нәр җа­ны­ның го­се­ле дип бе­лә­ләр. Ти­мә­гез, аңа ба­ры тик са­быр­лык кы­на те­лә­гез. Ул ара­быз­да иң саф кү­ңел­ле зат­лар­ның бер­се бу­лыр­га ки­рәк. Аның хәс­рә­те бе­лән без дә гамь чи­гик, шу­лай хә­ле җи­ңе­ләй­мәс­ме, җа­ны­быз­га саф­лык иң­мәс­ме?

ЕЛАН­НАР АРА­СЫН­ДА

Хи­кә­ят

Бер ях­шы ке­ше­нең га­ме мең бән­дә­нең кай­гы­сы­на әве­ре­лә, яман­ның хәс­рә­те һич­кем­не бор­чы­мый, имеш. Адәм ба­ла­ла­ры үз­лә­ре­нең ях­шы­мы-яман­мы бу­лу­ла­рын шун­дый чак­ла­рын­да гы­на бе­лә ала­лар.

Бер ке­ше кай­гы чо­кы­рын­да ял­гы­зы кал­ган. Хә­лен дә со­рау­чы­лар юк икән. Бу үзе­нең кем­ле­ген шун­да гы­на аң­лап ал­ган. Хәс­рә­те та­гын да арт­кан. Аның кай­гы­сы­на та­ныш-бе­леш­лә­ре сө­е­нә, имеш.

Ә бер­көн­не аңа ерак ка­рен­дә­ше кил­гән. Хә­лен тө­ше­неп:

— Ул га­мең — гамь тү­гел икән, ме­нә бу та­ныш-бе­леш­лә­рең эчен­дә йө­рү­ең зур кай­гы. Бо­лар бит мыж­гып тор­ган елан оя­сы,— дип аң­ла­тып бир­гән.— Си­нең ке­бек саф эн­җе­не йо­тар­лар иде, әмма теш­лә­ре үт­ми! Шунлык белән генә яшисең!

ЧА­РА­СЫЗ­ЛЫК ЧА­РА­СЫ

Хи­кә­ят

Бер сәях, юл­да бар­га­нын­да ада­шып, ча­ян­нар бе­лән ту­лы чо­кыр­га егы­лып төш­кән. Бо­лар аны чол­гап та ал­ган­нар. Те­ге­нең кая ба­рыр­га да ча­ра­сы юк икән. Уры­нын­да си­кер­гә­ли баш­ла­ган. Шун­да ке­сә­сен­дә шыр­пы бар­лы­гын аң­лап ал­ган да, ка­бы бе­лән чы­га­рып, бе­рәм­ләп ка­быз­ган һәм аяк ас­ты­на таш­ла­ган.

Ча­ян­нар ут­тан кур­ка­лар, имеш.

Шун­да мо­ның чал­бар ба­ла­гы яна баш­ла­ган, тә­не пе­шү­дән шун­дый итеп кыч­кы­рып җи­бәр­гән ки, ки­нәт си­ке­рүе бул­ган, чо­кыр эчен­нән өс­кә атыл­ган. Ан­на­ры чал­бар ба­ла­гы­на туф­рак си­беп ут­ны сүн­дер­гән дә әйт­кән:

— Бер ча­ра­сыз­лык­тан икен­че ча­ра­сыз­лык кы­на кот­ка­ра ала икән, баш­ка һич­кай­дан яр­дәм кил­мә­де!

НИ­ЧЕК ТӘ ЯРАП БУЛ­МЫЙ

Хи­кә­ят

Инс­ти­тут­та уку­чы­лар им­ти­хан­да икән. Бик әшә­ке бер про­фес­сор рәт­тән ди­яр­лек һәм­мә сту­дент­ка “И­ке­ле” бил­ге­се ку­еп ба­ра. Со­ңа­рып кы­на ахыр­гы сту­дент та ки­лә. Кы­зык­сы­на:

— Нәр­сә со­ра­ды?— ди.

Елап тор­ган бер сту­дент­ кыз әй­тә:

— Син кия­ү­дә­ме?— ди­де.

— Ни ди­дең?

— Кия­ү­дә, ди­дем!

— Ни­чә­ле куй­ды?

— “И­ке­ле”!

— Ярар алай­са, мин үзем­не кия­ү­дә тү­гел­мен дип әй­тер­мен!

— Алай дип әй­теп ка­рау­чы­лар да бул­ды, әм­ма “И­ке­ле”­дән уз­ма­ды­лар!— ди те­ге сту­дент­ кыз, аңлатып.

— Һе,— дия бу­сы,— аңар­га без дә яра­ма­гач, кем ки­рәк икән соң, мес­кен­кә­ем?

МИ­САЛ ИША­РӘ­СЕ

Хи­кә­ят

Сту­дент­ кыз им­ти­хан би­рер­гә про­фес­сор кар­шы­сы­на ке­рә. Би­лет ала. Әзер­лә­нер­гә уты­ра...

Ме­нә мо­ның да җа­вап би­рү чи­ра­ты ки­леп җи­тә. Про­фес­сор­ның зә­һәр бу­лу­ын бе­лә, дул­кын­ла­ну­ын яше­рер­гә те­ләп ашык­мый­ча гы­на сөй­ли. Бер со­рау­ны үтә, икен­че­не, өчен­че­не. Шу­лай җа­вап би­реп бе­те­рә. Про­фес­сор эн­дәш­ми. Бил­ге ку­я­сы итә. Шун­да бу сту­дент­ка:

— Абый, со­ра­ма­ды­гыз бит әле!— дип әй­тә.

Про­фес­сор исә, ап­ты­рап:

— Нәр­сә­не?— ди.

— Ми­нем кия­ү­дә­ме-юк­мы икән­ле­гем­не!

— Ә-ә,— дип кө­лә баш­лый про­фес­сор,— сез­дән со­рап та то­ра­сы тү­гел.

— Ни өчен алай?— ди сту­дент­ кыз.

— Чөн­ки пред­мет­ны бо­лай да ях­шы бе­лә­сез. Ми­сал ки­те­реп иша­рә итә­се дә юк!

КОЛ­ХОЗ КАЯ?

Хи­кә­ят

Юләр­ләр йор­ты­на бер кол­хоз­чы­ны алып кил­гән­нәр. Та­бип со­рый икән:

— Мо­ны нәр­сә дип ки­тер­де­гез? Мон­да бит На­по­ле­он­нар, Бреж­нев­лар, Ста­лин­нар гы­на бар. Кол­хоз­чы­лар­ның бул­га­ны да юк иде!— дип.

Ки­те­рү­че­ләр әй­тә ди:

— Бу агай без­дән ни­чә ел ин­де кол­хоз­ны тап­ты­ра. Кая куй­ды­гыз дип со­рый. Ми­нем ба­бам, кол­хоз­га кер­гән­дә, дүрт те­гер­мән, ун­биш сы­ер, егер­ме биш баш са­рык, өч җи­гү­ле ат бе­лән кер­гән. Алар­ны кая куй­ды­гыз? Кай­сы­гыз алар­ны үз­ләш­тер­де? Кол­хоз тар­кал­ды, ди­сез, ни­гә кай­та­рып бир­ми­сез дип бәй­лә­нә. Шу­ңа кү­рә ки­тер­дек!— ди­ләр.

ӘТИ­ГӘ ӘЙ­ТӘМ

Хи­кә­ят

Мәк­тәп­тә укы­ту­чы бер то­ма­на ба­лага “И­ке­ле” утыр­та. Те­ге­нең ачуы ки­лә дә әй­тә:

— Әти бел­сә, ки­рә­гең­не би­рә ин­де!

Укы­ту­чы да ап­ты­рап тор­мый:

— Ки­леп, би­реп ка­ра­сын әле!— ди.

То­ма­на:

— Һе,— дип бел­де­рә ка­бат,— бик сө­е­нер иде­гез, әйе­ме?

Укы­ту­чы:

— Әйе шул,— ди,— Ми­ңа нәр­сә ки­рә­ген ка­ян бел­дең?

То­ма­на:

— Апа, кү­ре­неп то­ра бит!— ди.

Укы­ту­чы көт­мә­гән­дә кып-кы­зыл бу­ла, буй-сы­нын тө­зә­тә, итәк­лә­рен сы­пы­рып куя, ба­сып тор­ган җи­рен оны­та. Шун­да те­ге то­мана уку­чы:

— Юк әле, әти­гә әйт­мим, бо­лай ин­те­гү­е­гез миңа күб­рәк ошый!— дип әй­теп куя.

БА­ШЫ ҖИТ­МӘС ИДЕ

Хи­кә­ят

Ике гый­бат сөй­лә­шеп уты­ра­лар. Бер­се, тор­мыш­ка зар­ла­нып:

— Бу ил ху­җа­ла­ры­ның бо­зы­луы җит­те, ха­лык­ны та­як­ка кал­дыр­ган­чы та­лый­лар,— дип әй­теп куя.

Аңа икен­че­се ку­шы­ла:

— Аны­сы гы­на әл­лә нәр­сә тү­гел, ме­нә без­нең күр­ше ул, без­нең күр­ше!— ди.

Те­ге­се, ап­ты­рап:

— Сез­нең күр­ше­гә нәр­сә бул­ган? Әл­лә ил ба­шын­нан да өс­тен­ме?— дип со­рый.

— Бу­лыр-бу­лыр, ил ба­шын­нан да өс­тен бу­лыр,— дип зар­ла­на те­ге­се,— ата­сын­нан да уз­дыр­ды әле ул, бик бе­лә­сең кил­сә. Бә­рәң­ге бак­ча­ма яр­ты ызан ке­реп бә­рәң­ге утырт­кан. Әй­теп ка­ра­дым. Ка­зып ал да кү­чер, ди­де ге­нә. Ме­нә бит ма­лай, ке­ше нәр­сә­ләр кы­ла­на. Ә син ил ба­шы, ди­сең. Мо­ңа аның ба­шы җит­мәс иде.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: