Исламның алғашқы жылдары

Пайғамбарлыққа дайындық. Ардақты Мұхаммедтің пайғамбарлыққа дейінгі өмірі тыныштықпен өтті. Ол жас нәрестелерінің дүниеден өткенімен сүйікті жары мен бала-шағасымен бақытты өмір кешті. Алайда оны қынжылтатын қоғамның надандық жайлаған жағдайы болатын. Надандық жайлаған маңайындағы адамдарды пұтқа табынушылақтан, өнегесіз мінез-құлықтан, қоғамды іріп-шіріткен жаман әдеттерден құтқару оның басты тілегі болатын. Сондықтан, ол көп ойланып басын қатыратын, бірақ, ол өз ойлары жайлы ешкімге тыс жармайтын.

Ардақты Мұхаммед рухани өміріндегі осындай ой ішінде атасы Абдулматталиб сияқты Хира үңгіріне барып, рухын бір сәт тыныштандыруға тырысатын. Ол пайғамбарлықтан бірнеше жыл бұрыннан бастап әр жыл сайын бүкіл Рамазан айын Мекке маңайындағы әлгі үңгірде терең ой ішінде және тақуалықпен өткізетін. Ал азығы таусылған кезде, қалаға келіп, Қағбаға зиярат жасап, тауап жасайды да үйіне қайтады. Ардақты Мұхаммедтің оңашаланған (итиқаф) әлгі үңгір үйінен бір километрдей қашықтықтағы «Нұр» тауында болатын.

Мәліметтерде қырық жасқа келген ардақты Мұхаммед көбінесе жалғыз өзі өзін бақылауға алып, ой ішінде болғандығы, күні бойы Алланы ойлағандығы «өңіндегі тәрізді анық түстер» көре бастағандығы баяндалады. Ол түсінде көргендерінің мәні мен ақиқаттығын кейінгі күндердегі оқиғалардан табатын. Кейде оған бейтаныс дауыс естілетін, «Ассалу алайка иа расулуллаһ (саған сәлем ей Алланың елшісі) дейтін, ол жан-жағына қарағанмен ешкімді көре алмайтын. Ол бұған таң қалып, тіпті алаңдайтын. Кейде тастар мен ағаштардың оның атын атап, сәлем беретінін еститын.

Алғашқы уахи. Алғашқы уахи келуден бұрынғы айларда «шынайы түс», яғни, кейінгі күндері орындалатын түстер көре бастады. Кейде «Алланың саған сәлемі болсын ей Расулуллаһ!» деген дауыстар еститін. Басынан кешіріп жатқан таңғажайып оқиғаларды Хадишаға түсіндіріп, жындардың әсерінде қалудан қауіптенетін. Ардақты Мұхаммед қырық жасында әдеттегідей Рамазан айының тууымен Хира үңгірінде оңаша өмірге бой алдырды. Мұнда ол ғибадатпен, ой ішінде қалғанда Рамазан айының жиырма жетінші түні оған Жабраил көрінді. Ардақты пайғамбар осы оқиғаны былай түсіндіреді: «Ол маған періштелер арасындағы Жабраил екендігін, Алланың мені пайғамбар ретінде таңдағандығын хабарлау мақсатында жібергендігін айтты. Періште маған дәрет алуды, «истинжаны» үйретті. Денемді тазалап келгеннен соң, ол маған оқуымды бұйырды. Мен оған: «оқи алмаймын», - деп жауап бердім. Сонда ол мені құшағына алды да қатты қысты, сосын босатты. Одан соң тағы да оқуымды бұйырды. Мен оқи алмайтынымды айттым. Ол мені тағы да алдыңғыдан да қатты қысты, «оқы», - деді. Мен оқи алмайтынымды айттым. Мені үшінші мәрте құшағына алып, әр құшақтаған сайын қатты қысуын үдетті де былай деді: «Жаратқан Раббыңның атымен оқы. Ол адамды ұйыған қаннан жаратқан, оқы және қаламмен жазуды үйреткен раббыңды ұлықта. Ол адамға білмеген нәрсесін үйретті» (Алақ 96/1-5). Одан соң періште жөніне кете барды. Оқыған аяттар жүрегімде жазылып қалғаны сияқты есімде анық сақталыпты. Отырған үңгірден шықтым да үй жаққа тарттым. Таудың ортасында келгенімде көктен бір дауыс естідім. Әлгі дауыс маған: «ей Мұхаммед! Сен Алланың елшісісің, ал мен Жабраилмін», - деді. Сол жерде жерге тоқтап тұрып қалдым.

Хадишаның жанына келгеннен соң үреймен келіп, одан үстіне жабуын өтінді. Оянғаннан соң көргендерін Хадишаға айтып берді. Ал Хадиша көргендерінің жаман нәрсе болайтынын айтып жқбата бастады. Хадиша күйеуін жақсы танитын. Ізгі ниетті, турашыл, маңайындағыларға үнемі көмек беретін адамға әдеттегі құбылыс боламайтынына ол сенетін. Сондықтан ол күйеуінің айтқандарына бір мағына бермеді, себебі, онда әлі пайғамбарлық туралы мәліметі жоқ еді.

Пайғамбардың Уарақа бин Науфалмен кездесуі. Хадиша Пайғамбардың тап болған оқиғаның мәнін ұғу үшін немере ағасының ұлы – Уарақа бин Науфалдан ақыл сұрады. Уарақа бұдан алдын христиан дінін қабылдаған, діни кітаптар оқитын, Таурат пен Інжілді білетін адамдардың сөздерін тыңдайтын. Хадиша оған ардақты Мұхаммедтің көргенін және естігенін оған айтып береді. Сонда Уарақа Хадишаға: «құтты болсын, құтты болсын, Уарақаның жанын өз қолына ұстаған Алланың атымен ант етейін. Ей Хадиша маған айтқандары рас болса, Мұхаммедке келген періште бұрын Мұсаға келген періште болуы керек. Мұхаммед те осы елдің пайғамбары болады. Оған айт оған шыдамдылық көрсетсін».

Осыдан бірнеше күн өткенде Пайғамбар Қағбаға тауаф етіп жатқан кезде Уарақа бин Науфалмен кездесті. Уарақа естігендерін Пайғамбардан сұрады. Пайғамбар көрген білгендерін оған айтып берген кезде, Уарақа: «саған Мұса пайғамбарға келген періште келді. Өтірікші деп кінәланасың, қиындыққа тап боласың және еоіңнен қуыласың. Оның үстіне саған соғыс ашылады. Егер сол күнге жетсем Алланың дініне көмегімді беремін», - деді. Ардақты Мұхаммедтің жауапты да ауыр жұмыс – пайғамбарлық міндетті мойнына алған кезеңнің алғашқы күні осылай басталды. Бір пайғамбардың келетінін көп уақыттан бері балгерлер, иудей дін раввиндері, христиан поптары хабарлап жүрген. Осылайша Құран Кәрімнің келуі Рамазан айында басталды.

Уахидің біршама уақыт үзілісі. Хира тауында келген алғашқы уахиден соң Жабраил біршама уақыт пайғамбарға келмеді. Мұны «Фатрату уахи» кезеңі деп атайды. Фатрату уахидің уақыты әртүрлі баяндалады. Бірақ, оның қысқа уақыт болғандығы анық. Бұл құдайлық хикметке байланысты. Уахи келген кезде Мұхаммед қорқынышқа тап болды, денесі басқаша әсерге бөленді. Сондықтан, денсаулықтың амандығы үшін біршама уақыт үзіле тұрған. Аталған үзілістен соң келген уахилерде осындай ауырлық болмағанмен, олардың да өз деңгейінде ауырлығы болғаны белгілі.

Ал Пайғамбар үңгірдегі оқиғаға қатты алаңдады, сабырсыздана оны қайта көруге асықты. Бұл пайғамбарды қайғыға батырды. Одан быршама уақыт өткеннен соң Жабрайыл Духа сүресін алып келіп, қайғысын сейілтті.

«Сәске уақытымен, қараңғы түнмен ант етемін. (Ей Мұхаммед) Құрайың сені тәрік еткен жоқ, жек көрген жоқ. Сен үшін, әрине, бұл дүниеден гөрі ақырет жақсы. Тәңірің сені (ақыретте) жарылқайды, сен оған разы боласың.

Сені жетім кезіңде іздеуп тауып, пана болған сол еді ғой!. Қысылған сәтіңде іздеп тауып, тура жолға салып еді ғой! Пақыр кезіңде іздеп тауып, ешкімге тәуелсіз еткен де (дәулет берген де) Алла еді ғой?

Ендеше жетім-жесірді қорлама. (Қайыршыны) (сұраушыны) дауыс көтеріп қума! Тәңіріңнің (өзіңе берген) игілігін адамдарға насихаттап айтып жүр».

Жасырын исламға шақыру, намаз оқуды үйрету және алғашқы мұсылмандар.

Келесі келген уахиде Пайғамбар Хадишаға үстін жабуын өтінген. Осы сәтте Алла: «ей жапқышпен оранған пайғамбар! Тұр да саған сенбегендерді азаппен қорқыт. Раббыңның бақытын баянда, киімдеріңді таза ұста, пұтқа табынушылық ластығын тастауды жалғастыр (Муддасир 74/1-5)», - деген аяттар түскеннен соң, исламға шақыруды маңайындағы адамдардан бастады. Осы кезеңде Пайғамбар адамдарды Алланың бірлігіне сенуге, одан басқаға табынбауға шақырды. Алдымен жанұя мүшелеріне, кейбір жақындары мен достарына исламды насихаттады.

Ардақты пайғамбарға намаз парыз болған кезде, ол Меккенің жоғарығы жағындағы бір жерде болатын. Оның жанына келген Жабраил тобығымен жерді тепкен кезде, сол жерден су атқылады. Аққан судан Жабраил дәрет алды, ал пайғамбар оның әрекетіне зер асылп қарап тұрды. Осылай Жабраил оған назам оқу үшін қалау тазалану қажеттігін үйретті. Ардақты пайғамбар да жабраилдің істегені сияқты дәрет алды және Жабраил тұрып Пайғамбармен бірге намаз оқыды, сосын жөніне кетті.

Ардақты Пайғамбар Хадишаның жанына барып намазға тұру үшін қалай тазаланатынын көрсетті және екеуі қосылып намаз оқыды. Миғражға дейін намаз үш уақыт, бастапқыда екі ракат, одан соң төрт ракат болып оқылды.

Хадиша бинт Хуайлид Пайғамбарға сеніп, оның Алла тарапынан жіберілгеніне нанды және оған бар ынты-шынтысымен көмек берді. Осылайша әйелдер арасында алған исламды қабылдаған Хадиша болды. Пайғамбардың айтқандарын жоққа шығарып, өтірікші деп, оны келеке еткен ислам дұшпандарына ренжіп үйіне келген кезде, Хадиша оның көңілін көтеретін, шыдау қажеттігін ескертетін және надандардың айтқандарына көңіліне алмай, оларды кешіре салу қажеттігін айтып, ақыл-кеңесін беретін, оған сүйеніш болатын.

Шамамен үш жылға созылған осы кезеңде Хадишадан басқа кейбір Пайғамбар жақындары мен жостары ислам дінін қабылдай бастады. Хазіреті Пайғамбар мен Хадишаның намаз оқып тұрғанын көрген хазіреті Али тоғыз жас шамасында мұсылмандыққа өткен және балалар арасында алғаш мұсылман болған. Одан соң Пайғамбарға азат етілген құлы Зейд бин Хариса сенді, кейіннен құлдар арасынан Билал Хабаши ислам дінін қабылдады. Ал үлкен ер кісілер арасында алғаш ислам дінін қабылдаған хазіреті Әбу Бәкір болатын. Билал Умаййа бин Халафтің құлы болатын, олар құлының мұсылман болғандығына байланысты оған азаптар көрсетті қинаған. Әбу Бәрік оған көп ақша беріп Билалды сатып алды және азат етті. Сонымен қатар Әбу Бәкірдің ұсынысымен және жол көрсетуімен Осман бин Аффан, Зубейр бин Аууам, Абдуррахман бин Ауф, Тальха бин Убейдуллаһ, Саад бин Әбу Уаққас ислам дінін қабылдады.

Сонымен қатар Пайғамбардың қыздары – Зейнеп, Руқия және Умму Кулсум, Осман бин Мазун, Саид бин Зейд, Аййаш бин Әбу Рабия мен әйелі Асма бинт Салама, Әбу Убайда бин Жаррах, Аркан бин Әбу-л-Аркан, Әбу Салама, Жафар бин Әбу Талиб және Убайда бин Харис жаңа дінді қабылдады.

Жасырын исламға шақыру кезеңінде Пайғамбар мұсылмандармен елеусіз болып табылатын жерлерде және Аркан бин Әбу-л-Арканның үйінде бас қосып, сұхбаттасатын. Арканның үйі пайғамбарлықтың 6 жылы (615 ж.) Омар бин Хаттаб мұсылман болғанға дейін маңызды жиналыс орны қызметін атқарды. Омар мұсылман болғаннан соң мұсылмандар намаздарын Қағбада оқи бастады.

Исламға ашық үндеудің басталуы. «Ей Мұхаммед! Енді саған бұйырылғандарды ашық ортаға қой және Аллаға ортақ қосқандардан аулақ бол (Хижр 15/94») аяты жасырын исламға шақыру кезеңінің аяқталғандығын білдіреді. Пайғамбар ашық исламға шақыруға «алдымен ең жақындарыңа ескерт (Шуара 26/214)» аяты бойынша жақындарынан бастады. Туыстарына қонақасы беріп, оларды исламға шақырғысы келді. Бірақ астан соң сөйлесуге мүмкіндік таба алмады, қонақтарда таралып кетті. Екінші шақыруда Пайғамбар сөз ала бергенде Әбу Лаһаб оның ата-баба дінінен бездіретін идея насихаттап жатқанын айтып, туыстарының пайғамбар насихатын тыңдауына кедергі болды. Әбу Лаһабтан басқа Пайғамбардың немере ағалары осы насихат сәтінде мұсылмандықты қабылдамағанмен Әбу Талиб өлгенге дейін Пайғамбарды қорғаған.

Пайғамбар туыстарынан күткен көмегі нәтижесіз аяқталғандықтан, Құрайш тайпасының басқа тармақтарына бет түзеді. Құрайштарды исламға шақыру мақсатында Сафа төбесіне шығып, халыққа үн қатты. Пайғамбар үндеуінде «мен қатты азаптан бұрын ескертушімін (Саба 34/46)». Ей Абдулмутталиб әулеті! ей Абдулманаф әулеті! ей Зухра әулеті! (басқа да әулеттерді жеке-жеке атағаннан соң) Алла маған жақын туыстарыма ескерту жасауды бұйырды. «Алладан басқа құдай жоқ» демей, сендер үшін бұл дүние мен ақыретте ешбір пайда жоқ» - деді. Осы сәтте Әбу Лаһаб тағы да әдепсіздік көрсетті. Ол жерден бір тасты алып Пайғамбарға лақтырып жатып: қарғыс атсын сені! Бізді осыған бола осы жерге жинадың ба?! – деп дүрсе қоя берді. Әбу Лаһабтың осындай және осыған ұқсас әрекеттері «Әбу Лаһабтың екі қолы құрысын! Ол өзі де құрыды. Мал-мүлкі де, басқалары да оған пайда бермейді. Ол алаулаған отқа кіреді. Оның отын тасығыш әйелі де лаулаған отқа түседі. Оның мойнында мықты есілген арқан болады» деген мәндегі «Таббат» сүресінің түсуіне себеп болды.

Әбу Лаһабтың әйелі Умму Жамил келеке-мазақ сөздерімен пайғамбарға деген дұшпандығын күн өткен сайын арттырды және Пайғамбардың екі қызымен үйленген екі ұлына әйелдерімен ажырасуына себепкер болды.

Мүшіріктердің жаңа дінге қарсылығы. Бастапқы кезде Пайғамбардың үндеуіне құлақ қойып, оның әкелген дініне сенгендер онша көп бола қоймады. Алғашқы мұсылмандардың көбісі жастардан құралды.

Алғашқы кезеңдерде меккелік мүшіріктер мұсылмандарға аса мән бере қоймады. Әсіресе, олардың дұшпандығы Пайғамбардың пұттарға қарсы шығуымен байланысты өрши түсті. Әсіресе, Меккедегі Құрайш руларының көсемдері Пайғамбардың алып келген дініне қатаң түрде қарсылық көрсетті. Оған деген қарсылық уақыт өткен сайын арта түсті де бір жағынан Пайғамбардың уағыз-насихаттарына кедергі жасауға тырысса, келесі жағынан, руластары арасында ислам дінін қабылдағандарға қысымшылық көрсетті.

Мүшіріктер Әбу Талибке келіп, немере інісін жөнге салуды сұрады. Бұдан нәтиже шықпағаннан соң, Пайғамбарға кейбір тосқауыл жасау тәсілдеріне көшті. Оны кемсітті, келеке етті, тіпті оған сенгендерге, әсіресе, ешкімі жоқ кедейлер мен құлдарға нақты түрде қысымшылық жасай бастады.

Алайда осындай кемсітулер пайғамбардың еңсесін түсіре алмады. Келген аяттар арқылы маңайындағыларды исламға шақыра берді. Алдымен ол Құран оқып, түскен аяттардағы бір құдайлық пен ахиретке сенімді түсіндірді, адамдардың пұтқа табынушылықтан жиренуді ұсынды.

Мүшіріктердің дұшпандығы және жасаған жамандықтары. Пұтқа табынушылықты сынға алған Пайғамбарға меккелік мүшіріктер оны қорқыту және райынан қайтару үшін әрекетке көшті. Пайғамбардың үйі Әбу Лаһаб пен Уқба бин Әбу Муайт үйі арасында орналасқан және олар қолынан келген барлық зұлымдықты Пайғамбарға жасап бақты. Әбу Лаһаб өзімен қоса Утба, Утайба атты ұлдарын да Пайғамбарға қарсы айдап салатын. Ал Әбу Жаһил Пайғамбардың Қағбада ғибадат жасауына кедергі жасап бақты. Уқба бин Әбу Муайт сойылған түйенің ішек-қарнын Пайғамбардың басы сәждеде болғанда ақтара салатын. Пайғамбар намазын аяқтағаннан соң «Я Алла Құрайшты саған тапсырдым дұға жасайтын. Тағы бірде: Я Алла Әбу Жаһилді, Утба бин Рабияны, Шайба бин Рабияны, Уалид бин Утбаны, Умаййа бин Халафты, Уқба бин Әбу Муайтты, Умара бин Уалидті саған тапсырдым, деп теріс дұға оқыды. Олардың барлығы бірнеше уақыт өткеннен соң бір бәлеге ұшырады.

Бастапқыда меккелік мүшіріктердің исламның таралуына қарсылығы Пайғамбарды келеке етумен басталды. Олар ислам дініне мән бермей, көп өтпей-ақ аталған діннің өшіп, жоғалып кететініне сенетін. Олар исламға қарсы шабуылға шығуда қажетсіз деп тапты. Меккелік мүшіріктер ислам дінін қабылдағандармен кездескен сәтте оларға мазақ етіп күліп, жаман әрекеттер жасайтын.

Кейде олар хазіреті Мұхаммед пайғамбарды балгер, ақын дейтін және пайғамбардың қолынан еш нәрсе келмейтінін айтатын. Кейде оның ақылы адасқан деп есептейтін. Алайда Меккенің алдыңғы қатарлы адамдары ислам дінін қабылдап оның маңайына адамдар жинала бастаған кезде, мүшіріктер өздеріне келетін қауіпті сезе бастады. Енді олар келеке етуді қойып тікелей шабуыл жасауға көшті. Пайғамбардың көршісі - Әбу Жаһил оның өтетін жолдарға тікенді бұтақтар қойып түнде байқамай басып кетуін тілейтін. Бір күні Пайғамбарға бірнеше мүшірік шабуыл жасады, олардың арасындағы Уқба бин Әбу Муайт қолындағы шүберекті Пайғамбардың мойнына орап оны буындырмақшы да болды.

Дегенмен олар құлдар мен күңдер сияқты ешкімі жоқ адамдар мен кедейлерге азап көрсеткеннен басқа ешнәрсе істей алмайтын. Билал Хабашиге қабылдаған дінінен бас тарттыру үшін – иесі оны ең ауыр азапқа салды. Бірақ мұсылмандық осы азаптарға төзе алатын дәрежеде жүрегіне мықтап орын тепкен болатын. Оған мұсылмандықтан бас тартудың орнына өмірден бас тарту жеңіл көрінді. Аммардың әкесі Ясир мен анасы Сумаййаны жабайылық әдіспен азапқа салды. Оларға көрсетіген азаптан адамның денесі тітіркенетін: Ясирдің екі аяғы екі түйеге байланып екі жаққа тартылғанда ол екіге айрылды. Ал Аммардың анасы надандық әдіспен Әбу Жаһил өлтірді.

Аммар тап болған қиындық кезінде жүрегімен емес, амалы жоғынан Лат пен Уззаны дәріптеуге және пайғамбарға қайшы сөздер айтуға міжбүр болды. Ол мүшіріктердің құрсауынан құтылғаннан соң Пайғамбардың жанына барып болған оқиғаны айтып берді. Пайғамбар әлгі исламға қайшы сөз айтқанда жүрегінің қалай сезінгенін сұрады. Ол жүрегінің иманға толы екендігін айтты. Осы кезде Пайғамбар қиындықпен, мәжбүрбен айтылған қандай да бір сөз иманға нұқсандығын тигізбейтінін айтты. Осы оқиғаға байланысты «Егер кімде-кім әуелі Аллаға сеніп, кейін оның көңілін күпірлік билеп кетсе, (өз еркімен солай істесе) – ол құдайдың қаһарына ұшырайды, ауыр азап шегеді. Ал егер біреудің мәжбүр етуімен, еріксіз істегендер болса, жүректегі сенімі бекем болса, (ол күнәға саналмайды) (Нахл 16/106)» -деген аят келді.

Аталған зорлық пен азап мұсылмандардың жүрегіндегі иман нұрын сөндіре алмады. Мұсылмандардың осындай төзімділігі мүшіріктерге одан ары үрей билетті. Сондықтан олар қолынан келгенше азаптарды жасап бақты және оны күн өткен сайын үдете түсті.

Құрайш мүшіріктерінің исламға кедергі жасау талпыныстары. Құдай деп табынған тас, тақтайларын Пайғамбардың сынға алуы, тозақ отымен қорқытуы мүшіріктерді мазасыздандырды, тіпті, олар түнде ұйқыдан да қалды. Қолдан келгенше жасаған зұлымдықтары исламның таралуына кедергі бола алмады. Соғында олар Пайғамбардың қамқоршысы, немере ағасы Әбу Талибке келіп жүгінді. Олар немере інісінің әрекетіне кедергі болуды немесе өздеріне беруді сұрады. Келгендердің бірі «Мұхаммедті бізге бер, біз оны өлтіреміз, оның орнына саған арамыздағы біріміздің ұлымызды алуыңды ұсынамыз, - деді. Бұған Әбу Талиб «сендер менің ұлымды өлтірсеңдер, менің сендердің балаларыңа тамақ беріп асырасам бұл дұрыс па деп келке түрде жауап берді. Арадағы тартыстан соң келген Құрайш өкілдері жөндеріне кетті. Әбу Талиб Пайғамбарды шақырды да Құрайш мүшіріктерінің қойған талаптарын айтты. Пайғамбар бұған қатты әсерленді. Немере ағасының оны қамқорлығына алмайтындай болып көрінді және көзіне жас толды, сосын немере ағасына былай деді: Көке сен не мені тастап кеткің келіп тұр ма? Рухымның иесінің атымен ант етейін құдайлық міндеттен бас тартуым үшін күнді оң жағыма, айды сол жағыма қойса да осы бетімен қайтпаймын», - деп жауап берді. Ал Әбу Талиб інісін өлгенінше қамқорлығына алатынын айтты.

Құрайштық мүшіріктер бас қосып, исламның жолын кесу жолдарын қарастыруды жалғастырды. Олар араларына Утба бин Рабияға міндет жүктеп, Мұхаммедпен кездесуді ұсынды. Ол Пайғамбардың жанына келіп былай деді: «Ей Мұхаммед! Біз сені, ақылды, сенімдіғ адал адам ретінде танимыз. Сенің сөздерің халық арасында неше түрлі жаман сөздерге жетелуіне қимаймыз. Маған ашық айтшы, бұлардың барлығын не себепті істеп жүрсің? Ақша қалайсың ба? Қала халқы сен қалайтындай ақша жинап бере алады. Мүмкін қалауың әйел шығар! Қаланың ең сұлу қызын әйел ретінде ал. Ел басшысы болғың келе ме? Сені басшы ретінде барлығымыз қабылдауға дайынбыз. Тек біздің діни сезімімізбен ойнай көрме, Пұтқа табынған біз бен аталарымыздың мәңгілік тозақта қалатынын айта көрме». Соңында келе түрде «өзіңді науқас сезінсең, ең мықты дәрігер іздестірейік, - деп сөзін аяқтады. Осы әңгімені үнсіз тыңдаған Пайғамбар оған Құран Кәрімдегі «Ха мим. (Бұл) өте рақымды, мейрімді Алла тарапынан түсірілген, аяттары өте түсінікті, (оқи) білгендер үшін араб тілінде жазылған Құран. Ол (мүміндерге) қуанышты хабарлар әкеледі, ал (кәпірлерге) ескертеді. Бірақ, олардың көбі бұған теріс бағады. (Сондықтан да) бұған құлақ салмайды.

Біздің жүрегімізде сен насихаттаған нәрселер үшін перде ұсталған, құлағымыз қағыс, сені мен біздің арамызда перде бар. Сен өз ісіңмен бол, анығында біз де өз ісімізбен боламыз, - дейді көпқұдайшылдар.

Сен айт: «мен де өздеріңдей адаммын. Тек маған – сенің иеі бір Алла деп аян етілген. (Сендер де) соған бет бұрыңдар, содан кеңшілік тілеңдер», - де. Көпдіншілдер құрысын! Олар зекет бермеді, ақыретке сенбейді. Иман келтіргендерге, ізгілік жасағандарға, әрине, үнемі сауап жазылады».

Сен айт: «жерді екі-ақ күнде жаратқан Аллаға қарсы шығасыңдар ма? Оған теңдес өзгені табасыңдар ма? Ол – күллі әлемнің тәңірі ғой», - де.

Жер бетінде (ол) көптеген таулар жаратты, жерге береке берді. Жер бетіндегі жан иелерінің ризығын белгіледі. Осының бәрін төрт күнде тамамдады. (Жаратылыс туралы) сұраққа берілген тура жауап осы.

Сонан соң ол аспанға бет бұрды. Бұл кезде аспан бұлыңғыр түтін ғана еді. Көк пен жерге: «ерікті, еріксіз түрде келіңдер (әмірімді орындаңдар)», - деді. «Еркімізбен келдік» - деді олар. Жеті қабат аспанды Алла екі күде жаратты. Әр қабаттың міндетін белгіледі. Ең төменгі көкті жұлдыздармен безендірді және оны қорғады. Әрі үстем, әрі білгір Тәңірдің ықылымы (ісі) осындай.

(Осы баяндаудан соң) олар тағы теріс бақса: «сендерді Ад пен Самуд қауымының басына түскен жазаға ұқсас азаптан сақтандырамын», - де», - деген Фуссилат сүресінің 1-13 аяттарын оқып берді және Утба ол арадан аулақ кетті. Ол жолдастарына оны жайына қою қажеттігін айтқанымен олар оған құлақ аспады.

Осы кезде пайғамбарлықтың 6- шы жылы Әбу Жаһилдің Пайғамдарды балағаттауына байланысты Хамза ислам дінін қабылдап, мұсылмандар күш жия бастаған болатын.

Пайғамбардың паш еткендеріне нанбаған және оны мойындамаған Құрайш шонжарлары оны сиқыршы, балгер, ақын, жынды десетін, бірақ одан ешкім асып түсе алмады. Одан ғажайыптар жасауын талап етті, кейбір сұрақтар қойды. Ал Пайғамбар олардың барлығына жауап берді.

Мүшіріктерден көп жәбір-жапа көрген мұсылмандар:

Билал Хабаши. Исламның кейінгі кезеңдерінде Пайғамбардың азаншысы құрметіне ие болған Билал қара нәсілді болатын. Ол бастапқыда Умаййа бин Халабтың басыбайлы құлы еді. Исламға жаны қас Умаййа жаңа дынды қабылдаған Балилды ұрып-соғып, ыстық құмның астына байлап, кеудесіне тас бастырып тастайтын. Алайда иманы берік Балил Умаййаның жасаған барлық азаптарына шыдап бақты. Қинаумен Билалды дінінен бездіре алмайтынына көзі жеткен Умаййа оның мойнына арқан ілім қаланы аралады. Бірақ Билал қабылдаған дінінен бас тартпады. Соңында Әбу Бәкір оны сатып алып, басына азаттық берді.

Аммар бин Ясир. Аммардың тегі иемендік болатын. Әкесі Ясир Мекке қаласына келіп орныққан болатын. Махзум тайпасының өкілі Әбу Хузайфа Ясирге Сумаййа атты күңді алып береді. Одан Аммар дүниеге келді. Ол исламды алғаш қабылдағандардың бірі болып табылады. Құрайш басшылары осы сияқты қорғаны жоқ бишара мүміндерді азапқа салуға құмар болатын. Мүшіріктер Аммарды әке-шешесімен қоса, құмға жатқызып қойып, есінен танғанша сабайтын. Әбу Жаһил оның анасын әбден соққыға жыққан, осы соққыдан Сумаййа жан тапсырды. Аммардың әкесі – аммар да меккелік Құрайштар тарапынан жан тапсырды.

Сухайб Руми. Руми римдік деген мағынаны білдіргенмен, Сухайбтың тегі – парсы. Оның әкесі Синан Аблада Сасанилердің әкімі болған. Бірақ Сухайбтың отбасы Мусулда өлген де Сухайб Византия әскерінің қолына тұтқынға түседі. Сондықтан Сухайб Византияда өскендіктен Руми деп аталып кеткен. Пайғамбар исламны насихаттай бастағанда Аммар мен Чухайб оның жанына барып ислам дінін қабылдаған. Осыған орай Құрайш мүшіріктері де Сухайбты қатты азапқа салды.

Хаббаб бин Арат. Хаббаб Тамим тайпасының өкілі болған да Жаһилия дәуірінде Умму Анмар сатып алған. Ислам енді тарала бастаған шақта аталған сахаба да Пайғамбардың қатарына қосылды. Хаббаб мұсылман олғандықтан, ол да Құрайш шонжарларының қатігездігінен құр қалмады. Хаббаб темір ұстасы болатын. Құрайштар оны қып-қызыл болып жатған оттың үстіне жатқызған да оның үстіне адам шығарған.

Әбу Фукайха. Әбу Фукайханың шын аты Афлах болатын, Сафуан бин Умаййаның құлы еді. Сафуан оған көп азаптар көрсеткен. Әбу Фукайханың аяғына жіп байлап, ыстық құмтың үстінде сүйрейтін.

Пайғамбардың басты дұшпандары:

Әбу Лахаб. Оның шын аты - Абду-л-Узза, Пайғамбардың немере ағасы бола тұра оған ең қауіпті дұшпан болды. Ол пайғамбар алғаш исламды үндей бастағанда-ақ бірлен қарсы шыққан. Осы жайлы Құранда Таббат сүресі түсті. Әбу Лахаб бадр шайқасында мұсылмандардың жеңісіне төзе алмай дүниеден өтті. Әбу Лахабтың әйелі Умму Жамил Әбу Суфиянның қарындасы болатын. Ол да күйеуіне болысып, Пайғамбарға тілімен де қолымен де бар жамандығын жасап бақты.

Әбу Жаһил. Шын аты – Амр бин Хишам. Құрайштар оны Әбу хакам деп атаса, мұсылмандар Әбу Жаһил деп ат қойды. Пайғамбар мен мұсылмандар оның тілімен де, қолымен де көп азапты көрді. Пайғамбар Қағбада намаз оқып тұрғанында Әбу Жаһил түйенің жынын оның үстіне ақтарып жібереді. Әбу Жәһил бадр шайқасында жер құшты.

Уалид бин Муғира – исламның атақты қолбасшысы Халид бин Уалидтің әкесі. Бірде ол Құрайш мықтыларымен бас қосқанда былай дейді: «Меккеге қажыға келгендер Мұхаммедті сұрағанда жауаптарың әртүрлі. Бірің жынды, бірің сиқыршы, бірің сәуегей, енді бірің ақын дейсіңдер. Бұлардың ешбірі оның бойынан табылмайды. Дегенмен де сиқыршы деген оған жақынырақ. Өйткені ол туыстар мен ерлі-зайыптыларды бір-бірінен ажыратып жатыр». Ол һижреттен үш ай кейін дүние салды.

Умаййа бин Халаф – Бадрда өлтірілді.

Ас бин Уаил. Атақты исламның дипломаты – Амр бин Астың әкесі. Ас ол ислам діні мен Пайғамбарды әжуа, келеке қылатын. Пайғамбардың ұлы Қасым өлгенде Мұхаммедтің тамыры кесілді деп мазақ қылған. Бірде ол есекпен Мекке маңайындағы бір белден асып бара жатқан кезде есектен жығылып, аяғы жараланады да осы жарадан өледі.

Мүшіріктердің исламды қабылдамау себептері:

1. Мүшіріктер қолындағы билік пен атақ-абыройдан айрылып қаламын деп қорықты. өйткені ислам адамтар арасындағы тап бөлінісін қолдамады, адамның барлығы тең деп есептеді. Пайғамбардың алып келген дініне қарсы шыққандар – Құрайш руының ірі қолбасшысы, әрі көсемі Уалид бин Муғира, одан кейінгі орындағы Әбу Жаһил, Меккенің атақты ақсақалы Әбу Лахаб, әулеттегі жан саны көбі Ас бин Уаил өздерінің осы атақтарынан айрылғысы, оны сақтап қалғысы келді.

2. Меккеліктер саудамен күн көретін. Ал араб әлеміндегі ірі сауда орталықтарының бірі Мекке болатын. Арабтардың қасиетті санайтын Меккедегі Қағбада 360 пұт болды. Ислам пұттарды құртса, Меккеге бір жағы пұттарға сиынуға, келесі жағы сауда жасауға келген арабтар саны сиреп, саудамыз тоқтайды деп қауіптенді. Өйткені арабтарды Меккеге тартатын пұттар, пұттар құрыса Меккеге ешкім келмейді, Қағба қасиетінен айрылады деп есептеді.

3. Арабтар неше жылдар бойы дәстүр болып қалыптасып қалған ата-баба дінінен безуден қорықты.

4. Арабтарға көсем болу үшін басты шарттар – бай және көп балалы болу. Ал дәулеті мен балалары аздарды ежелгі арабтар көсем ретінде тани қоймайтын. Ал пайғамбарда осы шарттың екеуі де жоқ болды. Құрайштар көсемдікке Уалид бин Муғираны, Умаййа бин Халафты, Әбу масуд Сақафиді лайықты деп білетін.

5. Құрайштар мұсылмандар мен христиандарды бірдей деп санайтын да христиандарды ұнатпайтын. Себебі, пайғамбар дүниеге келер шақта Қағбаны қиратуға келген Абраха христиан болатын. Оның орнына Құрайштар зороастризм дінін ұстайтын парсыларды жақын тартатын.

6. Құрайштардың ішіндегі Хашим әулеті мен Умаййа (Омайя) әулеті бұрыннан бері бір-бірін ұнатпайтын. Хашим әулетінен Абдулмутталиб өзінің қабілетімен, дәулетімен Хашим әулетінің абыройын көтерген болатын. Ол тірі кезде хашимилерге ешкімнің тісі батпады. Алайда Абдулмутталиб дүние салғаннан соң оның ізін басатын қабілетті балалары болмады. Араб дәстүріне сай көсемдік байлыққа байланысты еді. Ал Абдулмутталибтің балалары арасында Әбу Талиб кедей, Аббас бай болғанымен жомарт емес, Әбу Лахаб ынжық мисыз болды. Умаййалар осыны пайдаланып, өздерінің әулетін асқақтатуды ойлады. Олардың ойлағанына қайшы түрде Пайғамбар хашим әулетінен шықты, осы себепті Умаййалар өздерінің абыройы түсуден қауіптенді де Пайғамбармен, исламмен жауласты. Пайғамбар дұшпанлары арасынан Хашим әулетінен тек Әбу Лахаб қана болды, ал қалғандары Умаййа әулетінен еді.

Умаййа әулетінен басқа Махзум әулеті де өздерін хашимилермен бәсекелес санайтын. Осы әулеттің көсемі Уалид бин Муғира мұсылмандардың дұшпаны болды.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: