Бесінші бөлім 6 страница

Елсадықтың лебі мектепті ғана емес, бүкіл қоғамды да маған сондай жылы көрсете бастап еді. Дәмештің бостандық алуы тіпті жылытты.

«Дөрбілжін аудандық әйелдер қоғамы» атты тағы бір ұйым құрылғанын естіген болатынбыз. Дәмеш соған арыз айта кірген екен. Ұйым бастығы «Талиқа апай» атанған кексе татар мұғалима да ұйым атынан арыз жазып қосып, бірнеше кемпірді Дәмешке ілестіріп, Шиянжаңның алдына кіргізіпті. Керім Шиянжаң сұқ саусағымен сақшы мекемесін нұсқаған екен. Кемпірлердің екпініне жол-жөнекей кезіккен әйелдің бәрі ілесіп, оның ішін шаңқылға толтырыпты. Совет Одағындағы әйелдер теңдігін көріп, шекара аттаған өңшең «сәйгүлік» кемпірлер қойсын ба, жүйжаң қалай бұлтарса да, қоймай басып жетіпті де, оның «тақымындағы» «лақты» тартып алып бір-ақ шығыпты.

Дәмеш енді ешкімге көкпар болмайтындығына сенгендей қуана қайтты үйіне. «Жаңгүдейдің» түрмесінен алғашқы қашып шыққандағысындай, Дәмештің маңайына сүйіне қарап, тынысын кең алып, салысын желкесіне түсіре, аязды алқыммен қаймықпай соға кетіп бара жатқанын көрдім.

– Кім білсін, бейбақты көкпарға тағы да жоқшылық салар, – деп қалды шешем артынан қарап тұрып.

Расында да, жоқшылық жоғалмай байлық байлауын қояр ма. Көпе-көрнеуде ешкім байлап әкете алмаса да, көмескіде талап жеу бар ғой? «Мына шырай тұрғанда шырмауға түспейтін заман қайда» дегендей күдік Дәмеште қазір жоқ сияқты, өте қуанышта қайтты.

Үйіме мектептен кеште бір-ақ қайта алатын болғандықтан, түскі шайды күн ара Дәмештің үйіне барып ішіп тұрдым. Сол көшеде тағы бір нағашы әпкем бар еді. Менің басқа үйден тамақ іше алмайтын ұялшақ әдетімді білетін осы екеуі өз үйлерінен тамақтандырудың сылтауы ретінде түрлі тапсырма – «ала кел», «бере кел» міндетін беріп тұрады.

Бір күні түсте солай өрлеп бара жатқанымда, әлгі «ұрлап еметін» күйлі сабақтастарымның үлкені артымнан қуып жетіп өте шықты. Сен түскі тамақта ыңғай диуаналық қыласың ә?! – деп ажуалай өтті. Жайшылықта сөйлемегеніммен мұндай күйдіргі сықаққа қарсы сықақ дайындап өскендігімді көрсеттім.

– Сонда да ұры тайынша тектес күн көрмеймін ғой, үйіне бармасам ұрысатын әпкелерімнің қолынан әшкере шай ішемін!

«Жетім бала кекшіл», тең түсер жауап қайырсам да, кегім тарқамай қалды. Ол ашық ажуалап өткенде менің сықағым жұмбақ күйінде жабық қалғандай, «ұры тайынша» деген сөзді бір кезі келгенде мұны нақтап ұқтыруды көңіліме мықтап түйдім.

Әр күні таңертең класта мұғалім кіруден бұрын өткен күнгі есеп тапсырмасы жайында сыбайластар ара күбірлескен талқы болып тұратын, кейбір қиынырақ есептер тапсырылған күндерде де өзара көмек сұрасуы тіпті көбейіп кететін. «Ұрлап еметін күйлі тайыншылардың» қатты қағылатын кездері де сол кез еді. Артқы парталарда отыратын тайынша «құнан өгіздер» күбірлесіп, есепті шығара алмаған күндерінде алдыда отыратын «мықты бұзауларға» сүйенуге келетін. Ондайда жылы сөзбен жарқылдап күле, ентелеп келіп отыратын қасымызға. Маған сыбайлас «бұзаулардың» есепке нелер мықтылары бар.

Сол мықтылардан бір күнгі тапсырма есепті ешкімге көрсетпеулерін өтініп, «құлыптап» қойып отыр едім, әлгі «сүйікті дұшпаным ел кезіп» – әр партаға бір отырып, бір тұрып, күле қыдырды да, менің артымдағы партаға келіп отыра кетті. Жалт қарасам, онда отырған көршіме жабыса қалыпты. Иығына қолын салып, бетіне «қызықсына» қарап отыр екен.

– Айтпаймын, кешегі есептердің төртіншісін қалай шығардыңдар, ей? – деді бір кезде. Біз жақта әркім әртүрлі шығарыпты.

– Сен енді құзғын сәріден қайыр тілеп жүрмісің? – деп күлдім мен.

– Не бопты? – деп жымиды ол.

– Класқа кіргелі ел ақтап құйрығың қоныс таппады ғой, бейшара, енеге жасырын жанасып әдеттенген тайынша едің, енді еркек бұзауды да емгің келіп жүр ме, қалай?

Сабақтастар ду күлді. Ол қызарақтай күлімсіреді.

– Мен сенен сұрамадым ғой!

– «Диуана» деп алып, енді менен қай бетіңмен қайыр тілерсің? Жағалауыңнан-ақ жайыңды түсіндім, мүсәпірім, келе ғой, көшіріселік менікінен! – деп тапсырма дәптерімді алдына тастай салдым. Ол орнынан ыршып тұрып жүріп кетті.

Біздің сыбайластар тау бұлағындай үздіксіз сықылықтап еді. Менің сөзімнен гөрі өңменіне солардың күлкісі қатты тиді білем, шегір көзі тұздай болып, әрқайсысына булыға қарады. Содан бастап оған оңаша кезікпеуге тырыстым да, «диуаналығымды» көрсетпеу үшін әпкелерімнің үйіне де бұрыс көшемен барып-қайтып жүрдім. Оқудан бос уақыттарда ол менің жолымды неше рет тосып көрді. Біздің шықшыттағы қиыр көшенің оқушылары ынтымақты да, әділетті де болатын, мені зерікпей қорғап жүрді. Жұбын жазбайтын болғандықтан ешқайсымызға батып тиісе алмай жүрді ол!..

Мен қорқақ болғандықтан төбелес жағына жоқ едім. Жанжал туылатын жерден тайқып кететінмін. Сағаттық демалыстарда оны айтақтап салған төбелесқұмар сыбайластары біздің ауылдастарға неше рет тиісіп, олармен неше рет соғысып та алды. Мен жайыма қалып, өштік төбелескендер арасында қатты ушықты.

«Диуана» аталудан намыстанғандығымнан, әке-шешеме он екінші апрель мерекесінен бір ай бұрын қыңқылдадым. Сол жылы қала маңындағы тасжол бітіп, оның жұмысынан босай қалған Биғазы менің мерекелік киімім үшін жалдамалы жұмысты асығыс іздеп, бір саудагер ұйғырға арзан жалдана салды. Жұмыспен өтеуге төрт метр көк триконы алдымен алды. Апрель тойына оқуды жауып қойып, биыл бір ай бұрын дайындалдық. Алтай аймағының дутыңы Шәріпхан төреге қорғаушы әскер болып тұрған Айтбек Далабаев дейтін бір атақты күлдіргі жігіт, әскерліктен босап, Дөрбілжіндегі үйіне қайтып келген. Елсадық оны қазақ ұйымына қызметке тартыпты. Айтбектің әншілігін де, жаяу бәйгеде Алтайды тыйған жүйріктігін де естіп жүргенбіз. Сол келіп бізге әскери жүріс пен физкультура үйретті. Оның білетін марш әндеріне Елсадық сөз жазып беріп, бұл реткі мерекеге мектеп өлеңі жөнінен де недәуір жаңалықпен дайындалдық.

Ұлттық мәдени ағарту ұйымдары мен ұлттық мектептер бәсеке жарысқа қатты дайындалып жатқандықтарын Елсадық жұмылдыру ретінде хабарлап, бізді жаппай аттанысқа келтірді.

«Көрінісі ұлттық, мазмұны, алты саясаттық бәсеке» – «апрель мерекесін» әр ұлт өз жетістіктерімен қарсы алады. Дөрбілжін ауданында халық санының басым көпшілігін қазақ құрайды ғой, біздің артта қалуымыз енді ұят болады» деп кесетті ол.

Жазғытұрымның «қара өзек шақ» делінетін ұзын сары күні – «жуанның жіңішкіреп, жіңішкенің үзілетін» кезі. Біз қызыл жілік, қарасан болғанымызға қарамай, сол дайындықта жүрдік те, сол бір ай өзара қырғи қабақтықты ұмытып қалдық. Қабақ түйісуі жайына қалып, Айтбек құлағымызды да салбыратып жіберді. Біріміздің үстімізге бірімізді кірпішше қалап мұнара жасады. Үлкен сабақтастар ең астыға қаланатындықтан мен «сүйікті дұшпанымның» иығына табанымды қойып, төбесінде ойнадым да, менің төбемде де өзімнен кішірек біреу жортып жүрді. «Тайыншылар» пыс етіп, мүйізін шайқап қойғанымен, шарасыз қынжылса да қыңқ етпей көтеруге тиісті. Ұйыма шойындай сом денелі, зор дауысты Айтбектің қолындағы шыбығы де жерге Айтбектің өзінше тік шаншылып тұратын. Біз тік шаншылуды сол шыбықтан үйреніп көтердік.

Он екінші апрель күні Дөрбілжіннің Тарбағатай жақ желкесіндегі Бәйге төбеде солай тік шаншылып, ойындарымызды көрсеттік. Талай тік түсіп, ұшып-жығылып жүріп үйренгеніміз шыжыған ыстықта абыроймен орындалды. Қып-қызыл сахнадағы Шиянжаңдар миығынан күліп, табысымызды көп қол шапалақпен құттықтады. Үкімет қана емес, Айтбектің өзі де разы болғандықтан қолындағы шыбығын лақтырып тастай салды.

Сабақтастар иығындағы ауыр жүктен құтылғандай жадырасып, дүние сөзіне енді оралды. Сонда да сабымызды бұзбай күрес майданының бір жағын қорғап, қоралай келіп отыр едік.

– Ойпырай, мойныма мініп алған бір диуанадан әрең құтылдым-ау, – деді менің дұшпаным, – өзінің қоржын дорбаларынша асылып, желкемнен түссеші!

Маңайындағы қостаушылары күлісіп, қаужақтасып қалды.

– Қайда өзі? – деп жорта сұрады біреу.

Мен олардан төменірек отыр едім, киіміміз бірдей, басымыздағы сыпыра дөңгелек көк жепек болғандықтан, бір-бірімізді сыртымыздан танымай қалатынбыз.

– Әне, әне! – деді мен жалт қарағанда біреуі.

– Мойныңа диуана әлі талай мінер! – дедім мен. Бұл сөзді менің жақтастарым қуаттап, құбылтып жіберді:

– Мұнан кейін мойнына өзің мінбей-ақ қоржыныңды асып қой.

– Көтере алмай пыс ете түссе де, омақассын, келер жылы мен де асайын!.

Естігендер түгел қарқылдап күлісіп кетіп еді, майданның арғы шетінен:

– Жәнібек! Жәнібек! – деген зор ұран естіліп, күлкі тез доғарылды.

– Дөңгелек қара сақалды бір жуанды шешіндіріп, бір топ адам күрес майданына алып шыққан екен.

– Қапас палуан шықты, – деді бір сабақтас, – бұған түсетін палуан жоқ!

Шақырылған ұраннан керей руы екенін ұқтық. Ол жақтан күреске дайындалып отырған он шақты плауанның ең басына апарып отырғызды оны.

Аттылы-жаяу, арбалы болып, кең қыратты қаптап алған халық еді. Ол кезде Толы ауданы – Дөрбілжінге қарасты район болатын. Бестаудың жалшы, малшысы егіншілерінен басқа еркімен жүре алатын ер–әйелінің бәрі-ақ келген сияқты.

– Еркөкше, Еркөкше!

– Қабанбай, Қабанбай!

Майданның үш жағынан үш ұран көтерілді де палуандар үш жаққа тізіліп отырғызылып жатты. Дөрбілжін маңындағы он сұмын қалмақ палуандарынан да бірнешеуі біздің алдыңғы жағымызға шығарылды.

– Биғабіл! – деп шақырған бір әйел үнін естіп жалт қарасам, арт жағымда Дәмеш келіп тұр екен. Әкелген сусынын ішіп алып, қайта кеп отырдым. Дәмеш кетісімен әріптесімнің көк көзі тағы да жарқ ете түсті:

– Қытайға сатылған әпкең сүт пен жұмыртқаны қайдан әкеледі, ей?

– Онда нең бар еді! – деп бірнешеу қадала түсті оған. Менің жауабымды Жәкен атты көрші сабақтасым қайырды:

– Өз әпке–қарындастарың әркімге телмірумен сені ұмытып кеткен соң, мұның әпкесін көре алмай отырсың ғой.

– Ей, тіліңді тарт! – деп ақырып қалған ұзынның көк көзі қанталап кетті. Оның сыбайластарынан бірнешеуі тағы жекірісіп қалғанда, Қуанышқан дейтін бірі Жәкеннің бүйірінен түйіп жіберіп те үлгеріп еді. Жәкен оны шықшыттан соққанда, тәртіп сақтаушы мұғалімдер келіп, олардан жауап жұдырықтарын ұрғызбай тоқтатты. Тісін басып кіжіне-кіжіне барып отырды Қуанышқан.

– Тұра тұр, бәлем, көрсетемін әлі-ақ!

Күрес алдымен қазақ-моңғол палуандары арасында болды да, атақты Марғалдай палуан жығылған соң, моңғол палуандар майданнан шығып киінісіп алды. Күрес қазақ рулары арасында өтті онан соң. Бұлардың бас палуандарынан көбі әлі түспеп еді. «Еркөкшенің» Мұштари атты атақтысы кәртейгендігін айтып, майданға шықпаған екен. Ал қалғандарынан Қапасқа ешқайсысы беттемеді білем, «Жәнібектер» жақ майданды жаңғырықтырып тұрғанда, тосыннан «Қабанбай» ұраны саңқ ете түсті де, ұзын бойлы сары жігіт күле түрегелді орнынан.

– Қыдырмолда, Қыдырмолда!...

– Қыдырмолда құмарынан енді шығатын болды, – деген жайран үндер естілді, – былтырдан бері Қапаспен бір түссем-ау деп жүр еді.

Сыртымыздағы жұрттың қаужақтаған сөздеріне қарағанда, «Орқашар – қожыр, Тарбағатайды тыйған» жас палуан екен. Қапаспен күресуді өзі талап еткендіктен майданның дәл ортасына өзі адымдай барып, тұра қалды. Көтермелеуге біздің Нұрасыл ғана еріп барып «Жәнібек» жақтан Қапас палуанды талап етті.

Қапасты жуан-жуан он шақты ел адамы ортаға алып, салтанатпен әкелді. Екі иығына екі-екіден төрт кісі мінгескендей тұтас біткен жуан Қапас, басқа адамдар арасында биік көрінгенімен, Қыдырмолдадан едәуір аласа, көрінді. Жастығынан болса керек, Қыдырмолда сәл сидаңдау. Сөйтсе де, балтыры мен бұлшығы шәугімдей бөлек-бөлек шығып тұр.

«Қабанбай» мен «Жәнібек» аттары Құлыстайдың жер-көгін жаңғырықтырғандай болды. Өштескен бұқаларша сүзе қарасып, бір-бір айналып өтісімен, атылуға ыңғайланған жолбарысша жер бауырлап аңдыған Қапас «жауының» көзіне екі уыс топырақты атып-атып жіберді де, бақалшығынан шап ете түсті. Лезде жерден жұлып та әкетті. Қыдырмолданы ортан белінен бөренеше көлденең құшақтап, басынан асыра тік көтерді де, жерге періп қалғандай болды. Қаусатты ғой деп қалып едік, Қыдырмолданың екі аяқ, бір қолы жер тірей қалды да, «жауының» қарнынан бұрай ұстаған бір қолымен тірей түрегеліп, ол да көтеріп әкетті. Лақтырып кеп тастады. Найман мен уақ қана емес, тіпті ұйғыр, моңғолдар да қосылып, түгел «Қабанбай» ұранына басып ала жөнелді. Етпеттей түскен Қапас палуан екі аяқ, екі қолмен бірдей жер тіреп қалғанда, ыршып барып міне түскен Қыдырмолда «жауының» күдірейген желкесінен түйіп қалып, жуан басын жерге тұқыратып бара жатты.

– Неге ұрады, ей! – деген біреудің үнін қостап, керей жақ шу ете түсті де, аттарын тебінісіп қалып лап берді. Әлі де жауырыны жерге тимей еңбектеп тұрған Қапасты бірнешеуі көтеріп әкетті. Қарсы жақ та, бейтарап жақтар да оларға қарсы ұмтылды, алдыңғы жақ қамшы салысып, мереке зор соғысқа айналғалы бара жатқанда ұлттық ұйымдардың, үкімет жақтың адамдары көбейіп барып айырды. «Екі палуанның күші тең» деп бағаланып, екеуі тең сыйлық алды.

Рушылдық даурық мұнымен тоқтағаны сол, таңертең кеткен екі жүз шақты бәйге екінтіге таман қайта оралғанда тіпті ушықты. Мереке тымақты қазақтардың рушылдық айқай сүренімен аяқталды.

Олар бір-біріне қамшы білеп ұмтылысқан орайда біздің сабақтастар бір-біріне жұдырық түйе ұмтылысып еді, бұл кішкене шайқасты мұғалімдер тоқтатты. Бірақ тымақтылар «керей», «найман» ұрандарымен бөлінсе, біздің бөлінісіміз бүтіндей басқаша, тымақтылар таңқаларлықтай бөлініс болды: біздің «Қабанбай», «Жәнібек», «Еркөкшелермен» таныстығымыз да, оларда бұйымтаймыз да жоқ тәрізді. Біздің жақтастар құрамында арғын да, найман да, керей де, уақ та бар. – Екі жағымыздың құрама жауынгерлер екені айқындалып жатыр.

Екі күннен соң Елсадық қазақ ұйым мүшелері мен мұғалімдерді қосып жиын ашты да, бәсеке нәтижесі жайынан бастап, недәуір ұзақ сөз сөйледі. Бәйге төбедегі күрес майданында болған рушылдык егері туралы сөзге келгенде қарапайым қаудырлаған қоңырша дауысы қатайып нық-нық айтып тастады: «Таптық жанжал ғой, әрине, болмай қоймайтын тартыс. Тіпті, тіршілік үшін зәру күрес. Ал, көпшіліктің тұрмыс-тіршілігіне титтей де байланысы жоқ бірдеме үшін қызып, ру ұранымен быт-шыт болатынымыз бар біздің! Надандықтың ішіндегі ең көрсоқырлық – осы рушылдық!.. Біздің халыққа тарих бойына жабысып келе жатқан қырсық та, жұт та осы. Масқара мазаққа айналуымыз да – осы рушылдықтан болған деп тастады!

Ашуға мүлде жат адамның бұл сөзді неліктен қатал айтқанын да, рушылдықты «жұт», «қырсық» деп неліктен атағанын да кезінде жете түсінбеп едім. Әйтеуір, бұл кісі айтқан соң, әрине, дұрыс болады, білмей айтпайды. «Анық жұт, анық қырсақ» сол болса керек – жете білмесем де жетемде осылай сақтауға тырыстым.

Үлкен егес қанды соғысқа айнала алмай тарқап, тау-тауға бөлініп кете беріп еді. Біздің кішкене егес содан төрт-бес күн өткен соң дәл Төрт көшеде лап ете түсті де, қантөгіске айнала қалды.

Уақиға абайсызда туылды: мектептің түскі демалыс уақытында Жәкен екеуміз қағаз-қарындаш алуға Төрт көшеге барып едік. «Жауымыздың» үш-төрті алдымыздан шыға келді де, бізді кес-кестеп тұра қалды. Жуан тұғыр күшті Жәкеңді қоршай қалғанда, Жәкеңнен кейінірек келе жатқан мен лып етіп бір топ адамның далдасына тығылдым. Қуанышқан алқымынан ала түскен Жәкеннің екі қолынан екі «жау» ұстай алды да, біреуі көпшіліктің көзіне арашалаған болып көрінді. Қуанышқан Жәкенді жақтан мықтап бір ұрды да, жағасынан екі қолымен бірдей ұстап үн шығармай қылғындыра берді. «Арашаға түскен» көккөз бәрінен зор бола тұра, қолын айыра алмағансып Жәкенді қинап жатқанда, мен шыдап тұра алмадым. Бірақ, бойым да, жасым да сол төбелесіп жатқандардан кішкене еді. «Жәкен олармен жауыққанда мен үшін жауыққан ғой!» – қорқақтығымнан ба, қанішерлігімнен бе, әйтеуір, дүние күп-күрең болып, көзім қарайып кеткенін ғана білемін. Ыршып шығып Қуанышқанның артына жетіп келгенімді ешқайсысы байқамай қалды. Кішкене жұдырығыммен жауырын ортасынан түйіп жіберіп едім, ол шыбын шаққан құрлы көрмеген сияқты, жалма-жан секіріп қалып, шықшыттан ала сілтеп едім, Қуанышқан жалт қарағанда қолым мұрнына барып қонбасы бар ма. «Жау» қаны шүмектен құйылғандай сау ете түскенде, алқымы мен қолы босай қалған Жәкен «арашаның» өзін бір салып үлгеріп еді. Қуанышқан тұмсығын бір қолымен мықтап басып алып, маған тап бергенде, батыс жақ көшемен безгелдекше безіп ала жөнелдім.

– Мынау не деген пәле еді! – деп қалды базаршылардың біреуі. Артыма бір қарағанымда Жәкеннің «ханзу» көшесімен шығысқа қарай зытқаны, үшеуі соны қуып кеткені байқалды.

«Енді мені өлтіреді-ау, ұзын борбай Қуанышқан қояр ма, ә!» деген қауіп келгенде қайда тығыларымды білмедім. Аяғым жерге тимей қанша ұшқаныммен Қуанышқан қусырып, жақындап қалғандай көрінді. Киімнің алды қып-қызыл қанға боялған сол көрінісі маған нақтылы қанды ауыз «хазірейілдің» өзі болып елестеді. Қорқыныш шын төнгенде ұят шіркін шіркейше безе ме, қалай, «жақсы ит өлімтігін көрсетпейді» деген ғой, мен де қолға түсуді қаламадым. Қорғалайтын бұтақ іздеген торғайша зырқырап келіп, бір ашық қақпаға сүңгідім де, есігі ашық тұрған бейтаныс үйге атылып кіріп, төр үйіндегі сәкіге сарт ете түстім.

Көрпесін төрге жайып салып, іс тігіп отырған қазақ әйелі ғана көрінді көзіме.

– Иә, алқын-жұлқын болып тау көшіріп келдің бе, шырағым?! – деп менің сиқыма қарай қалды. Сәкі шетіне аман-сәлемсіз ілініп, алқынып отыр едім, – одан да зор жұмыс бітіріп келген сияқтысың ғой! – деп аңырды әйел. Менен жауап шықсын ба. Кексе сары әйел мырс ете түсті де, сырттан аяқ дүбірін естіп терезеге қарады, – е, бәсе бұтаға қорғалап кірген екен ғой! – деп сәкінің екінші жақ шетінде отырған екі ересек баласын жұмсады. – Барыңдар есікке, қанға боялып біреу келеді, кіргізбеңдер!..

Алғаш кіргенімде көрмей қалыппын, ауыз үйде екі кемпір отыр екен, сыртқы есікке бәрі барып тұра қалысты. Қуанышқан тосқауылды бұза жара ауыз үйге енгенде, әлгі әйелдің өзі барып төр үйдің есігінен бөгеді.

– Шығарып бер ана қанішерді! – деп ұмтыла міңгірлеген Қуанышқанды кеудесінен итеріп жіберіп, есігін жауып алды әйел.

– Түйедей болып қаршадай баладан таяқ жеген өзіңде бір сойқан бар ғой! Ары жүр. Ары, қаның жұғады, үйімді былғатпаймын!...

– Шығарып бер!

– Кішкене баланы саған өлтіру үшін берейін бе?!

Әйелдер жабыла даңғырласа жүріп Қуанышқанды ауласынан шығарып жібергенде ғана жаным қалғаны сезіле бастады.

– Өзіңнен үлкен адамды неге ұрдың?! – деп жазғыра қарады әлгі әйел қайта кіріп.

– Олардың төртеуі жабылып менің жолдасымды ұрды, сыртынан келіп жағынан ұрып едім... Тұмсығын өзі тосты! Әйел күлімсіреді де:

– Ал, көрінбей кетіп қал енді! Ол үлкен көше жаққа кетті, сен мына сырт жақпен кет! – деді.

Мен қақпадан баспалай қарап шыға қаштым да, сырт көшемен айналып мектепке жеттім. Сабақ басталып кеткен екен, зал тып-тыныш. Мұғалімдер бөлмесіне қарасам онда да ешкім жоқ. Класқа кіріп барсам, таяқ жеген Жәкен екі қолымен екі кірпіш көтеріп жазада тұр да, Қуанышқаннан басқа «жауымыз» жайбарақат қана партасында отыр. Қуанышқан қанын тазартуға үйіне қайтып кетіпті.

Терезе алдында отырған Арысбек мұғалім мен молда маған шатынай қарады да ұшып-ұшып тұрысты. Құтқарушы әйелге қайтарған жауабымды бұларға да айттым. «Дөрт аяқ!» деп ақырған молданың қаһарынан, мұғалімнің қаһары әлдеқайда жоғары кетті. Күнше күркіреп қана қоймай, найзағай тастағандай шарқ-шұрқ ете түсті. Ақталу жауабымды тыңдар райы болмаған соң, сөзді қойдым. Үлкен екі кірпішті маған да көтертіп, дереу үкім жариялады: кешке дейін кірпіш көтеріп тұрып, кеште осы класта қалмақпын. «Жауларым» естірте масқаралап отырса да, мұғалім «естімеді». Мен қарамадым. Мықты Жәкеннің қолы қалтырап, кірпішті бір рет түсіріп алғанда мұғалім шапалағы бетіне қатты бір тиді де, екінші рет түсіріп алғанда кешіріп оны партасына отырғызды.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: