Яки Хикмђт­нећ дљнь­я­да бетђ­се юк 8 страница

— Кө­не­без­не ге­нә югал­та­чак­быз. Уен баш­лан­ды. Без­дән хә­рә­кәт кө­те­лә!— дип җа­вап бир­гәч, аның мон­дый җит­ди һәм мак­сат­лы итеп сөй­ләү­лә­рен­нән хез­мәт­тәш­лә­ре дә хәй­ран­га кал­ды­лар.

Шун­лык­тан:

— Сез нәр­сә, егет­ләр! Уен баш­лан­ды! Без­дән хә­рә­кәт кө­те­лә!— дип ка­бат­лар­га мәҗ­бүр бул­ды.

Бо­лар­ны ишет­кәч ке­нә Га­ли Дау­то­вич:

— Без­нең ул вир­ту­аль дөнь­я­быз ре­аль­лә­шеп тә ки­тәр­гә мөм­кин бит. Ут бе­лән уй­ный­быз тү­гел­ме?— ди­гән со­ра­вын бир­де. Аның бу ва­кыт­та кы­я­фә­те мәгъ­рур, кы­я­га кун­ган бөр­кет­не хә­тер­лә­тә иде. Җит­мә­сә өс­тәл­гә ике ку­лы­ның да йод­рык­ла­ры бе­лән та­ян­ган, каш өс­те­нә күз­ле­ген кү­тә­реп куй­ган, му­е­нын­да­гы ак яка­лы галс­ту­гын бу­ша­тып җи­бәр­гән. Ка­ра буй-буй тас­ма җир­лек­тә­ге кос­тю­мы аңа өс­тә­мә ку­әт би­реп тор­ган­дай. Тик ме­нә чи­ге­нер­гә җы­е­нуы сә­ер.

— Без­нең мес­кен та­тар­ны су­гыш гө­рел­те­се ге­нә уя­та ал­ма­я­чак, мо­ны ба­ры­быз да бе­лә­без!— ди­яр­гә мәҗ­бүр бул­ды Хә­лим. Ул үзе­нең шу­шы соң­гы про­ек­ты­на ар­ты­гы бе­лән ыша­на һәм кем­ле­ген баш­ка­ча күр­сә­тер­гә мөм­кин­ле­ге дә кал­ма­га­нын аң­лый, баш­ка­лар­га да бу хак­та сиз­де­рер­гә те­ли, әм­ма аң­ла­тыр­га те­ләп сөй­ләп чы­гып ва­кыт әрәм итә­се кил­ми иде.

— Вир­ту­аль ха­кый­кать күп­тән без­нең кү­ңел­лә­ре­без­не яу­лап ал­ды. Күп­ләр хә­зер шул дөнь­я­да гы­на яши­ләр, ул алар өчен ре­аль. Ә урам­да­гы дөнья адәм ба­ла­сы­на һа­ва алыш­ты­ру, ки­бет­кә ба­рып ки­лү җи­ре ге­нә, төш күр­гән ке­бек... За­ма­ны баш­ка, чо­ры бү­тән. Та­би­гать­тә яң­гыр­лар ел буе бул­мый тор­са да, те­ле­ви­зор­дан Ку­ра­нов яи­сә Нас­тень­ка көч­ле явым­нар кы­ер­лап уз­ган­лы­гы ха­кын­да әйт­сә­ләр, ба­ры­быз да урам­га тү­гел, алар­га ыша­на­быз тү­гел­ме? Бу­ран ди­сә­ләр — бу­ра­ны­на, җил ди­сә­ләр — җи­ле­нә... Ин­де ки­леп, бө­тен дөнь­я­да авыр кри­зис ба­ра, ә без­нең ил җи­тәк­че­лә­ре ке­бек акыл­лы тү­рә­ләр һич­бер җир­дә юк, без­гә кри­зис­ның ка­ра ка­на­ты­ның очы да ти­ми дип жур­на­лист­лар сөй­ләп, язып тор­са­лар, чын кү­ңел­дән, са­бый ба­ла­лар­ча ыша­на­быз­мы? Ни­гә “ә­йе” ди­ми­сез? Әйе бит!

Шун­да фир­ма егет­лә­ре аңа сүз­лә­ре­нең хак­лы­гын рас­лап баш как­ты­лар. Бу ин­де ях­шы фал иде. Хә­лим исә фи­кер­лә­рен ал­га та­ба үс­те­реп җи­бә­рү­не ки­рәк­сен­де:

— Ин­де ки­леп, без ни­чә­мә төр­ле компь­ю­тер уен­на­ры, прог­рам­ма­ла­ры, яңа­лык сайт­ла­ры тө­зеп тә, фир­ма­быз­ны үл­ле-мәл­ле яшә­тә­без икән, мон­да һич­шик­сез ба­ры тик үзе­без ге­нә га­еп­ле!

Бо­ла­ры ук ар­тык һәм ки­рәк­сез, җит­мә­сә шык­сыз но­та­лар­дан гый­ба­рәт сүз­ләр иде. Әм­ма Хә­лим алар­ны әйт­те. Кай­та­рып алу мөм­кин тү­гел икән­ле­ген тө­ше­неп, бе­раз­га тук­та­лып кал­ды. Га­ли Дау­то­вич аның сөй­ләп бе­те­рү­ен кө­теп тор­ган икән, шун­да ук:

— Без кар­шы тү­гел! Уен икән — уен!— ди­де.— Тик ар­ты­гы бе­лән кыйм­мәт­кә төш­мә­гәе. Әнә “Хиз­бут-Тәһ­рир” мө­сел­ман­на­рын ни­чек ке­нә из­ми­ләр дә, төр­мә­ләр­гә ба­ша­як ты­гып че­рет­ми­ләр. Без­нең дә эш шу­ның ке­бек бет­мә­гәе!

Мо­ны­сы­на Хә­лим җа­вап би­рә ал­ма­ды. Әм­ма дөнь­я­ның үзе­нә ка­ра­та га­дел­сез­ле­ге аңа да шу­лай кыю чы­гыш һәм адым­нар ясар­га ку­ша­дыр ке­бек иде. Кү­ңе­лен­дә юләр бер фи­кер ин­де өчен­че кө­нен кай­нап тор­ды: “Ар­тын-ал­дын уй­лап, үл­чәп яшә­гән ке­ше — дөнья йө­зе­нә чы­гар­га кур­кып, идән ас­тын­да по­сып ят­кан сыч­кан ке­бек ин­де ул! Яши дә ал­мый, ман­ты­мый да, бә­хе­те дә юк! Күз — кур­ка, кул — эш­ли! “Пан яки про­пал!” Баш­ка юл юк!”

Шун­да компь­ю­тер ар­тын­да утыр­ган ха­ным кыч­кы­рып җи­бәр­де:

— Га­ли Дау­то­вич, без­нең сайт­та күр­сә­тел­гән, бү­ген счет­ка ак­ча­лар кил­гән икән бит, ме­нә, кү­ре­гез!— ди­де.

— Күп­ме җы­ел­ган?— дип, шеф аңа та­ба ашык­мый­ча гы­на ат­ла­ды. Мо­ни­то­ры­на ки­леп ка­ра­ды. Ан­на­ры:— Ил­ле мең­гә җи­тә яз­ган икән!— ди­де.— Бо­лай күп ке­нә ке­ше кү­чер­гән­нәр. Ил­ле сум да ил­ле сум, мо­ны­сы хәт­та биш йөз. Тү­гә­рәк сан!

Хә­лим­нең ге­нә йө­зе­нә ел­маю ну­ры йө­гер­мә­де. Бу аның про­ек­ты һәм мил­ли­он­лы, хәт­та мил­ли­ард­лы та­быш ки­те­рер­гә ти­еш иде. Һа­ва са­тып ак­ча­лы бул­мак­чы­лар. Ә ул ак­ча­лар­ны исәп-хи­сап сче­тын­нан алу ме­ха­низ­мы Га­ли Дау­то­вич ку­лын­да, ул аның кы­рык­ма­са-кы­рык төр­ле за­кон­лы юл­ла­рын бе­лә. Ә егет­лә­ре — шул ак­ча­ны та­бып кы­на бир­сен­нәр, эш­лә­ре шун­нан гый­ба­рәт!

Әл­бәт­тә бу — “шу­лер­лык”, та­лау һәм ял­ган­га ко­рыл­ган эш. Бү­ген­ге көн­дә һәр­кем шу­шын­дый уен бе­лән яши, биг­рәк тә сә­я­сәт­че­ләр. Әнә, поч­мак са­ен “чиш­мә су­ы” са­та­лар. Ха­лык ала, кая бар­сын, кран­нан ки­лә тор­ган су­ың­ны агу­лы дип әйт­сә­ләр, “чиш­мә су­ын” ин­ти­зар бу­лып эз­ләп йө­ри­сең шул. Һа­ман да на­мус бе­лән, үз көч­лә­ре­нә та­я­нып ты­ры­ша-тыр­ма­ша ак­ча юнә­тер­гә өй­рән­гән Хә­лим һәм хез­мәт­тәш­лә­ре дә тор­мыш ба­сы­мы ас­тын­да сын­ды­лар. Алар­га да “шу­лер­лык­тан” баш­ка га­мәл кал­ма­ды. Бө­тен ке­ше ка­ра­дан ки­ен­гән икән, си­нең ак­тан йө­рү­ең сә­ер дә, көл­ке дә тү­гел­ме?

— Бул­ды, егет­ләр!— ди­де шун­да Га­ли Дау­то­вич.— Эш­не дә­вам итә­без. Һәр­кай­сы­гыз үз ва­зи­фа­сын бе­лә! Шу­шы рә­веш­ле дә­вам итик. Хә­лим, бү­ген тиз ара­да мон­дый­рак эч­тә­лек­ле ма­те­ри­ал­лар әзер­ләү хә­ер­ле бу­лыр...

Һәм ул кул­ла­рын юга­ры кү­тә­реп, гү­я­ки озын тас­ма­ны тот­кан һәм ан­нан төр­ле су­рәт­ле кадр­лар­ны җен­тек­ләп ка­ра­ган ке­бек рә­веш ки­те­реп, га­дәт­тә­ге­дән кы­зу­рак рә­веш­тә сөй­ли бир­де. Ахыр­да:

— Ышан­ды­рыр­лык бул­сын!— ди­де.— Те­ле­ка­нал­лар без­нең кар­мак­ка эләк­те­ләр. Ме­нә бит, ха­лык та кы­зык­сы­на баш­ла­ды, мил­ли эш­кә чын кү­ңел бе­лән би­ре­леп ки­тү­лә­ре хә­ер­ле! Син, Хә­лим, та­тар­ны йок­ла­ган, ди­сең. Йок­ла­ма­ган ул, су­са­ган гы­на! Ме­нә бит “кай­нат­кан” шыр су­ың­ны шул­па дип ни­чек йо­та баш­ла­ды­лар. Ин­де тоз да ку­шар­га ва­кыт. Су­сау­ны ул та­гын да арт­ты­ра.

XVI

Ке­ше­нең кү­ңе­ле сә­ер нәр­сә: бе­рәү­ләр­дә ул шик кор­ты бе­лән за­рар­ла­на да, тиш­кә­лә­неп бе­тә, икен­че­ләр­дә, хәй­лә кор­ган­на­ры са­ен, җа­ны та­гын да тан­та­на итә, үзе­нең ку­ә­те­нә ма­сая баш­лый. Алар­ның өчен­че, дүр­тен­че, би­шен­че... йө­зен­че, ме­ңен­че төр­лә­ре дә бар­дыр, ке­ше­гә ке­ше ошап һәм ох­шап бе­тә­ме­ни? Ә кү­ңел ди­гән нәр­сә бө­тен­ләй дә сер эчен­дә сер хә­лен­дә яши тор­ган сер. Нин­ди акыл­лы ке­ше дә үз җа­нын-кү­ңе­лен бе­леп бе­те­рә ал­мый, шу­ңа кү­рә ул хак­та уй­ла­мас­ка ты­ры­шып, иде­а­лизм­нан ка­ча-ка­ча, ма­те­ри­а­лизм фәл­сә­фә­се­нә сы­е­на. Һәр­хәл­дә бу ике тип фәл­сә­фә­нең адәм ба­ла­сы­на һич­бер зы­я­ны юк, ке­ше­ләр­нең күп­че­ле­ге го­мер­лә­рен ду­а­лист бу­ла­рак уз­ды­ра­лар, хәт­та “от­пе­тый ма­те­ри­а­лист” дип атал­ган­на­ры да да­и­ми шул кы­са­лар­да кал­мый­ча, ате­изм ба­га­на­сы­на маң­гай­ла­ры бе­лән ки­леп төр­те­леп, “Йа Хо­да­ем, бу нин­ди хәл бул­ды әле?” дип ку­я­лар. Юк­ка! Сүз ияр­те­ме буш сә­бәп­тән ки­леп чык­мый ул! За­ма­на­лар бо­ры­лы­шын­да хәй­ран­га кал­дыр­ган ма­те­ри­а­лист­лар ке­бек ни­гез­сез, мәгъ­нә­сез адәм­нәр­не оч­рат­мас­сыз. Ә ме­нә иде­а­лист­лар­ны көч бе­лән ге­нә үз иде­ал­ла­рын­нан “а­рын­ды­рыр­га” бу­ла, чөн­ки алар­га Ахи­рәт кө­не шәү­лә­се­нең бә­рә­кә­те рә­ве­шен­дә­ге иман көч би­реп то­ра. Шу­шы мис­тик кү­зал­лау­лар һәм хи­кә­ят­ләр ма­те­ри­а­лист­лар­ның ко­тын ала һәм тә­һа­рәт­лә­рен бо­за да ин­де. Ә Хә­лим­гә кил­гән­дә, ул чы­кыл­дап тор­ган иде­а­лист исә дә, тор­мыш­та ре­а­лист бу­лып, ро­ман­тик хис-той­гы­лар­га ка­ра­ган­да, мә­хәб­бәт­кә ба­ры тик йө­рәк­не га­җиз­ләү­че көч бу­ла­рак ка­рап, аның уры­ны­на бу­рыч­лы бу­лу­ны өс­тен кү­рә иде. Ата-ана кар­шын­да­гы бу­ры­чы — аның өчен төп хис бе­рәм­ле­ге са­на­ла, ә сөй­гән ке­ше­се бар икән, ул шу­лай ук аның кар­шын­да үзен бу­рыч­лы дип са­ный, шун­лык­тан баш­ка һич­бер кыз­га күз сал­мый, хәт­та бик тә, бик тә ошат­кан оч­рак­та да, баш­ка яр­га бу­рыч­лы икән­ле­ген хә­те­ре ис­кәр­теп, үзен уй­наш­тан чик­ли бе­лә. Аның мон­дый су­ык­лы­гы кот­лар­ны алыр­лык. Әм­ма кыз­лар­ны са­бын уры­ны­на эре­тә, бал уры­ны­на кай­на­та, эт итеп үр­ти. Хо­дай тә­га­лә­дән әгәр дә бән­дә­се­нә җә­за ире­шә­се икән, Хә­лим янын­да кыз­лар да үз җан­на­ры өчен шу­ны хис итә­ләр. Бе­рәр гү­зәл­кәй­нең кү­зе төш­сә — бет­те, ике-өч көн­нән ул чи­бәр зат үзе­нең йө­рәк хис­лә­ре­нең ко­лы­на әве­ре­лә. Хә­лим­нең сал­кын­лы­гы, җит­мә­сә баш­ка ке­ше ал­дын­да бу­рыч­лы бу­луы ту­рын­да­гы фәл­сә­фә­се әү­вә­ле ту­таш­ны хәй­ран ит­те­рә, ан­на­ры би­ча­ра­кай ясый. Мө­га­ен мес­кен Зө­ләй­ха да Йо­сыф пәй­гам­бәр­нең ме­нә шу­шын­дый хис һәм фәл­сә­фә­сен­нән бө­ек җә­фа­лар чик­кән­дер — кем бе­лә?

Ә ин­де мил­ләт мәсь­ә­лә­се­нә кил­гән­дә, Хә­лим аның ал­дын­да үзен алай ук бу­рыч­лы той­мый. Бе­рен­че­дән, ул мәк­тәп­тә үк ил өчен бу­рыч­лы икән­ле­ген бе­леп үс­кән ке­ше, әм­ма ил­нең үз­гә­рүе, мәк­тәп­не бе­тер­гән­дә үк дәү­ләт им­ти­хан­на­рын төр­ле­чә бу­тап, әле БДИ рә­ве­шен кер­теп, әле яз­ма­ча эш­ләт­кән бу­лып га­җиз­ләү­ләр, вуз­га ке­рә баш­ла­ган­да да ту­ды­рыл­ган кар­шы­лык­лар, тук­тау­сыз оч­рап тор­ган га­дел­сез­лек­ләр аның ту­ган иле­нә, хө­кү­мәт­кә ка­ра­та кү­ңе­лен хә­ер­сез итә, шу­ның бе­лән бер­гә мил­лә­те­нә дә хөр­мә­те бе­тә ба­ра иде. Икен­че­дән, яр­ты ел­дан да озын­га­рак су­зыл­ган ка­раң­гы, сал­кын, мәгъ­нә­сез кы­шы, уңай­сыз та­би­га­те, ко­яш ки­рәк­тә яң­гыр яу­ган­лы­гы, яң­гыр ки­рәк­тә ко­яш кыз­ды­рып җә­фа­лау­ла­ры — бо­лар аның тең­кә­сен ко­ры­та, әл­лә кай­лар­га, рә­хәт җир­ләр­гә кү­че­неп ки­тү хы­я­лын куз­га­та. Ки­рәк бит, ә? Ка­ян тап­кан­нар, ди­ген? Яр­ты дөнь­я­ны үз ку­лын­да тот­кан та­тар ме­нә шу­шы — көн бе­лән төн ара­сын­да кы­сы­лып кал­ган туф­рак­ка ки­леп ур­наш­сын ин­де, аның да җы­лы­рак поч­ма­гы­на тү­гел, иң шө­кәт­сез уры­нын сай­лап ал­ган­нар. Өчен­че­дән, бу йок­ла­ган мил­ләт­нең мәң­ге уя­на­сы юк! Мо­ны­сы ин­де та­рих­лар­ны аң­ла­ма­ган, әм­ма бе­лү­че са­нал­ган әфән­де­ләр­гә дә мәгъ­лүм. Дүр­тен­че­дән...

Хә­лим дә­лил­ләр­не са­нап-са­нап, ае­рып-ае­рып би­рер­гә яра­та. Аның ана­ли­тик фи­кер­ләү ос­та­лы­гы го­му­ми­ләш­те­рү­гә ом­ты­лы­шы бе­лән ба­йый ба­рып, фир­ма­да­гы соң­гы про­ект­ны да ал­дан кү­зал­лап оеш­ты­ру­да һәм җә­ел­де­реп җи­бә­рү­дә ку­ә­тен бө­тен ту­лы­лы­гы бе­лән күр­сәт­те. Ин­тер­нет хә­бәр­ләр ур­наш­ты­ру­ның һәм мил­ли гас­кә­ри­ләр өчен ак­ча­ла­та яр­дәм итү­нең ки­рәк­ле­ген, из­ге га­мәл бу­лу­ын аң­ла­та тор­гач, бу эш­тә кат­на­шу­ның бик тә ти­еш, ки­рәк­ле икән­ле­ген тө­ше­неп, та­тар­лар гы­на тү­гел, чит ил­ләр, хәт­та рус һәм баш­ка мил­ләт вә­кил­лә­ре дә ты­рыш­лык күр­сә­тә баш­ла­ды­лар. Исәп-хи­сап мәгъ­лү­мат­ла­ры да­и­ми би­ре­леп ба­ру, рәх­мәт­ләр мул яу­ды­ры­лу, ки­лә­чәк тор­мыш­ның ко­яш­лы бу­ла­ча­гы­на инан­ды­ру гы­на аз, ул мил­ли гас­кә­ри көч­ләр ди­гән­нә­ре­нең йөз­лә­рен, үз­лә­ре­нең хез­мәт ты­рыш­лык­ла­рын кат-кат күр­сә­теп то­ру, алар­ның әзер­лек ла­герь­ла­рын­нан ре­пор­таж­лар ясау, ату һәм су­гыш уен­на­рын­да ни­чек чы­ны­гу­ла­рын кү­зә­тү — бо­лар ба­ры­сы да ки­рәк­ле һәм фай­да­лы иде. Һәм бо­лар­ны Хә­лим үзе, ип­тәш­лә­ре бе­лән бер­гә, ос­та итеп оеш­ты­рыр­га алын­ды. Аңа яр­дәм­гә би­рел­гән яңа хез­мәт­кәр ту­таш — са­ры чәч­ле, ябык йөз­ле, ефәк ке­бек сы­лу кыз — га­җә­еп акыл­лы бу­лып чык­ты. На­дия исе­ме әү­вә­ле рус­ча ке­бек то­ел­са да, та­тар икән. За­ма­на га­дә­тен­чә итеп, рус ке­ше­се­нә дә әй­тер­гә авыр­га кил­мә­сен дип, әти-әни­се мах­сус шу­шы исем­не сай­ла­ган­нар. Дус кыз­ла­ры аны На­деж­да рә­ве­шен­дә дә, әби­лә­ре На­жия ка­лы­бын­да да әй­теп, атап йөрт­кән­нәр. Ә ту­таш­ның үзе­нә ба­ры­бер икән. На­дия, тек, На­дия!

Аның ике-өч көн эчен­дә эш­нең асы­лын аң­лап алып, ма­те­ри­ал­лар әзер­ләү­дә ос­та­лык күр­сә­тә баш­ла­вы гы­на тү­гел, Хә­лим­нең элек­тән хез­мәт­тә­ше Аль­берт бе­лән тә­мам ди­яр­лек үза­ра ки­ле­шеп ки­тү­лә­ре бәл­ки га­җәп­лән­де­рер­гә ти­еш бул­ган­дыр, әм­ма мо­ңа һич­кем­нең исе кит­мә­де. Ал­ты, ин­де хә­зер җи­де хез­мәт­кәр­дән тор­ган фир­ма­да һәр­кем уч тө­бен­дә ке­бек, бар хә­рә­кәт­лә­ре, уе-шө­гы­ле күз уңын­да. Аль­берт исә, ак йөз­ле, ка­ра чәч­ле, озын буй­лы, әм­ма үтә ты­ныч һәм эш­тән ар­ты­гын бел­мә­гән яшь ир, ки­нәт үз­гәр­де дә куй­ды. Аның На­дия кар­шын­да яу­лык­тай җә­е­леп ки­тү­лә­ре бе­рен­че миз­гел­ләр­дән үк баш­лан­ды һәм Хә­лим­нең күз ал­дын­да бул­ды. Кыз, ке­реп кил­гән уңай­га:

— Кая без­нең мон­да опе­ра­то­ры­быз?— дип аваз сал­ды. Бу аның сә­ла­ме дә, хәл бе­ле­шүе дә иде.— “За­да­ни­е”­гә ба­ра­сы!

Бу ва­кыт­та Аль­берт аяк өс­тен­дә иде, те­ле­ка­ме­ра тот­кан хә­лен­дә ап­ты­раш­та кал­ды. Кыз аны үзе ар­тын­нан иярт­те:

— Әй­дә­гез, әй­дә! Бер сә­гать эчен­дә ма­те­ри­ал әзер­ләп, “шеф”­ның өс­тә­ле­нә ки­те­реп са­ла­сы бар!— ди­де.

Аль­берт әмер­нең үзе­нә икән­ле­ген шун­да ук аң­лап ал­ды. Мин кит­тем ди­гән төс чы­га­рып Хә­лим­гә ка­рап ал­ды. Бу­сы исә: “Бар, ниш­ләп то­ра­сыз ин­де!”— ди­гән ым таш­ла­ды. Аш­кы­нып куз­гал­ган Аль­берт, ори­ен­ти­рын оны­тып, күр­ше, юл­га ар­кы­лы да тор­ма­ган, җи­ңел өс­тәл­гә чак ба­рып мен­мә­де. Алар юк­ка чык­кан­да, бе­рен­че кү­ре­шү­дән үк гый­шык уты­на тө­шү ди­гән ри­ва­ять­нең ха­кый­кать икән­ле­ге­нә хәт­та Хә­лим­нең кү­ңе­ле дә ыша­ныр­га әзер иде.

Яшь ту­таш сә­гать эчен­дә ма­те­ри­ал­ны өл­герт­те. Бо­лай җә­һәт һәм җи­тез эш­ли бе­лү ос­та­лы­гы На­ди­я­нең “ко­зе­ры”­на әве­рел­де. Гү­я­ки ул кай­да­дыр эш­сез, иде­я­лә­рен тор­мыш­ка ашы­ра ал­мый­ча ап­ты­рап га­җиз­лән­гән дә, ме­нә хә­зер фи­кер бу­а­сы ер­ты­лып, аңа бә­хет ел­май­ган һәм фи­кер­лә­ре тү­ге­леп кит­кән иде. Ма­те­ри­а­лын бер­гә ка­рап чы­гар­га Га­ли Дау­то­вич ба­ры Хә­лим­не ге­нә ча­кыр­ды. Хә­ер, мо­ңа ка­дәр ул бу рә­веш­ле та­ны­шу­лар­ны үзе ге­нә баш­ка­ра, бү­тән­нәр­гә ияр­ми, ки­ңәш­лә­ре­нә мох­таҗ­лык күр­сәт­ми иде. Ин­де ме­нә Хә­лим­нең ки­нәт үсеп ки­түе ип­тәш­лә­ре­нә дә аң­ла­шыл­ды бу­гай. Һәм­мә­се дә мо­ны га­дел дип исәп­лә­де­ләр. Про­ект аны­кы иде. Ре­пор­таж­ны ка­рап чык­кан­да Аль­берт бе­лән На­ди­я­нең офис­та һа­ман бер­гә ни­ләр­дер сөй­лә­шеп-ки­ңә­шеп, бе­раз кау­шап һәм ут йо­ту­да ка­лу­ла­рын “шеф”­ның пы­я­ла ише­ге аша хә­тер­ләп то­рыр­га мөм­кин иде. Хә­лим алар­ның кү­ңел­лә­рен­дә ки­ре­гә кай­та­рып бул­мый тор­ган хә­рә­кәт­нең баш­ла­нып ки­тү­ен си­зен­де. Әм­ма мо­ңа сө­е­нә ал­мый иде. Үзе бу­рыч хи­се­нең мәр­тә­бә­сен ях­шы аң­ла­ган­га, Аль­берт­ның яшь га­и­лә­се ал­дын­да җа­вап­сыз­лык­ка ба­ру­ын ул өнә­мә­де. Әм­ма ике йө­рәк­нең тер­ге­зе­леп кил­гән мә­хәб­бәт ял­кы­ны­на су бу­лып си­бе­лү дә ха­та һәм тәр­би­я­сез­лек икән­ле­ген бе­лә.

На­ди­я­нең ре­пор­та­жы урам­нан гы­на язып алып кер­тел­гән һәм әле күп­тән тү­гел ге­нә бу­лып уз­ган җир­ле сай­лау­лар­га ка­гы­лыш­лы иде. Га­ли Дау­то­вич, ма­те­ри­ал­ны ка­рап утыр­ган җи­рен­нән өч тап­кыр бү­ле­неп:

— Ме­нә си­ңа На­дия, ме­нә си­ңа гө­бә­дия,— дип әй­теп куй­ды. Хә­лим аның сүз­лә­рен­нән эш­не ту­лы­сын­ча хуп­ла­вы икә­нен аң­ла­ды.

Ма­те­ри­ал әл­лә ни сер­ле дә тү­гел югый­сә, әм­ма ту­таш­ның фи­кер тө­гәл­ле­ге, со­рау­ла­ры­ның үт­кен­ле­ге бе­лән бер­гә жур­на­лис­ти­ка­ны ях­шы тоюы, рес­пон­дент­тан җа­вап­ны те­лә­гә­нен­чә су­ы­рып ала бе­лүе — чын про­фес­си­о­наль икән­ле­ген су­кыр ке­ше­гә дә төр­теп күр­сә­теп то­ра иде­ләр. Ме­нә На­дия со­рый:

— Бу сай­лау­лар ида­рә ор­ган­на­ры­ның, власть­ның тә­мам үзен яр чи­те­нә чы­га­рып бас­ты­ру­ын күр­сәт­те. Сез ни­чек уй­лый­сыз, иле­без­не үз ку­лы­быз­га ни­чек кай­та­рыр­га бу­ла? Бә­ла ял­гы­зы гы­на йөр­ми бит!

Аңа бик акыл­лы йөз­ле, ты­ныч хо­лык­лы, зат­лы ки­ем­ле, ку­лын­да порт­фель­ле агай җа­вап би­рә:

— Де­мок­рат­лар, чын де­мок­ра­ти­я­нең нәр­сә икән­ле­ген бел­ми­чә һәм күз ал­ды­на ки­тер­ми­чә, үз “по­ня­ти­е­лә­ре”, хы­ял һәм те­ләк­лә­ре ни­ге­зен­дә ил­не тө­зә­тер­гә алын­ды­лар. На­дан­лык ба­ры тик то­ма­на­лык­ны арт­ты­ра. Дәү­ләт ме­ха­низ­мы­ның шө­реп­лә­ре бу­ша­тыл­ды, ма­ши­на­сы җи­ме­ре­леп төш­те... Ком­му­нис­тик акыл бе­лән де­мок­ра­ти­я­не җир­ләр­гә ге­нә мөм­кин...

Шун­да аны На­дия бүл­де­рә:

— Ди­мәк, бу сай­лау­лар ба­ры тик хө­кү­мәт фай­да­сы­на бул­ды, ил, ха­лык мән­фә­га­те та­гын чит­тә кал­ды­рыл­ды?

— Әйе, бик дө­рес! Нәкъ шу­лай!— ди зат­лы аб­за­быз. Аның йө­зе эре план­да би­ре­лә. Ар­ты­гын сөй­лә­шеп то­ру юк, шу­лай икен­че, өчен­че ке­ше­ләр бе­лән әң­гә­мә ко­ры­ла. Ба­ры­сы да зат­лы, көч­ле рух­лы ке­ше­ләр сай­лап алын­ган. Ме­нә си­ңа Ка­зан хал­кы, ме­нә си­ңа би­ча­ра ка­вем!

На­ди­я­не шул көн­не үк эш­кә ал­ды­лар. Бер сә­гать эчен­дә әзер­лә­гән ре­пор­та­жы бер­нин­ди тө­зә­тү­ләр­сез сайт­ка ур­наш­ты­рыл­ды, аны кич­кә те­ле­ка­нал­лар шу­лай ук һич­бер кыс­кар­ту­сыз һәм хәт­та үз ре­дак­ци­я­лә­ре­нең ар­тык фи­ке­рен өс­тәп тор­мый­ча, яңа­лык­лар бе­лән бәй­ле прог­рам­ма­ла­рын­да кат-кат күр­сә­теп тә өл­гер­де­ләр. Фир­ма өчен На­дия зур та­быш бу­лып чык­ты. Урам­нан ки­леп кер­гән бу кыз­ның төс-кы­я­фә­те ге­нә тү­гел, та­вы­шы да яңа, мо­ңа ка­дәр мең ише­те­леп, ко­лак­лар­га бу­я­лып кы­на ка­лу­чан тү­гел, бәл­ки ко­ры һәм те­ре иде. Хә­лим­гә ту­таш те­ре­кө­меш­не хә­тер­ләт­те.

На­ди­я­гә шул ук көн­не “Танк хәр­би ака­де­ми­я­се” кур­сант­ла­ры бе­лән бәй­ле ма­те­ри­ал алып кай­тыр­га ку­шыл­ды. Бу юлы да аның бе­лән Аль­берт чы­гып кит­те һәм алар кич­кә ка­дәр юга­лып тор­ды­лар.

— Мин сез­нең ке­бек офис кү­се­се тү­гел!— ди­де На­дия, кай­тып, ма­те­ри­а­лын компь­ю­тер­га кү­чер­гәч.— Ир­тә­гә эш­ләп бе­те­рер­мен. Кит­тем әле!

Һәм чы­гып та кит­те. Төн ур­та­сы­на ка­дәр, хәт­та ир­тән­гә­чә чу­мып, яза­сы әй­бер­лә­рен “кай­нар” ки­леш әзер­ләп ку­яр­га га­дәт­лән­гән хә­лим­нәр тел­сез хәл­лә­рен­дә уты­рып кал­ды­лар. На­дия ар­тын­нан Аль­берт та юк иде ин­де. Алар­ның шу­шы­лай көт­мә­гән­дә дус­ла­шып алу­ла­ры баш­ка­лар­ны шик­лән­де­рер­гә ти­еш иде. Әм­ма мо­ңа җи­тәр­лек игъ­ти­бар би­рү­че бул­ма­ды. Әйе, бу би­та­раф­лык­ны баш­сыз­лык­ка да са­нар­га мөм­кин, әм­ма ки­е­рен­ке эш бе­лән мәш­гуль хез­мәт­кәр­ләр яңа­дан да яңа ма­те­ри­ал­лар әзер­ләү бе­лән зи­һен­нә­рен мөл­де­рә­мә ту­тыр­ган­нар. Күп ди­гән­дә өч ат­на, яки дүрт­тер, алар тук­тау­сыз ха­лык­ны ал­дап, ил­не бор­чып, күз­ләр­гә куе тө­тен җи­бә­реп, тә­мам саф­са­та­га һәм ял­ган­га чу­мып, “б­леф” һәм “шу­лер­лык”­ның һәм­мә төр­ле ысул­ла­рын кул­ла­нып, ак­ча эш­ләү һәм мән­фә­гать­не үз як­ла­ры­на ка­е­ру бе­лән мәш ки­лә­ләр. Мо­ңа ка­дәр бер­кем уй­лап та ка­ра­ма­ган әки­ят­не ки­те­реп чы­га­рыр­га һәм ха­кый­кать итеп той­ды­рыр­га ки­рәк иде бит! Мил­ли та­тар дәү­лә­те, имеш, Ми­ли шу­ра, Мил­ли ида­рә, Мил­ли пре­зи­дент — бо­лар һәм­мә­се мил­ләт­че­лек бай­ра­гы ас­тын­да сайт­лар­га те­зел­де­ләр. Һәм ме­нә мил­ли гас­кә­ри көч­ләр, ан­на­ры мил­ли гвар­дия, мил­ли офи­цер­лар кор­пу­сы, мил­ли су­гыш­чан көч­ләр, мил­ли хәр­би бе­рәм­лек­ләр... Шу­шы мил­ләт мө­һе­рен су­гыш ко­рал­ла­ры­на, ка­муф­ляж сол­дат ки­ем­нә­ре­нә су­га­сы гы­на кал­ды. Аны­сы яшел бант­ны һәр фо­то­да­гы кы­рыс йөз­нең күк­рә­ге­нә ка­дый­лар да бит, маң­гай­ла­ры­на азат­лык дип языл­ган яшел тас­ма­лар да бәй­лә­тә­ләр... Хә­ер, бү­ген­гә бо­ла­ры да җи­теп то­ра. Мил­ли гас­кәр­ләр­не ки­ен­де­рер­гә, аша­тыр­га, ко­рал­лан­ды­рыр­га мил­ли­он сум­нар, дол­лар­лар ки­рәк. Мо­ны мил­ли аңы, мил­ли хис­лә­ре бул­ган һәр­кем бе­лер­гә, тө­ше­нер­гә ти­еш. Гас­кә­ри­ләр­нең са­ны гы­на да, Хә­лим алып бар­ган ста­тис­ти­ка бу­ен­ча, хәт­та соң­гы бер ат­на эчен­дә дә ил­ле мең­нән ар­тып ки­лә. Бу сан, аның фи­ке­рен­чә, бик тә аз. Мил­ли гас­кә­ри бу­лыр­га ат­лы­гып то­ру­чы­лар үз­лә­рен сиз­дер­ми­ләр. Ста­тис­ти­ка хә­бәр­лә­ре бу­ен­ча җи­де мил­ли­он­лы, кай­бер хы­я­лый­лар рас­ла­вын­ча егер­ме биш мил­ли­он­нан да аш­кан та­тар мил­лә­те­нең бү­ген­ге көн­дә ни ба­ры­сы ил­ле мең­лек гас­кә­ри егет­не ге­нә би­рә алуы — бу мес­кен­лек, йок­ла­ган­лык, ял­кау­лык, кур­как­лык һәм шу­ның ише та­гын әл­лә ни­ләр!

Бо­лар­ны Хә­лим үз мә­ка­лә­лә­рен­дә, хәр­би ла­герь­лар­дан “а­лын­ган” ре­пор­таж­ла­рын­да тук­тау­сыз ка­бат­лап ап­ты­ра­та. Йө­зен күр­сә­теп то­ру юк, әм­ма ку­лы, бар­мак­ла­ры — бо­лар һәр ма­те­ри­а­лын­да ди­яр­лек кү­ре­неп кит­кә­ли­ләр, аның ул урын­нар­да шәх­си кат­на­шып йө­рү­лә­рен рас­лап, сүз­лә­ре­нең кө­чен, эф­фек­тын арт­ты­ра­лар. Ул үзе жур­на­лис­ти­ка бу­ен­ча мах­сус бе­лем­ле бул­ма­са да, фир­ма­да бер ел эш­лә­ве дә­ве­рен­дә һәм мо­ңа ка­дәр һа­ман те­ле­ви­зор кар­шын­да бу­лып, гә­җит­ләр ка­раш­ты­рып го­ме­ре­нең кай­бер сә­гать­лә­рен уз­дыр­ган­лык­тан, җит­мә­сә аз-маз языш­тыр­га­лау­ла­ры ар­ка­сын­да, бо­лар бе­лән бер­гә та­би­гый сә­лә­те бар­лы­гы, үтә ва­кыт­лы, сен­са­ци­я­ле ма­те­ри­ал­лар язу­да ма­һир­лы­гы бе­лән исе­ме дан ал­ды. Ме­нә соң­гы про­ек­ты исә аны бу төр яңа­лык­лар өл­кә­сен­дә бе­рен­че ке­ше яса­ды. Бар­лык ка­нал­лар да, хәт­та иң со­ры һәм шул сә­бәп­ле зә­гыйфь, үз кор­сак­ла­рын гы­на кай­гыр­ту­чы те­ле­ви­зи­он бер­ләш­мә­ләр дә, урам га­зе­та­ла­рын­нан алып дәү­ләт­нең мәң­ге пош­мас мат­бу­гат хә­рә­бә­лә­ре­нә ка­дәр — ба­ры­сы да бү­ген аның сү­зе­нә мох­таҗ, нәр­сә әй­тер икән дип авы­зы­на ка­рап то­ра­лар. Ә ул чын­нан да әй­тә, ә ул сөй­ли, ә алар — аһ итә. Шу­шы ма­те­ри­ал­ла­ры гы­на да фир­ма­ның мо­ңа ка­дәр тө­ше­нә дә ке­рә ал­ма­ган ак­ча­ла­та та­быш­ла­ры­на әве­рел­де. Әйе, ин­де про­ект­ны яп­са­лар да бу­ла. Ва­кы­тын­да өл­ге­рер­гә ки­рәк, әгәр дә си­зе­неп ал­са­лар, һа­ва са­тып ак­ча эш­ләү­лә­рен бел­сә­ләр — баш­ла­ры төр­мә­дә че­ре­я­чәк.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: