Яки Хикмђт­нећ дљнь­я­да бетђ­се юк 30 страница

III

Са­би­ра ша­шы­нып, елам­сы­рап кай­тып кер­гән­дә Хә­ни­фә Га­ли­ев­на өй­дә, ишек тө­бе­нә ки­леп җи­теп ма­та­ша иде. Кыз­ның хә­лен шун­да ук аң­лап өл­ге­реп, йө­рә­ге­нә ут йө­гер­де. Әм­ма си­зе­нү­ен бел­де­рә­се ит­мә­де. Тор­мыш­ның нин­ди са­лу­лы ча­на­лар­га утыр­тып адәм ба­ла­сын йөрт­кә­нен ях­шы бел­гән­нән һәм, җит­мә­сә, Ка­зан­ның та­тар ха­ты­ны бул­ган­лы­гы сә­бәп­ле, шун­да ук акы­лын эш­кә җик­те:

— Абау, кы­зым, кайт­тың да­мы­ни?— дип, шун­дый да ма­тур, рә­хәт һәм ир­кә та­выш бе­лән со­ра­ды ки, Са­би­ра чак кы­на аны үз әне­кәе бе­лән бу­тап, җил­кә­се­нә ба­шын са­лып, үк­сеп үк елап җи­бәр­мә­де.

Бу уңы­шы Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ны икен­че тә­вәк­кәл адым ясар­га этәр­де. Ба­ры тик Га­зиз­чи­ге­нә ге­нә әй­те­лә тор­ган зат­лы сүз­лә­рен бе­рен­че тап­кыр Са­би­ра­га да юл­ла­ды. Ан­на­ры, аның ты­ныч­ла­на ба­ру­ын кү­реп, хәт­та ки­ем­нә­рен дә эл­геч­кә ку­е­шып:

— Ме­нә хә­зер чәй эчәр­без. Үзем ге­нә, ял­гы­зым кү­ңел­сез­лә­неп уты­ра идем. Шун­дый да тәм­ле итеп чәй әзер­лә­дем. Ке­ше юк­та, икәү­ләп ке­нә, бал­лап-май­лап алыйк әле, кы­зым. Тиз ге­нә та­ба кой­ма­гым­ны да пе­ше­реп ала­быз хә­зер,— дип, Са­би­ра­ны, “а­ры­дым, кү­ңе­лем ки­тел­де” ке­бек авыр сүз­лә­ре­нә дә ка­ра­мый­ча, кух­ня ягы­на алып чык­ты.— Бер­гә-бер­гә кү­ңел­ле бу­ла бит ул!

Кыз аның сү­зен­нән чы­га ал­ма­ды. Ху­җа­би­кә­нең, бе­рен­че­дән, сүз­ләр­не җай­га ки­те­реп ке­нә тас­ма тел­дә сөй­ләү­лә­ре, икен­че­дән, син күр дә мин күр, сер­лә­шеп-чө­кер­дә­шеп чәй эчәр­гә үз яны­на ча­кы­руы — күп­тән кү­рел­мә­гән, мог­җи­за­га са­нар­лык хәл иде.

Ба­ры Са­би­ра ты­ныч­ла­нып җит­кәч ке­нә, ин­де кой­мак­лар пе­шеп, чәй­гә утыр­гач:

— Кү­рен­ми­ләр әле һа­ман. Ми­нем Га­зиз­чи­гем сез­нең бе­лән ки­но­га кит­кән иде тү­гел­ме соң?— дип, юри бу­тап­мы, әл­лә бу­та­лып­мы со­ра­ды.

Са­би­ра­ның авы­зы бүр­теп чы­гуы Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның кү­зе­нә тиз ча­лын­ды. Гай­ре та­би­гый бе­рәр хәл бул­ган­лы­гы, мо­ны кыз­ның әй­тә­се кил­мә­ве аның кү­ңе­лен та­гын да юкар­тып җи­бәр­де.

— Кә­ри­мә бе­лән бак­ча­да йө­ри кал­ды­лар­мы әл­лә?— ди­де ул, ба­ры­сын бе­леп тор­ган ке­ше сы­ман үзен ты­ныч то­тып.— Биг­рәк ях­шы, ау­лак өй ясар­га җай­ны Хо­дай би­реп то­ра бит ул. Кыз­ла­рым бик ях­шы­лар, Ал­ла­га шө­кер! Әй­дә, кой­мак су­ы­нып кит­мә­сен, җи­теш, Са­би­рам, җи­теш!

— Аны, бел­гәч, ник со­рап то­ра­сыз ин­де, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на?

Са­би­ра­ның бо­лай дор­фа итеп сөй­лә­шү га­дә­те бул­га­ла­вын ху­җа ха­ным ях­шы бе­лә иде. Ул шун­да ук: “Бу кыз­ны корт чак­кан! Ара­ла­рын­да ни­дер бул­ган! Әй­теш­кән­нәр, ах­ры­сы!”— дип уй­ла­са да дө­рес бу­ла­сы иде. Әм­ма Са­би­ра­ның хөр­мәт­сез­ләп әйт­кән ке­бек чык­кан сүз­лә­ре аның бә­гы­рен ки­сеп ал­ган­дай хәс­рәт­ле ит­те­ләр.

— Кә­ри­мә бе­лән­ме абы­ең Га­зиз­чик?— дип, ул ба­ры­бер дә ты­ныч кү­ңел бе­лән со­рап алыр­га үзен­дә са­быр­лык тап­ты.

— Әйт­мә­гез ми­ңа шул Кә­ри­мә ту­рын­да, со­ра­ма­гыз да!— дип Са­би­ра­ның та­гын да дор­фа­рак җа­вап би­рү­ен ишет­кәч һәм аның өс­тәл янын­нан куз­га­лып ки­тәр­гә җы­е­ну­ын да күр­гәч:

— Ми­ңа да ошап бет­ми ул ка­ра чәч Кә­ри­мә!— ди­де дә куй­ды.

Кыз­ның йө­зе­нә шун­да ук ял­ты­рап ко­яш чык­кан­дай бул­ды. Ху­җа­би­кә­гә сы­нау­лы ка­раш таш­ла­ды. Ә Хә­ни­фә Га­ли­ев­на, Ка­зан­ның кы­рык ише­ген­нән кар­шы­лык­сыз ке­рә-чы­га йө­ри ал­ган та­тар ха­ты­ны, бер дә сер би­рә­се ит­мә­де, үз җа­е­на сөй­лә­нә тор­ды:

— Кү­бә­ләк тә кү­бә­ләк, ул да кү­бә­ләк! Егет­ләр бе­лән го­ме­рен уз­ды­рыр­га гы­на то­ра. Лек­ци­я­лә­ре­нә йөр­ми бу­гай әле. “Биш­ле” бил­ге­лә­ре­нә ге­нә укуы да күз буяу өчен, әй­те­лә тор­ган сүз­гә ге­нә ох­ша­ган!

Бо­лай ки­ре­гә су­ка­лау юлы бе­лән ул ике көй­мә­нең кой­ры­гын бер кул­га ал­ды. Шун­да ук Са­би­ра­ның кү­ңе­лен ау­ла­ды һәм Кә­ри­мә­нең ниш­ләп йө­рү­лә­рен бе­ле­шер­гә ни­ят ит­те.

— Аны­сы егет­ләр бе­лән йөр­ми иде әле ул мо­ңар­чы,— ди­де, те­ле ях­шы сүз­дә ачы­лып ки­тә ал­мый­ча Са­би­ра. Шун­да ук та­гын кү­ңе­лен­дә­ге ти­гез­лек­не бо­зып, авы­зы елам­сык ба­ла­ны­кы­дай сы­ты­лып ки­тә ба­рып һәм җа­нын­да­гы ачы­ны чы­га­рыр­га җай эз­ләп.

— Егет­ләр бе­лән йөр­мә­ве дә ми­нем ка­ты­лык­тан гы­на, кы­зым... Ә ме­нә син — баш­ка, өл­гер дә, ты­рыш та, бул­ган да, уң­ган да...

Бо­лай мак­тап ку­ю­ла­ры яра­ды та­гын, Са­би­ра­ның кү­ңел кү­ге ка­бат аяз­ла­нып ал­ды. Хә­ни­фә Га­ли­ев­на шун­да ук тел­гә ос­та­лы­гын эш­кә җик­те:

— Кә­ри­мә­нең уку­ын әй­тер идем ин­де. Бер дә ки­тап тот­ка­ны кү­рен­ми баш­ла­ды. Ки­тап­ха­нә­ләр­гә дә йөр­ми бу­гай?— ди­де.

Са­би­ра­ның ка­бат ачуы ка­бар­ды, әм­ма бу юлы ул:

— Бо­лай да бе­лә бит, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на. Аңа ты­ры­ша­сы да юк. Ши­гырь­не өч укый, дүр­тен­че­сен­дә ят­тан сөй­ли. Ки­тап­ка бер ка­рый — исен­дә ка­ла. Аның баш, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на — адәм­не­ке тү­гел,— ди­де, сөй­ләп алып ки­теп, әм­ма шун­да ук көн­лә­шү­ен дә сиз­де­рә­се итеп.— Алай бер дә га­дел тү­гел бит ул... Хак­лык та, дө­рес тә бу­ла ал­мый! Аның мин­нән ни ар­тык җи­ре бар!

Хә­ни­фә Га­ли­ев­на сүз­не ма­тур тот­ты, ке­ше кү­ңе­ле­нә ке­рә бе­лү­ен­дә ос­та­лы­гын ка­мил­ләш­те­реп җи­бәр­де:

— Бик дө­рес, бик дө­рес, кы­зым Са­би­ра, бо­ры­нын бик чөй­мә­сен әле!— ди­де, Кә­ри­мә­не юри яман­лап, әм­ма: “Кы­зый, мин си­не үтә­ли күр­дем бит. Ип­тәш кы­зың­ны да үз ит­мә­гәч, дус­тың өчен дә сө­е­нә бел­мә­гәч, син кем ин­де?”— ди­я­рәк уй­ла­га­нын да кү­ңе­лен­дә сак­лый бел­де: — Аның ул як­ла­ры­на игъ­ти­бар ит­мик әле!

Чәй­лә­ре тө­гәл­лә­неп кил­гән­дә ин­де Хә­ни­фә Га­ли­ев­на үз улы­ның бә­хе­те­нә на­сыйп бу­лыр­га ти­еш­ле Кә­ри­мә­нең кем­ле­ген тә­мам ачык­лап өл­гер­де. Аны хә­зер Са­би­ра кы­зык­сын­дыр­мый иде. Га­зиз­чи­ге дә кем­не сай­лар­га бел­гән бит — асыл кош­ка үрел­гән. Зи­һе­не дә ка­мил, укуы хак­тан да “биш­ле”, чи­бәр­ле­ге дә бер ка­шык су бе­лән йо­тар­лык су­рәт­тә, акы­лы да ка­мил, та­лан­ты да бар! Җит­мә­гән җи­ре юк. Аның әле ши­гырь­ләр язуы нин­ди ях­шы. Кү­ре­неп то­ра — кү­ңе­ле саф, йө­рә­ге чис­та. Мон­дый асыл кош алар­ның фа­ти­ры­на үз ка­нат­ла­ры бе­лән очып кер­гән икән, чы­гар­дым юк ин­де! Ке­ше­гә әрәм итә­ләр, ди­ме­ни? Акыл­лы шул улы, Га­зиз­чик, бик акыл­лы! Ил­дә бер! Һич­бер ге­нә дә кыз дип, ха­тын дип баш ка­тыр­ма­ды. На­сый­бын көт­кән икән, на­сый­бын!

Ә ме­нә бу көн­че кү­бә­ләк Са­би­ра бе­лән ниш­ләр­гә? Ара­ла­ры­на ке­рә­чәк алар­ның, йө­рәк бә­гырь­лә­ре­нә үтә­чәк. Аны бит фа­тир­дан өреп чы­га­рып та бул­мый. Бер­гә укый­лар. Ая­гы­на ча­лы­на­чак.

Шу­шы уй­ла­рын­да ап­ты­рап ал­ган Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның йө­зе­нә шат ел­маю йө­гер­де. Ул ин­де бер-бер фи­кер­гә ки­леп өл­ге­реп, бу кы­ен хәл­дән чы­гу әмә­лен дә та­бып алыр­га җи­теш­кән иде.

Шун­да улы Га­зиз­чик бе­лән Кә­ри­мә дә кай­тып кер­де­ләр. Са­би­ра ал­дын­да сер бир­ми­чә, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на алар бе­лән үзен га­дәт­тә­ге­чә ко­ры тот­ты. Аның бо­лай үз­гә­рүе һич­шик­сез фай­да­га гы­на иде. Са­би­ра үзе бе­лән аның их­лас­тан сөй­ләш­кән бу­лу­ын тө­шен­де, хәт­та:

— Рәх­мәт, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на!— дип, ты­ныч кү­ңел­дә бүл­мә­се­нә ке­реп кит­те.

Хә­ер, Га­зиз­чик тә өс­тәл яны­на кил­мә­де. Хә­ни­фә Га­ли­ев­на да улын Кә­ри­мә яны­на чәй­гә ча­кы­ра­сы ит­мә­де. Үз бүл­мә­сен­дә ябы­лып ал­ган Га­зиз­чик ты­ныч кы­на бер көй­не ск­рип­кә­сен­дә уй­нап җи­бә­рер дип бер­се дә көт­мә­гән иде­ләр. Ул “Тәф­ти­ләү”­не баш­ла­ды, авыр­лык бе­лән, озак­лап эзе­нә кер­де. Өчен­че тап­кыр баш­ла­га­нын­да гы­на көй­не ахы­ры­на ка­дәр ерып чык­ты. Бу юлы ул бик тә ма­тур, моң­лы, үтем­ле ки­леп чык­ты.

IV

Са­би­ра­ның үз­гә­рүе Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның кү­ңе­лен бо­за баш­ла­ды. Ул юк­тан да Кә­ри­мә­не яман­лый тор­ды. Эче­нә сыя ал­мый баш­ла­ды. Әм­ма Га­зиз­чик­кә ка­ра­та мө­нә­сә­бә­те ар­ты­гы бе­лән ях­шы бу­лу гы­на ху­җа­би­кә­не оры­лып бә­ре­лү­дән сак­лап кал­ды. Хә­ни­фә Га­ли­ев­на ни­чек тә хәй­лә­се­нә ке­рер­гә, җа­ен та­бар­га ты­ры­шып ка­рый­сы ит­те. Юк исә, Са­би­ра бү­ген Кә­ри­мә­гә таш­лан­са, ир­тә­гә Га­зиз­чи­ген ал­дар­га яки пар кү­гәр­чен­нәр ке­бек бу­ла бар­ган кыз бе­лән егет­нең ара­ла­рын бо­зып ку­яр­га да мөм­кин иде. Шун­да бе­рәр яшь җил­кен­чә­ге дә кы­зык­мый бит үзе­нә!

Хә­ни­фә Га­ли­ев­на уй­ла­вын­ча, Кә­ри­мә бе­лән Га­зиз­чи­ге ара­сын­да Та­һир һәм Зөһ­рә­не­ке ке­бек гү­зәл бер мә­хәб­бәт ага­чы үсеп, чә­чәк­кә тө­ре­неп ки­лә иде. Ул ин­де аңа кы­рау да тө­шерт­тер­мәс, сал­кын җил­ләр­не дә ти­дерт­мәс. Бер­дән­бер улы Га­зиз­чик өчен бү­ген җа­нын фи­да кыл­са да кыз­га­ныч тү­гел!

Ә ме­нә Са­би­ра? Һай зә­һәр дә ин­де те­ле. Әле ки­чә ге­нә, уни­вер­си­тет­тан кай­тып та кер­де, Кә­ри­мә­нең юк­лы­гын­нан фай­да­ла­нып, шун­да ук:

— Та­гын бү­ген ша­гыйрь Фәх­ри Хи­са­ми­га кит­кән ул! Аның бе­лән мә­хәб­бәт “к­ру­тит итә”!— дип, авы­зын ала­га­ем ачып сөй­лә­неп тор­ды, юнь­сез кыз!

Ша­гыйрь бе­лән ша­гый­рә ара­сын­да әл­лә ни­ләр дә бу­лыр­га мөм­кин, аны­сы. Әм­ма шу­шы ка­дәр са­быр, шу­шы ка­дәр са­гыш­лы, шу­шы ка­дәр бә­ла­ле, шу­шы да ка­дәр ке­ше­лек­ле Фәх­ри Хи­са­ми ке­бек, ил­ле ал­ты яшь­лек карт әдип ул ун­ту­гы­зы да ту­лып җит­мә­гән кыз­га бәй­лән­мәс тә, аны бо­зып та йөр­мәс! Мо­ны­сын ин­де Са­би­ра бел­ми­чә-аң­ла­мый­ча сөй­ли, эт җан икән­ле­ген яше­рә ал­ма­вын­нан гы­на бу.

Ин­де дөнь­я­ның хик­мә­те ачыл­ган да сы­ман то­е­ла баш­лар­га мөм­кин иде. Шу­шы соң­гы ай эчен­дә Хә­ни­фә Га­ли­ев­на үз­гәр­де дә куй­ды. Мо­ңа ка­дәр шә­һә­рең­не бер үзе яу­лап алыр­дай бу­лып йөр­гән ха­тын­ның көт­мә­гән­дә бө­тен­ләй дә ты­ныч­ла­нып, эче ту­лы гау­га­лы, гамь­ле ке­ше­гә әве­ре­леп ка­луы, җит­мә­сә ки­бет­кә дип чык­кан җи­рен­нән бер­ни дә ал­мый­ча, кү­ңе­ле югал­ган­дай кай­тып ке­рү­лә­ре, уй­лы һәм са­быр зат ия­се­нә әй­лә­нүе элек­тән аны бел­гән та­ныш­ла­рын хәй­ран­га кал­дыр­ды. Мон­дый га­лә­мәт­лә­рен бе­рәү­ләр мәр­хүм ирен са­гы­ну­ы­на нис­бәт ит­сә­ләр, икен­че­ләр аның ир­тә кар­тая ба­руы бе­лән бәй­лә­де­ләр. Әм­ма ул үз улы хәс­рә­тен­дә иде. Кай­сы ана асыл йө­рәк җи­ме­шен бә­хет­ле итеп кү­рер­гә те­лә­мәс иде икән?

Га­зиз­чи­ге соң­гы ва­кыт­лар­да бө­тен­ләй дә сөй­ләш­мәс бул­ды. Ул ел­ма­еп йө­ри би­рә, көн дә ск­рип­кә­сен төр­ле сә­ер көй­ләр бе­лән ела­та. Кә­ри­мә­нең дә аның мә­хәб­бә­тен ин­карь ит­мә­ве ән­кә­се­нә мәгъ­лүм. Әм­ма ту­лы бә­хет өчен кем­дер­ме, ни­дер­ме ко­ма­чау­лый. Әл­лә Са­би­ра­ның кү­ңе­ле­ме, әл­лә кыз­ның яше ба­ры тик ун­ту­гыз­га гы­на ки­леп җи­теп ма­та­шу­мы — бил­ге­сез! Әгәр Га­зиз­чи­ге­нә кыз­ның үсеп, өл­ге­реп җи­тү­ен кө­тәр­гә ту­ры кил­сә, ул мо­ңа да ри­за, югый­сә. Нин­ди ко­ма­чау­лык бар соң? Шул Са­би­ра­ның авыр кү­зе, ачу­лы те­ле ге­нә­ме?

Хә­ни­фә Га­ли­ев­на мең кат үл­чә­де-үл­чә­де дә, бер фи­кер­гә ки­леп, ике ту­ган сең­ле­се Гөл­шат Фа­и­ков­на­га ба­рыр­га, ки­рәк икән, хәт­та го­зер­лә­неп со­рар­га ки­рәк ди­гән ни­ят­кә кил­де. Алар­ның ара­ла­ры бер ва­кыт­та да сал­кын яки җы­лы бул­ма­ды. Ә бу юлы Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның неч­кә мәсь­ә­лә бе­лән аңар­дан баш­ка һич­кем­гә ба­ра­сы кил­мә­де. Хә­ер, аны аң­лар­лык баш­ка ке­ше та­бы­лыр иде­ме соң? Ка­зан­ның зур­лы­гы, эче ту­лы ха­лык бу­лу — бер нәр­сә, ә ме­нә аның йо­мы­шын хәл итәр­ле­ген көн­дез чы­ра ян­ды­рып эз­лә­сәң дә та­бып бул­ма­я­чак.

Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның бә­хе­те­нә сең­ле­се Гөл­шат Фа­и­ков­на өен­дә, сау-сә­ла­мәт яшәп ята иде. Яшәп ята, ди­мәк­тән — шу­шы­мы ин­де дө­рес сүз? Гөл­шат Фа­и­ков­на биш ир ба­ла ана­сы, җит­мә­сә өр­лек ке­бек ире го­мер буе баш та би­рә бел­мә­де, кар­шын­да би­лен дә бөк­мә­де. Аңа ха­ты­ны кол иде. Ма­лай­ла­ры да әт­кә­лә­ре­нә ох­шап, ха­тын-кыз­ны сан­лый тор­ган­нар­дан тү­гел­ләр ин­де. Баш­ка­ча бу­ла ал­мый. Шу­лай итеп, Гөл­шат Фа­и­ков­на алар­ның ко­лы бу­лып, аш әзер­ләп, ки­ем­нә­рен юу, йорт-җир­не чис­та то­ту ха­фа­сын­да го­ме­рен уз­ды­рыр­га хө­кем ител­гән иде шул. Өл­кән ул­ла­ры утыз­га җи­теп ба­ра, ә өй­лә­нәм дип әйт­ми. Эне­кәш­лә­ре­нә өл­ге ин­де ул. “Тип­сә­ләр — ти­мер өзәр­лек” егет­ләр бу­лып бет­кән­нәр, кыз­лар­ны би­я­ләй уры­ны­на гы­на алыш­ты­рып то­ра­лар дип Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның ни­чә ишет­кә­не бар иде, хак, ах­ры­сы? Ата­ла­ры­на ох­ша­ган­нар, ата­ла­ры­на, бер дә баш­ка­ча тү­гел!

Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ны сең­ле­се аһ итеп:

— Абау, апам-җа­ным, ми­не дә исе­ңә алыр көн­нә­рең бар икән,— дип кар­шы ал­ды.— Әл­лә без­нең Га­зиз­чи­ге­без өй­лә­нә­ме? Туй­га ча­кы­рыр­га кил­де­гез­ме?

Ва­кыт ир­тән­ге як иде. Ял кө­не. Алар янын­нан әү­вә­ле бер ул­ла­ры, ан­на­ры икен­че­се, өчен­че­се, һәм­мә­се дә бе­рәм­ләп исән­лә­шеп, чал­бар-май­ка­чан гы­на узып-сү­теп ал­ды­лар. Алар­ның үза­ра ох­шаш­лык­ла­ры бер га­җәп, әм­ма ана­ла­рын игъ­ти­бар­га алып, сан­га кер­теп ап­ты­ра­мау­ла­ры — икен­че.

— Без­нең ма­лай­лар шун­дый ин­де алар! Ма­лай ке­ше­ләр ке­бек чу­кын­чык ба­ла­лар юк­тыр ул,— дип ән­кә­лә­ре Гөл­шат Фа­и­ков­на сөй­лән­гә­ләп тә өл­гер­де.— Бер кыз да алып кай­та ал­ма­дым бит, кул яным­да яр­дәм­че бу­лыр иде!

Хә­ни­фә Га­ли­ев­на үзен ты­ныч тот­ты. Ка­раш­ны юга­ры­дан ка­рау­га көй­ләп куй­ган иде ин­де ул, эре кы­я­фәт­тә:

— Нәр­сә, сең­лем-җа­ным, ин­де бу йорт­та ми­не түр­гә ча­кы­ру да юк­мы­ни?— дип со­ра­ды.— Яр­ты сә­гать ишек тө­бен­дә ба­сып то­рам бу­гай?..

Гөл­шат Фа­и­ков­на аның бу сүз­лә­ре­нә дә аһ ит­те. Кө­тел­мә­гән­дә ки­леп кер­гән апа­сы ал­дын­да ул тә­мам юга­лып кал­ган иде. Зи­һе­нен җы­яр­га өл­ге­рә ал­мый­ча га­зап­лан­ды. Ан­на­ры гы­на, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның күз­лә­рен­нән са­гыш һәм моң га­лә­мәт­лә­рен кү­реп өл­ге­реп, йө­рә­ге ха­фа­га төш­кән хә­лен­дә:

— Апам-җа­ным, апам-җа­ным!— дип, аңа түр­гә, кух­ня ягы­на узар­га юл күр­сәт­те. Бу ва­кыт­та җил­кә­се­нә элен­гән тас­ты­ма­лы тө­шеп ки­теп ап­ты­рат­ты, аяк­ла­ры ал­га-арт­ка ат­лый ал­мый­ча га­җиз­лә­де­ләр.— Аяк­ла­рың­нан са­лып тор­ма! Шул көй­гә ге­нә кер, апам-җа­ным! Мон­дый үк­чә­ле баш­мак­лар бе­лән шә­һәр­дә йө­рү­лә­ре җай­сыз­дыр бит?

— Бик җай­лы, бик ки­леш­ле!

Хә­ни­фә Га­ли­ев­на сең­ле­се­нә түф­ли-баш­мак мәсь­ә­лә­лә­рен тик­ше­рер­гә кил­мә­гән­ле­ген сиз­де­рер­гә бер дә оныт­ма­ды. Кү­ңе­ле һа­ман да кат­гый аһәң­дә кал­ды. Аңа бу юлы:

— Ми­нем мон­дый­лар­ны ки­мә­гә­не­мә дә биш­был­тыр ин­де,— дип сең­ле­се зар итеп ма­таш­са да, апа­сы­ның авыз чи­тен­дә аз бер ел­маю ки­сә­ге ге­нә кү­ре­неп кал­ды. Мыс­кыл­лау сүз­лә­ре бу­ла­рак әй­те­лер­гә ти­еш­ле фи­кер­лә­ре шул йөз үз­гә­ре­ше эчен­дә оны­ты­лып кал­ды­лар, ах­ры­сы. Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның түр­гә узуы гү­я­ки хөр­мәт күр­сә­түе сы­ман той­гы эчен­дә бар­ды. Үзең­нең ах­мак икән­ле­гең­не си­зе­неп тә, баш­ка­лар­га баш җит­мәс би­ек­лек­тә­мен итеп дә­рә­җәң­не бел­де­рә бе­лү — зур сән­гать, мәр­тә­бә һәм рух кө­че та­ләп итә. Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­мы шу­лар­ны бел­ми? Аның акы­лы, та­тар ке­ше­се­нә хас бул­ган­ча, ал­дан йө­ри. Мар­җа ха­ты­ны­мы­ни ул, әү­вә­ле ал­да­нып, ан­на­ры су­кыр күз­дән тәү­бә яшь­лә­ре агы­зып җа­нын ап­ты­ра­тыр­га?

Ике­ту­ган сең­ле­се Гөл­шат Фа­и­ков­на­ның тор­ган җи­ре тө­зек, ка­да­гы да уры­нын­да, так­та­сы да ях­шы­лап сы­рыл­ган, идән­нә­ре дә җеп­кә-җеп тар­тыл­ган иде­ләр. Йорт­та ир ку­лы бар­лы­гы да си­зе­леп то­ра шул. Әм­ма ха­тын-кыз мәсь­ә­лә­се мон­да чын­нан да чи­шел­мә­гән, та­бак-са­выт­лар, өс­тәл­ләр юыл­ган-сөр­тел­гән исә дә, оны-бә­рәң­ге­се-ите — баш­ка­сы та­рау ята иде­ләр. Җит­мә­сә өс­тәл яны­на бер­ке­те­леп ку­ел­ган ит тарт­кыч та эшен баш­ла­ган да таш­ла­ган ке­бек бу­я­лып ба­сып то­ра.

— Апам-җа­ным, бик ва­кыт­лы әле ки­лү­ең дә, ме­нә бит, пә­рә­мәч пе­ше­рер­гә итеп то­ра идем. Ма­лай­лар тор­мый да тор­мый­лар, итем­не дә тар­тып бир­ми­ләр. Ме­нә хә­зер пә­рә­мәч тә өл­гер­тер­без, бер кил­гәч-кил­гәч ин­де...

Хә­ни­фә Га­ли­ев­на вак­лык­лар­га би­рел­мә­де. Тарт­ты­рыр­га дип кис­кә­ләп ку­ел­ган та­ба­гы бе­лән ит, ун-ун­биш баш су­ган, яр­ты кап­чык өе­ме ге­нә бул­мас — илән­гән он, ту­гы­лар өчен ва­тыл­ган ни­чә дис­тә кү­кәй һәм алар­ның ка­бык­ла­ры, өч литр­лы бан­ка бе­лән сөт — бо­лар ба­ры­сы да бер ха­тын­га кө­не бу­е­на җи­тә­чәк эш иде.

— Син, сең­лем, ми­не бу­лы­шыр дип көт­мә. Үзем­дә дә, улым­ны, аның яны­на ике кыз­ны ас­рап, го­ме­рем ка­мыр-бо­ла­мык эшен­нән чык­мый!— Ул мах­сус шу­лай сөй­лән­де. Кыз­лар­ны да сүз ара­сы­на юри ки­те­реп кыс­тыр­ды. Кай­чан да бул­са бер алар­ны те­ле­нә алыр­га һәм шу­ның өчен мах­сус кил­гән­ле­ген әй­теп аң­ла­тыр­га ти­еш иде ул. Ме­нә бит, җае үзен­нән-үзе ип ки­леп то­ра. Эш­нең җе­бен ак­рын­лап, очын­нан баш­лап сү­тә то­ру­ың хә­ер­ле шул.

— Кыз­ла­рың бул­гач, си­нең яшә­вең дә гөл бак­ча­сын­да сан­ду­гач сай­ра­ту бе­лән бер ин­де, апам-җа­ным, аны да сүз дип сөй­лә­гән­че!..

Гөл­шат Фа­и­ков­на элек­тән тел­гә ос­та бул­са да, зи­һен­дә сак тү­гел иде. Мо­ны бел­гән апа­сы: “Кап­тың­мы, хәчт­рүш!”— ди­я­рәк әл­бәт­тә уй­лап куя ала. Йө­зе­нә мыс­кыл­лы ел­маю бил­ге­лә­ре юк­тан­мы чык­ты­лар?

— Чәй ку­яр­га ки­рәк­тер?.. Кая соң әле чәй­не­гем?..

— Әй­дә, чу­кын­ма әле, кал­ды­рып тор чә­ең­не! Мин озак­ка тү­гел!— ди­де, тә­мам ко­е­лып төш­кән Гөл­шат Фа­и­ков­на­ны бө­тен­ләй дә бе­те­рер­гә җы­ен­ган­дай Хә­ни­фә Га­ли­ев­на, буш урын­дык­ка ку­лын­да­гы авыр төр­гә­ген ку­еп, сум­ка­сын эләр­гә урын эз­ләп.— Бе­ләк­лә­рем­не өзеп тө­ше­рә яз­дым. Хәс­рәт. Че­мо­дан­га ту­ты­рып алып кил­сәм ни иде? Ка­зан буй­лап, адәм көл­де­реп, кә­газь кап­чык асып йөр ин­де, Ар­ча хә­ер­че­се ке­бек...

Аның бер баш­ла­ган сүз бе­лән яр­ты дөнь­я­ны әй­лән­де­реп ки­те­реп сөй­лә­шә бе­лү ку­ә­те ни җит­те ха­тын­нар­ны да аяк­ла­рын­нан егу кө­че­нә ия бул­ган­лык­тан, Гөл­шат Фа­и­ков­на­ны та­гын ике кул­сыз кал­дыр­ды­лар. Ул бү­ген­ге көн­дә апа­сын олы хәс­рә­те йөр­тү­ен, мон­да туй­ның да, баш­ка­ның да кат­наш­ла­ры бул­ма­вын, акы­лы­на ба­рып җи­теп, шун­да гы­на аң­ла­ды бу­гай? Хак сүз ул, ту­га­ның си­не Ка­зан чи­те­нә ка­дәр ях­шы хә­бәр бе­лән эз­ләп кил­мәс, адәм­не хәс­рәт олы юл­лар­га чы­га­ра!

— Мон­да улым­ның бер-ике ки­еп кал­дыр­ган ки­ем­нә­ре иде,— ди­де Хә­ни­фә Га­ли­ев­на,— ул ка­дәр ир гур­тын ки­ен­де­рер­гә син­дә Ән­де­ри каз­на­сы юк­тыр? Шик­лән­мә­сен­нәр! Би­би Шә­ри­фә­се­нә би­реп, өр­фия яу­лык хи­са­бы­на юдырт­тым. Бик тә чис­та ит­кән, май ае­ның хуш ис­лә­ре бе­лән аң­кыт­кан. Кай­сы улы­ңа да төс бу­лыр, ки­еп йөр­сен­нәр әле шу­лар­ны, ди­дем!

Әм­ма төр­гәк­не ул чи­шеп ма­таш­ма­ды, өс­тәл чи­тен­дә тор­ган чәй­нек­не кү­реп ал­ды бул­са ки­рәк, та­гын да йө­зе­нә ел­маю йө­гер­де. Аның күз ка­ра­шы­на ия­рер­гә өл­гер­гән Гөл­шат Фа­и­ков­на исә шул як­ка бо­ры­лып ка­ра­ды, май­га пеш­кән пе­шек­че­дәй си­ке­реп куй­ган­дай бул­ды һәм, аш­кы­ну­га кү­чеп, олы чу­ен ти­мер­ле яңа ке­ро­газ яны­на ки­леп, аның фил­тә­сен кү­тә­рә төш­те, җы­лы­нып утыр­ган май­лы та­ба уры­ны­на чәй­нек­не утыр­тып:

— Го­мер­гә бер кил­гән­дә дә ашым­нан-чә­ем­нән өс­тен бу­лып, ми­не ким-хур итеп кит­мә ин­де, апа җа­ным!— дип сөй­лә­неп ал­ды.— Ме­нә хә­зер пә­рә­мәч­ләр­не дә бул­ды­рам. Алар ми­нем бик тәм­ле пе­шә­ләр. Ат­чы Ха­фи­зул­ла­дан май да ал­ган идем, Ар­ча ха­тын­на­рын­нан кай­мак та ки­терт­тем. Ни­гә шу­шы ка­дәр сый­лы бул­дым әле, ди­сәм, си­нең, апам-җа­ным, ку­нак­ка тө­шә­сең бул­ган икән,— дип, кыс­ка гы­на әй­те­лер­гә мөм­кин сүз­не озын­га алып сөй­ләп ап­ты­рат­ты.

Әгәр дә пә­рә­мәч­ләр­нең җи­те­шү­ен көт­сәң, мон­да кич­кә­чә го­ме­ре үтә­чә­ген уй­ла­ган­дыр ин­де? Хә­ни­фә Га­ли­ев­на чәй­гә ге­нә ри­за бу­ла­сын бел­де­реп:

— Өй­гә кай­та­сым бар, сең­лем,— ди­де, шу­лай да өс­тәл янын­да тә­мам җай­га ки­леп шун­да ук ир­ке­нә­еп, өен­дә­ге­чә уты­ру рә­ве­ше­нә ке­реп һәм, сум­ка­сын ал­ды­на са­лып, ан­нан кулъя­у­лык чы­га­рып, күз ян­на­рын сөр­теп алып.— Ял көн­нә­ре Га­зиз­чи­ге­мә үзем пи­рог-ма­зар пе­ше­рер­мен­ме әл­лә ди­гән идем. Озак­лый ал­мам. Эш­лә­рем ба­рып чык­са, йо­мы­шым­ны ки­ре как­ма­саң, сең­лем-җа­ным, әле бо­лай гы­на кал­мам, йор­ты­гыз­га та­гын аяк ба­сар­мын!

Кулъя­у­лык мәсь­ә­лә­се­нә кил­гән­дә, мо­ны­сы да ал­дан уй­ла­ны­лып, кай­чан­дыр Гөл­шат Фа­и­ков­на та­ра­фын­нан бү­ләк ител­гән, алып ку­е­лу сә­бәп­ле, сан­дык­ның ян тарт­ма­чы­гын­да үз ва­кы­тын кө­теп сак­ла­нып ка­лын­ган зат­лы ис­тә­лек иде. Исәп­тә хи­сап бу­ла, ди­гән­дәй, аның да фай­да­сы ти­де. “Әл­лә апам елый ин­де?”— дип аһ итәр­гә җы­ен­ган Гөл­шат Фа­и­ков­на үз бү­лә­ген та­нып өл­гер­гән­дер — йө­зен нур­га күм­де. Хә­ер, аның кү­ңе­ле үз­гә­рү­гә апа­сы­ның зур хәс­рәт бе­лән тү­гел, йо­мыш ар­тын­нан гы­на йө­рү­ен бе­лүе дә тәэ­сир ит­кән­дер әле? Яшер­мә­де, ба­шы­на ул мең төр­ле уй­лар кер­гә­нен хә­ләл те­ле бе­лән әй­теп тә бир­де:

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: