Главная

Популярная публикация

Научная публикация

Случайная публикация

Обратная связь

ТОР 5 статей:

Методические подходы к анализу финансового состояния предприятия

Проблема периодизации русской литературы ХХ века. Краткая характеристика второй половины ХХ века

Ценовые и неценовые факторы

Характеристика шлифовальных кругов и ее маркировка

Служебные части речи. Предлог. Союз. Частицы

КАТЕГОРИИ:






Яки Хикмђт­нећ дљнь­я­да бетђ­се юк 33 страница




Ка­ты та­выш­лы те­ге авыр адәм та­мак кыр­ды һәм, ярым пы­шыл­дап:

— Юләр тү­гел әле­гә! Әм­ма аны шул хәл­гә тө­ше­рә­чәк­ләр. Баш­ка ба­рыр юлы юк!— ди­де.

Кә­ри­мә алар­ның сүз­лә­рен мөм­кин ка­дәр ише­теп, ни­гә­дер хә­те­ре­нә сең­де­реп ка­лыр­га те­лә­де. Ко­лак­ла­рын са­гайт­ты. Әм­ма агай­лар шун­да ук кыч­кы­рып сөй­лә­шү­гә күч­те­ләр. Хуш­лаш­кан ке­бек бел­де­реп, бер-бер­се­нә ма­тур сүз­ләр әйт­те­ләр. Кыз да үзе­нең алар­ны тың­лап то­ру­ын сиз­дер­гән­ле­ген аң­лар­га өл­гер­де. Ал­га та­ба да са­ры ха­лат­лы ка­ты аб­зый­ның авыр хол­кы бе­лән кот­лар­ны ала­ча­гын уй­ла­ды. Әм­ма:

— Сең­лем, әй­дә­гез, па­ла­та­га! Авы­ру­ы­гыз уз­ган­чы шун­да ятып си­хәт­лә­нер­сез!— ди­гән кү­ңел­гә җи­ңел ка­бул ите­лер­лек сүз­лә­рен ишет­кәч, тә­мам буй­сын­ды да куй­ды.

Кә­ри­мә аңа ышан­ды һәм ба­шы са­лын­ган хәл­дә ар­тын­нан ияр­де. Ул хә­зер үзе­нең яки тәкъ­дир бе­лән, яи­сә баш­ка­ча шу­шы хәл­ләр­гә хө­кем ител­гән­ле­ген аң­ла­ды. Ин­де чит­лек­тә­ге кош иде.

Кә­ри­мә­не аб­зый ке­ше баш­ка бер па­ла­та­га кер­теп, чис­та урын­ны күр­сә­теп, аңа шун­да ятып то­рыр­га куш­ты. Мон­да­гы баш­ка­лар йок­лый иде­ләр. Ке­сә­сен­нән ике таб­лет­ка-төй­мә чы­га­рып, аны йо­тар­га куш­ты, өс­те ак чүп­рәк бе­лән ябу­лы өс­тәл­дән бер ста­кан су алып бир­де. Кә­ри­мә ул куш­кан­нар­ны һич­бер кар­шы­лык­сыз тө­гәл үтә­гәч, агай ста­кан­ны ки­ре ал­ды, ятар­га, өс­те­нә ябы­ныр­га бу­лыш­ты һәм те­ге кеч­ке­нә, ак яп­ма­лы өс­тә­лен, ан­да­гы яр­ты­сы эчел­гән су­лы ста­кан­ны һәм баш­ка җи­һаз­ла­ры бе­лән бер­гә кү­тә­реп алып чы­гып кит­те.

Кә­ри­мә нин­ди­дер сә­ер, әм­ма ин­де та­ныш ке­бек то­ел­ган ха­ләт­кә кер­де. Йо­кы­сы ки­леп, ба­шы авырт­ты­рып әй­лә­неп кит­те. Та­гын да су со­ра­мак­чы ит­те. Әм­ма та­вы­шы чык­ма­га­нын той­ды. Гү­я­ки күз ал­ма­ла­ры әй­лә­нә­дер сы­ман иде, шул сә­бәп­ле кү­ңе­лен­дә авыр­лык той­ды. Та­гын ук­шы­ган­дай бул­ды. Бу юлы күз­лә­ре авыр йо­мыл­ды­лар. Шун­да гы­на ни­чек­тер ты­ныч­рак хәл­гә кер­гән­дәй үзен хис ит­те. Җы­лы җил исеп, янын­нан гы­на уз­ган­дай то­ел­ды. Киң да­ла­да би­шек эле­неп то­ра, Кә­ри­мә­не шун­да тиб­рә­тә иде­ләр. Юк ла, та­бут икән бит бу, ка­ра та­бут! Әм­ма һич­кем юк. Кә­ри­мә шун­да, да­ла бе­лән күк ара­сын­да эле­неп тор­ган та­бут­та ята. Җил та­гын исеп куя, та­бут-би­шек тиб­рә­нә, так­та­ла­ры­ның шы­гыр­да­ган та­вы­шы да ише­те­леп ала.

 

II

Кә­ри­мә­нең ты­ныч­ла­на ба­руы кү­ңе­лен дә уры­ны­на утырт­кан­дай бул­ды. Ин­де хә­те­ре дә тәр­тип­кә ки­лә баш­ла­ды сы­ман. Ме­нә ул Са­би­ра бе­лән лек­ци­я­ләр­гә йө­ге­рә тор­ган иде. Ә бү­ген аның янын­да ип­тәш кы­зы юк. Әйе, алар­ның, Га­риф бе­лән Са­би­ра­ның, шу­шы яз­да мә­хәб­бәт­лә­ре куп­шы­ла­нып чә­чәк ат­ты. Ул хәт­та бер ге­нә ми­нут та еге­тен исе­нә тө­шер­ми­чә яши ал­мый баш­ла­ды. Әле бер­көн­не ши­гырь дә яз­ган, Кә­ри­мә­гә шу­ны укы­ды. Бе­рен­че тәҗ­ри­бә­сен­нән кө­ләр­гә яра­мый иде. Шун­лык­тан Кә­ри­мә аңар­га:

— Бик ма­тур чык­кан! Га­риф­ка укы­гач, хәй­ран итә­чәк әле!— ди­гән бул­ды.

Са­би­ра әү­вә­ле аңа ышан­ган да, бүл­мә­лә­рен­дә шат­лык чә­чә-чә­чә сөй­лә­неп йө­ре­нә дә баш­ла­ган иде, ан­на­ры:

— Бу урын­ны бо­лай ит­сәк, аны­сын алай үз­гәрт­сәк,— дия-дия, Кә­ри­мә аның яз­ма­сын бө­тен­ләй дә тө­зә­теп бе­тер­гәч, тел­сез кал­ды. Ка­бат укып ка­ра­ды­лар һәм хәй­ран ит­те­ләр: ши­гырь йө­рәк сер­лә­ре­нең шун­дый да ти­рән кыл­ла­ры­на ти­еп үтү­че җыр­га әве­рел­гән иде.

— Мо­ны мин яз­дым­мы?— ди­де Са­би­ра.— Дус­тым, мон­дый әсәр­не го­ме­рем­дә дә укы­га­ным юк! Шу­шы ка­дәр­ле үт­кен та­лан­тым бар икән­ле­ген элек­тән үк бел­гән бул­сам, әл­лә кай­чан Габ­дул­ла Ту­кай бе­лән яры­шыр­лы­гым­ны күр­сә­теп, дөнь­я­ны шак­кат­ты­рыр идем!

Кә­ри­мә аңа кар­шы һич­бер сүз әйт­мә­де. Ба­ры со­ңын­нан гы­на:

— Та­гын да язып ка­ра әле!— ди­де.

Шу­шы рә­веш­ле Са­би­ра ши­гырь­гә би­ре­леп кит­те. “Бо­лай әйт­сәм ни­чек бу­ла? Алай яз­ган идем, ма­тур ки­леп чык­кан­мы?”— ди­гән со­рау­ла­ры бе­лән Кә­ри­мә­не ап­ты­ра­тып бе­тер­де. Әм­ма аңа ки­ре­дән сүз әй­тү ба­ры­бер яра­мый иде. “Ме­нә бо­лай­рак ит­сәк, ма­тур бу­лыр ке­бек”,— дия-дия, та­гын да тө­зәт­мә­ләр кер­теп, бу ши­гы­рен дә Кә­ри­мә, сы­ер­лар мөг­рә­гән, са­рык­лар бәэл­дә­гән Са­би­ра­ның кү­ңел аб­за­рын­нан як­ты дөнь­я­га чы­га­рып, зәң­гәр күк­ләр­дә ка­нат­ла­рын ир­кен җә­еп ак­кош ке­бек оча тор­ган җыр итеп ясап бир­де. Сө­е­неч­лә­ре чик­сез иде. Ши­гы­рен Са­би­ра ак­ка кү­чер­де. Яңа­дан укып чык­ты һәм, ип­тәш кы­зын ко­чак­лап алып, сө­е­неч-шат­лы­гы бе­лән бет­мәс-тө­кән­мәс хис­ләр таш­кы­нын ку­бар­ды.

Бе­рен­че тәҗ­ри­бә­лә­рен өчен­че­се алыш­тыр­ды. Әм­ма бу юлы Кә­ри­мә аңа баш­ка­ча­рак ки­ңәш би­рер­гә бул­ды:

— Са­би­ра, Ту­кай­ны ка­бат укып чык әле, ни­чег­рәк аны аң­лый­сың икән? Ме­нә шу­шы хак­та уй­ла­нып, дикъ­ка­тең­не бер юнә­леш­тә тот­саң, тәҗ­ри­бә­лә­рең дә ар­тыр!— ди­де.

— Юк, мин ши­гырь­ләр­не бер дә укыр­га ярат­мыйм. Алар­ны аң­ла­мыйм. Ана­лиз­лат­ты­рып сөй­лә­теп, про­фес­сор­ла­ры­быз­ның ап­ты­ра­ту­ла­ры да җит­мә­гән­ме­ни?— дип, Са­би­ра кар­шы төш­те.

— Алай тү­гел шул,— ди­де аңа та­гын да Кә­ри­мә.— Ши­гырь ул — әдә­би­ят­ның ни­ге­зе!

— Ә ул ва­кыт­та про­за нәр­сә? Ул әдә­би­ят­ның ата­сы тү­гел­ме­ни?— дип, Са­би­ра та­гын да аңа кар­шы төш­те.— Укый­сың, аң­ла­шы­лып то­ра!

— Ә үзең ши­гырь­ләр яза­сың!

Кә­ри­мә­нең бу сү­зе Са­би­ра­га тәэ­сир ит­те­ләр бул­са ки­рәк. Ку­лы­на ул Ту­кай то­мын то­тып утыр­ды. Яр­ты кө­нен ди­яр­лек шу­шы ха­лә­тен­дә уз­дыр­ды. Тә­мам арып-та­лып, том­лык­ның ур­та­сы­на ба­рып җи­тә ал­мый­ча, эреп йо­кы­га кит­те. Икен­че көн­не ба­шы авыр­ту­дан зар­лан­ды. Әм­ма Га­ри­фы бе­лән оч­ра­ша­сын исе­нә тө­ше­реп, яңа­дан ка­бы­нып кит­те дә:

— Ка­ра әле, Кә­ри­мә, мин Ту­кай­ны аң­лый баш­ла­дым бу­гай! Мо­ңа ка­дәр сүз­лә­рен ге­нә укы­ган­мын, ма­тур ки­леп чык­кан риф­ма­ла­ры­на сок­лан­ган­мын, ва­кый­га­ла­ры­на... Ә хә­зер... Ә хә­зер... Бе­лә­сең­ме “Пар ат” ши­гы­ре нәр­сә ту­рын­да?.. Үзем әй­тәм! Ул — яшә­гән җир­не, ан­да­гы ке­ше­ләр­не кай­да бар­саң да са­гы­нып ис­кә ала­ча­гың ту­рын­да!.. Син дә ми­не, укып бе­те­реп та­ра­лыш­кач, шу­лай са­гы­ныр­сың­мы икән?.. Ә мин са­гы­ныр­мын сы­ман!— дип те­зеп-те­зеп сөй­ли баш­ла­ды.— Ул бит Ка­зан­га чи­бәр ярым­ны оч­ра­там, аның бе­лән җән­нәт­тә яшә­гән ке­бек го­мер ки­че­рә­чәк­мен дип ша­гый­ра­нә ыша­нып кил­гән! Аң­лый­сың­мы? Шу­ңа кү­рә Ка­зан бе­лән дә го­рур­лан­ган, аңа сок­лан­ган!

Са­би­ра­ның бу хис­лә­ре ип­тәш кы­зы­ның кү­ңе­ле өчен бер ге­нә дә яңа­лык тү­гел иде. Шу­лай да сүз­лә­рен та­гын-та­гын ку­әт­лән­де­рер­гә те­ләп, аңа:

— Син, дус­тым, та­быш­мак! Дөнь­я­ның сер­лә­рен үтә кү­рә баш­ла­ган­сың,— ди­де. Әм­ма шул ук ва­кыт­та бо­лар­ны да әйт­те:— “Пар ат”­та Ту­кай абы­е­быз үзе ха­кын­да яз­мый бит. Аның ли­рик ге­рое — шә­керт. Ул аның хис­лә­рен су­рәт­ли. Әсә­ре шу­ның бе­лән кы­зык­лы да!— ди­де.

Са­би­ра­га аның бу сүз­лә­ре оша­ма­ды­лар. Ял­га­нын­да то­тыл­ган ба­ла­ны­кы ке­бек йө­зе кы­зар­ды һәм ул:

— Син ге­нә бе­лә­сең ин­де бө­те­не­сен, син ге­нә аң­лый­сың!— дип, ачу­ын да яшер­ми бел­дер­де.— Уни­вер­си­тет­та да шу­лай, се­ми­нар­лар­да үзең ге­нә җа­вап­лар би­реп ба­ра­сың да, про­фес­сор­ла­ры­быз да, лек­ци­я­лә­рен­дә без­нең бар­лык­ны оны­тып, си­нең бе­лән дә­рес­лә­рен алып ба­ру­га кү­чә­ләр!

Са­би­ра бу сүз­лә­ре бе­лән хак­лы да, мәгъ­нә­сез­ле­ген­дә хак­сыз да иде. Хик­мәт шун­да: баш­ка сту­дент­лар күп­че­лек оч­рак­лар­да авыз­ла­ры­на су ка­бып, бик олы акыл ия­лә­ре ке­бек уты­ра­лар-уты­ра­лар да, үз­лә­ре­нә атап со­рау би­ре­лә кал­ган­да, җа­вап­ка кү­чә­се урын­га, ыкы-мы­кы ки­леп, ап­ты­раш­та ка­ла­лар. Алар­га яр­дәм­гә Кә­ри­мә ки­лә. Со­рау­лар­га ту­ры һәм тө­гәл җа­вап­лар би­рә. Шу­шы­мы икән ин­де аның баш­ка­лар­га укыр­га, бе­лем алыр­га ко­ма­чау итү­лә­ре?

— Син Му­са Җә­лил­нең ши­гырь­лә­рен укып ка­ра­дың­мы әле?— ди, үп­кә­ли­се урын­га Кә­ри­мә.

— Нәр­сә, ми­не шу­шы ка­дәр мо­кыт­ка са­ный­сың­мы әл­лә?— дип уф­та­на һәм ко­ты­рын­мак­чы итә Са­би­ра.

— Ме­нә ни­чек җи­ңел, ты­ныч кү­ңел һәм го­рур­лык бе­лән яза!— ди­я­рәк, шун­да Кә­ри­мә аңа “Җыр­ла­рым” ши­гы­рен укып күр­сә­тә. Аның күп әсәр­ләр­не ят­тан бе­лүе сок­лан­ды­рыр­га ти­еш исә дә, Са­би­ра­ның көн­че­ле­ген ге­нә куз­га­та.

— Бе­ләм ин­де, бе­ләм! Биш кат укы­дым!— дип, ул та­гын шау­лап ала.

— Ә нәр­сә ту­рын­да ул?— дип со­рый Кә­ри­мә. Үзе үк шун­да җа­вап та би­рә:— Җыр — үлем­сез, ул без­не мәң­ге­лек итә!

Са­би­ра аның бу сүз­лә­рен­нән соң ты­нып ка­ла. Кә­ри­мә бе­лән бә­хәс­лә­ре ба­рып чык­мау­га, үзе­нең ас­та ка­лу­ы­на эче по­ша. Кай­бер ва­кыт­лар­да, элек­ләр­не, мон­дый бә­хәс­ләр­дән, сүз­лә­рен таш­лап чы­гып ки­теп, җи­ңел ге­нә ко­тыл­са, ин­де хә­зер алай ит­ми. Әм­ма ирен­нә­рен тур­сай­ту га­дә­тен һа­ман да таш­ла­мый.

Ә бер­көн­не ул, Га­риф бе­лән кич буе йө­реп, аның бә­хет­ле ко­чак­ла­рын­нан ка­нат­ла­нып кайт­кач, үзе Кә­ри­мә­дән им­ти­хан ал­ды. Әле бер ши­гырь ха­кын­да әйт­те, әле икен­че­сен сөй­лә­де. Һәм, шу­лар­га өс­тәп:

— Ул нәр­сә ту­рын­да?— ди­де.— Бу­сы нин­ди?

Ип­тәш кы­зы­ның дикъ­ка­те укый тор­ган ки­та­бын­да бул­ган­га, аңар­дан:

— Бел­мим,— ди­гән җа­вап­лар­ны ала бар­гач, бу хәл­гә бик тә ку­ан­ды һәм ул әсәр­ләр­нең мәгъ­нә­лә­рен ачык итеп, тө­гәл әй­теп бир­де. Ки­та­бын­нан Кә­ри­мә тә­мам ае­рыл­ды. Са­би­ра­ның кү­ңе­лен­дә­ге үз­гә­реш­ләр­гә сок­ла­нам гы­на ди­гән иде, ә ул:

— Бо­лар­ны ми­ңа Га­риф­чик әйт­те, бик бе­лә­сең кил­сә! Кү­рә­сең­ме, ул нин­ди баш­лы, син аң­ла­ма­ган­нар­ны да җи­ңел ге­нә тө­ше­нә!— дип, көт­мә­гән­дә еге­те бе­лән мак­та­нып, оч­сыз­лы саф­са­та са­тып таш­ла­ды. Кә­ри­мә ан­да да тан­та­на ит­кән кыз­ның кай­нар хис­лә­ре­нә сал­кын сүз су­ла­рын си­беп, ара­да гау­га па­рын чы­га­ра­сы кил­мә­де.

— Әйе, Га­риф акыл­лы егет шул!— дип әй­тү­дән уз­ма­ды.

— Син дә шу­лай уй­лый­сың­мы, дус­тым?— дип, Са­би­ра тә­мам ка­нат­ла­нып, өс­тәл ар­тын­да укып-язып утыр­ган Кә­ри­мә­нең өс­те­нә үк таш­лан­ган­дай ит­те, аны җил­кә ба­шын­нан ике кул­лап ко­чып алып, үзе­нең күк­рәк­лә­ре­нә кыс­ты. Мон­дый га­лә­мәт­ләр әле бер ай гы­на элек аңар­да юк иде. Ме­нә бит мә­хәб­бәт ниш­лә­тә! Сал­кын таш бә­гырь­ле Са­би­ра­быз да ке­ше­чә икән, ба­ла­выз ке­бек эре­гән!

— Әйе, Га­риф акыл­лы егет!— дип та­гын ка­бат­лый Кә­ри­мә.

— Син нәр­сә, ми­нем бә­хе­тем­нән көн­лә­шә­сең­ме әл­лә?— ди, ап­ты­раш­та кал­ды­рып Са­би­ра.— Бу­лыр да!

Бил­ге­ле, һәм­мә ке­ше дә баш­ка­лар­га үз күз­ле­ге аша ка­рый. Ә ул күз­лек — алар­ның йө­рәк­лә­ре. Әгәр дә без­гә шик­лә­нү­че, игъ­ти­ба­ры­быз­га саф мө­нә­сә­бәт күр­сәт­мәү­че кем дә бул­са оч­рый икән, аның кү­ңе­ле ни­ка­дәр шак­шы икән­ле­ген рас­лау­чы дә­лил­ләр эз­ләп ап­ты­рый­сы юк. Ул адәм­нең кем икән­ле­ген та­ны­ды­гыз ин­де!

Са­би­ра­ның көн­че кү­бә­ләк бу­лу­ын эл­гә­ре­рәк күр­сәт­кән әче-тө­че кы­ла­ныш­ла­рын­нан ук бел­гә­не­нә кү­рә, аның һа­ман да үз­гә­реш­сез ка­лу­ы­на игъ­ти­бар ит­кән Кә­ри­мә бу юлы да ел­ма­еп ку­яр­га гы­на мәҗ­бүр. Шу­лай шул, бе­рәү­ләр­не та­би­гать ба­ла ча­гын­нан зи­һен­ле, күр­кәм, акыл­лы итә, икен­че­ләр­не таш бә­гырь­ле хәл­лә­рен­дә тор­мыш мәй­да­ны­на чы­га­рып җи­бә­рә.

— Бик көн­лә­шер идем дә, Га­риф­чи­гең ми­ңа кы­рын кү­зен дә сал­ма­ды шул! Бе­рен­че көн­нән, бе­рен­че кү­реш­кән ми­ну­ты­гыз­дан яның­нан да кит­мә­де!— дип, Кә­ри­мә шун­да үп­кә­ләү кы­я­фә­те чы­га­ра. Са­би­ра та­гын тан­та­на итә баш­лый. Ан­на­ры, ка­бат зи­һе­не җы­е­лып:

— Ә ул, без­нең оч­ра­шу­лар са­ен, һа­ман да си­не со­рый, си­не мак­тый! Ми­ңа яман­лар­га да бир­ми!— дип әй­теп таш­лый. Шу­шы рә­веш­ле хис­лә­ре ка­ба­рып, та­гын хо­лык­сыз­ла­на­сы итә. Әм­ма Кә­ри­мә:

— Соң, ниш­лә­сен ин­де?— ди.— Без бит бер­гә, бер бүл­мә­дә яши­без! Ми­не со­ра­ган бу­лып, си­нең хәл­лә­рең­не бе­лә­се ки­лә аның, үзең дә си­зе­нә­сең­дер!

Әгәр дә ике ел гы­на элек бик җит­ди то­ел­ган Са­би­ра­ны һәм кү­бә­ләк­тәй очын­ган Кә­ри­мә­не кү­реп кал­ган ке­ше­ләр бү­ген алар­ның шу­шы сөй­лә­шү­лә­ре­нә ко­лак сал­са­лар, кыз ба­ла­ның егер­ме­гә ка­дәр кы­рык­ка төр­лә­неп өл­ге­рү­е­нә хәй­ран итәр­ләр иде.

— Га­риф абый бү­ген мин­нән, Му­са Җә­лил­нең ши­гырь­лә­рен ха­лык­ка ки­ре кай­та­ру бе­лән бәй­ле без­нең про­фес­сор­ла­ры­быз нәр­сә­ләр сөй­ли, бе­лик әле, дип со­ра­ды?

Са­би­ра­ның бик ос­та рә­веш­тә сөй­лә­шү те­ма­сын үз­гәр­тер­гә ма­та­шу­ын Кә­ри­мә аң­ла­мый кал­ды. Хә­зер ул ни укы­ган ки­та­бын­нан кү­ңе­ле бе­лән ае­рыл­ган, ни ип­тәш кы­зы­на га­җәп­лә­нү­ен­нән тук­та­ган, әл­лә нин­ди сә­ер са­гыш­ка-гамь­гә ке­реп чум­ган иде. Исе­нә Фәх­ри абый­сы Хи­са­ми кил­де. Аның бү­ген Кә­ри­мә­не эз­ләп уни­вер­си­тет­та йө­рүе ха­кын­да әйт­кән­нәр иде, мо­ны кыз ни­чек аң­лар­га да бел­мә­де. Шу­шы хак­та сүз куз­гат­кан укы­ту­чы ха­ным, бик тә җит­ди итеп:

— Ка­ра аны, кы­зый! Аң бул!— дип ки­сәт­те бит!

Ә Кә­ри­мә аның нәр­сә ха­кын­да шу­лай ачу бе­лән атап әй­тү­ен тө­шен­ми кал­ган бул­ган!

 

III

Ул көн­не Са­би­ра ир­тән­нән уни­вер­си­тет ки­тап­ха­нә­се­нең уку за­лы­на кит­кән иде. Өчен­че дә­рес­кә док­ла­ден җи­теш­те­рә­се бар. Аны­сын да, Кә­ри­мә­се әй­теп исе­нә тө­шер­мә­сә, игъ­ти­ба­рын­нан бө­тен­ләй чит­тә кал­ды­ра­сы икән. Ир­тә­рәк уя­нып, оч­ты гы­на кыз, юнь­ләп ашап та тор­ма­ды. Га­риф бе­лән йө­рүе аны бө­тен­ләй бә­хет­ле итеп куй­ган, дөнь­я­сын тә­мам оныт­ты­рып бе­терт­кән икән.

Уку­ла­ры бу ел­да төш­тән соң­га, кич­ке як­ка­рак ка­лу­чан итеп, рас­пи­са­ни­е­лә­ре икен­че сме­на­га тө­зел­гән иде. Уни­вер­си­тет­ка Кә­ри­мә дә ял­гы­зы гы­на кит­те. Әм­ма ба­рып җи­тә­рәк, уку би­на­сы тө­бен­дә аны бер яшь әфән­де тук­тат­ты. Алар та­ныш­лар иде. Кә­ри­мә­нең аны ни­чә­мә күр­гә­не, жур­нал­дан әсәр­лә­рен дә укы­га­ны бул­ды. Тик ни­гә­дер ул алар­ны ка­бул итә ге­нә ал­ма­ды. Ясал­ма куп­шы җөм­лә­ләр­дән, очерк ти­бын­да­гы нәр­сә­ләр­дән гый­ба­рәт иде алар. Хәт­та олы гы­на по­вес­те дә эл­гә­ре­рәк ба­сы­лып чы­гып, хә­зер бу әфән­де­нең Язу­чы­лар со­ю­зын­да шак­тый җа­вап­лы пост­ка кү­тә­рел­гән­ле­ге дә, ак­рын-ак­рын гы­на, бөр­тек­ләп ди­яр­лек дөнь­я­ны үз уч­ла­ры­на җыя бар­ган­лы­гы ха­кын­да да сүз­ләр­нең ише­тел­гә­не бар иде. Ар­ча як­ла­рын­нан бу­луы те­ле­нә үк чык­кан, йөз-кы­я­фәт­тә дә ма­ри­га тар­тым икән.

— Кә­ри­мә, сез­не кө­тә идем, бик җит­ди сөй­лә­шү өчен!— дип, кыз­ны ул бик җи­ңел тук­тат­ты.— Лек­ци­я­дән, ке­реп, алып чы­гар­га ит­кән идем дә, дә­рес­лә­ре­гез баш­лан­ма­ган икән. Сү­зе­без кыс­ка бу­лыр. Аң­лаш­сак, ур­так фи­кер­гә кил­сәк, сез­не озак тот­кар­лап тор­мам.

Кыз нәр­сә ха­кын­да сөй­лә­шә­се­лә­рен ба­шы­на да ки­тер­мә­де. Мон­дый ке­ше­ләр­нең юк бе­лән йөр­мәү­лә­рен ул аң­лый иде. Кә­ри­мә­гә яки бе­рәр эш уры­ны тәкъ­дим итә­чәк ин­де, әнә бит, юга­ры курс­лар ин­де хә­зер­дән төр­ле га­зе­та-жур­нал­лар­да эш­ли­ләр, яки дә, бел­мәс­сең, Мәс­кәү­гә, язу­чы­лар­ны әзер­ләү­че инс­ти­тут­ка укыр­га җи­бә­рер­ләр бәл­ки? Мо­ны­сын кыз бик тә­те­ли, әм­ма ни­чек бул­ды­рып чы­га­рыр­га бел­ми­чә, Фәх­ри Хи­са­ми абый­сы­на да сөй­лә­гән иде. Ә ул ашык­мас­ка ки­ңәш ит­те. Бәл­ки Язу­чы­лар со­ю­зы­на хә­бәр сал­ган­дыр да, ме­нә бу әфән­де шу­ның өчен аны эз­ләп кил­гән­дер? Әнә бит нәр­сә­ләр ди:

— Син без­нең ни­ләр ха­кын­да сөй­лә­шә­чә­ге­без­не бе­лә­сең­дер ин­де? Фәх­ри Хи­са­ми...— дип сүз баш­лап, үзе­нә ияр­теп:— Әй­дә­гез әле, Ло­ба­чевс­кий бак­ча­сы­на! Ан­да ты­ныч урын, шун­да сөй­лә­шеп бе­те­рер­без,— дип, кыз­ны ияр­теп алып кит­те.

Кә­ри­мә һа­ман да үз уй­ла­ры­на ба­тып, Мәс­кәү­гә ни­чек ки­тә­се ту­рын­да хы­ял­ла­на, бер­гә укы­ган ип­тәш­лә­рен таш­лый­сы бу­луы ха­кын­да са­гыш­ла­на да баш­ла­ды. Әгәр дә мөм­кин икән, мон­да гы­на уку­ын дә­вам ит­сә дә ярый­дыр сы­ман то­ел­ды. Әм­ма Мәс­кәү­гә ба­ру, ан­да бе­лем алу те­лә­ге кыз ба­ла­ның кү­ңе­лен, бө­ек хы­ял рә­ве­шен ала ба­рып, көч­ле­рәк ым­сын­ды­ра иде. Шу­шы уй­ла­ры аны әле са­гыш­ка, әле шат­лык­ка сал­ды. Бак­ча­га җи­теп, ан­да­гы эс­кә­ми­я­ләр­нең түр­дә­ге бу­шын­да урын ал­гач та хә­те­рен бол­га­тып тот­ты ул өмет­лә­ре.

Әдип әфән­де озын ка­ра чәч­лә­рен бер ян­га та­ба, ан­на­ры арт­ка кул­ла­ры бе­лән чө­еп үк таш­ла­ды. Җит­ди­ле­ген яшер­мә­де.

— Без­нең нәр­сә ха­кын­да сөй­ләш­кә­не­без­не тө­ше­нә­сез­дер? Мо­ны бер­кем дә бе­лер­гә ти­еш тү­гел. Хәт­та ми­нем бе­лән оч­ра­шу­ы­гыз­ны да!— ди­де ул.— Бо­лар сер бу­лып кал­сын. Мин дәү­ләт ор­ган­на­ры бе­лән бәй­лә­неш­тә то­ру­чы ке­ше. Әгәр дә сүз ише­тел­сә, сез­гә як­ты көн кал­ма­я­чак!

Кә­ри­мә тә­мам ап­ты­раш­ка тө­шеп, ни әй­тер­гә дә бел­мә­де. Яңа гы­на “бе­ләм” дип баш как­кан, ун­ту­гы­зы гы­на ту­лып кы­на җит­кән кыз ба­ла­ның кү­ңе­лен шом бас­ты. Аның бу хәл­дә йө­рә­ге сык­рап ал­ды.

— Без­гә сез­нең Фәх­ри Хи­са­ми бе­лән бар­лык мө­нә­сә­бәт­лә­ре­гез дә бил­ге­ле. Ул күп­не күр­гән, авыр яз­мыш­лы ке­ше. Баш­ка­лар­га ка­ра­та из­ге ка­раш­ла­рын сак­лап ка­луы гы­на аны яшә­тә. Ха­ты­нын югалт­кан, карт­лык кө­нен­дә ял­гы­зы кал­ган. Ә сез аның хис­лә­ре бе­лән уй­ный­сыз. Бу сез­нең ке­бек “биш­ле”­гә ге­нә уку­чы ком­со­мол­ка кыз­га ки­ле­шә тор­ган нәр­сә тү­гел! Мә­хәб­бәт аша әдә­би­ят мәй­да­нын яу­лап алыр­га ом­ты­лы­шы­гыз — мо­ны­сы ин­де бер­нин­ди кир­тә­ләр­гә дә сый­мый!..

Бу әдип әфән­де, яз­ган әсә­рен­дә­ге ке­бек, бик тә га­дел­сез сөй­ли иде. Кә­ри­мә­нең йө­рә­ген­дә­ге шо­мы зу­рая, бө­тен эч­ке-тыш­кы дөнь­я­сын ба­сып ала бар­ды. Аның бу ми­нут­лар­да ко­лак­ла­ры дө­рес ише­тә иде­ләр­ме — ул бо­ла­рын ук аң­лар­лык хәл­дә тү­гел­дер сы­ман. Нин­ди мә­хәб­бәт уе­ны ди ин­де ул та­гын? Нәр­сә сөй­ли бу абый? Әл­лә юри, сы­нар өчен ге­нә бо­лар­ны әй­тә­ме?

Кыз ба­ла аң­сыз­ла­на ба­ру­ын да тө­шен­мә­де, шу­шы ка­дәр га­дел­сез­лек аның йө­рә­ген из­де, шом та­гын да зу­ра­еп ки­теп, аның күз­лә­рен һәм су­лы­шын кап­ла­ды. Бу ха­лә­те әдип абый­га өс­тә­мә көч бир­де бу­лыр­га ки­рәк, ул ин­де че­беш­кә таш­лан­ган явыз ка­ра коз­гын ке­бек иде, Кә­ри­мә­нең бә­гы­рен изеп сөй­лә­вен дә­вам ит­тер­де, сез­дән син­гә күч­те:

— Карт ке­ше­не аз­ды­рып йөр­мә­сәң, яшь­ләр бет­кән­дер? Ча­кыр гы­на, сең­лем, әл­лә мин кар­шы ки­лер идем­ме?.. Әм­ма Фәх­ри Хи­са­ми­ны мә­хәб­бәт ко­ча­гы­на ал­дап кер­тү­ең — бу­сы ин­де ай-һай, бер дә юнь­ле эш тү­гел! Ча­ра­сын кү­рү­не кө­тә­сең­ме?

Әдип арт­ты­рып җи­бәр­гә­нен дә, ка­бих бу­лу­ын да сиз­мә­де. Аңа бо­лар­ны аң­лау би­рел­мә­гән иде. Ул әле бө­ек пре­ми­я­ләр алыр, исем­нәр!..

Кә­ри­мә елый ук баш­ла­ды. Ялын­ган та­выш бе­лән:

— Абый, ни сөй­ли­сез сез? Ни­гә ми­не бо­лай пыч­ра­та­сыз?— дип әй­теп ал­ды. Аның йө­рә­ге бо­зыл­ган, хә­зер аңын да югал­тыр сы­ман то­ел­ды. Әм­ма, бу хә­ле­нә дә ка­ра­мас­тан, әдип абый, аңа ком­сыз ка­ра­шын юнәлт­кән ки­леш, сүз­лә­ре­нең ба­сы­мын кө­чәй­тү­не ки­рәк тап­ты. Кыз­ның ела­вы, кур­кып ка­луы бе­лән ге­нә ка­нә­гать тү­гел иде, ах­ры­сы. Әм­ма көт­мә­гән­дә ул ка­бат сез­гә күч­те:

— Ши­гырь­лә­ре­гез бер ти­ен­гә дә тор­мый! Сез­гә мон­нан соң әдә­би­ят ише­ге бик­лә­нә­чәк! Фәх­ри Хи­са­ми­ны үзе­гез­гә ял­чы ит­кән­сез. Мо­ның нәр­сә хи­са­бы­на эш­лән­гән­ле­ген аң­ла­мас­ка, без­не юләр­гә са­ный­сыз­мы әл­лә? Җит­мә­сә елап утыр­ган бу­ла­сыз! Ком­со­мол­дан да, уни­вер­си­тет­тан да ко­лак ка­гар­сыз!

Шун­да Кә­ри­мә ка­бат үз­гәр­де, бар­лык зи­һе­нен, соң­гы көч­лә­рен җы­еп өл­гер­де һәм:

— Бо­лар­ны сез­гә Фәх­ри абый Хи­са­ми үзе әйт­те­ме әл­лә?— дип со­ра­ды. Аның ту­ры һәм көч­ле ка­ра­шы әдип­тән дө­ре­сен сөй­лә­вен та­ләп итә иде.

— Сез нәр­сә, без­не тин­тәк­кә дә са­ный­сыз­мы әл­лә? Аны нин­ди га­зап­лар­га сал­га­ны­гыз­ны, җа­нын-йө­рә­ген үр­тәп ап­ты­ра­ту­ла­ры­гыз­ны бел­ми­без-күр­ми­без­гә нис­бәт итә­сез­ме? Әнә, сез­гә атап ни­чә­мә ши­гырь яз­ган ин­де!— дип, ачу бе­лән әй­теп, әдип әфән­де шун­да кыз­ның йө­зе­нә та­ба ку­лы бе­лән гү­я­ки су­гар­дай бу­лып хә­рә­кәт яса­ды, әм­ма озай­та ал­ма­ды. Мо­ңа на­му­сы җит­мә­де­ме, әл­лә ке­ше кү­зе кү­реп ка­лыр дип өрек­те­ме?






Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском:

vikidalka.ru - 2015-2024 год. Все права принадлежат их авторам! Нарушение авторских прав | Нарушение персональных данных