Яки Хикмђт­нећ дљнь­я­да бетђ­се юк 32 страница

— Хә­зер... Үзем... Арт­ла­рын­нан ку­ып то­тып, ил­теп би­рәм!— дип, Са­би­ра чы­гып йө­гер­мәк­че иде дә, аны:

— Тук­та, кы­зым!— дип ху­җа­би­кә чак эләк­те­реп кал­ды.— Алар та­гын ки­лә­ләр әле. Күч­тә­нәч­ләр са­лып ку­яр­быз! Буш сум­ка кү­тә­реп йөр­мәс­ләр бит ин­де!— ди­де.

Әле ге­нә гөл ке­бек су­лыр­га ит­кән Са­би­ра ка­бат як­ты­рып ал­ды. Аның бар дөнь­я­сы ту­лы шат­лык, сө­е­неч, сә­га­дәт һәм, иң хик­мәт­ле­се, кай­нар мә­хәб­бәт иде. Ул, зал ягы­на чы­гып, хәт­та җыр­лап та җи­бәр­де. Аның бо­лай җан­ла­нуы Га­зиз­чик­не дә сө­ен­дер­де.

“Ми­нем мо­кы­тым Кә­ри­мә­сен оныт­ты да бу­гай?”— дип уй­лар­га ти­еш­ле Хә­ни­фә Га­ли­ев­на, кух­ня ягы­на ке­рү­гә, бө­тен­ләй дә баш­ка, тә­мам сө­е­неч­ле хис­ләр­гә чум­ды. Мө­га­ен бу ва­кыт­та шу­шы йорт­та бер­дән­бер Кә­ри­мә ге­нә күз яшь­лә­ре җы­лы­сын­да эреп йо­кы­га кит­кән бул­ган­дыр? Әгәр дә бу тор­мыш те­ат­ры уе­ны­ның аңа атап, агың бә­хет­кә ире­шү­ен те­ләп оеш­ты­ры­лу­ын бел­сә, ул нәр­сә ди­яр иде икән?

VII

Са­би­ра бе­лән Га­риф бик тә ма­тур йө­ре­шеп кит­те­ләр. Шу­лай ки­леп чы­гар дип Хә­ни­фә Га­ли­ев­на гы­на тү­гел, хәт­та егет үзе дә әү­вә­ле ба­шы­на кер­теп ка­ра­ма­ган­дыр ин­де? Хә­ер, әле­гә бу алар­га за­каз­лы уен гы­на ке­бек то­ел­ган­дыр бәл­ки? Чөн­ки бу тор­мыш те­ат­ры уе­ны­ның ав­то­ры Хә­ни­фә Га­ли­ев­на үзе, баш­ка­ру­чы­сы Га­риф иде ке­бек.

Хик­мәт шун­да, ике­ту­ган сең­ле­се Гөл­шат Фа­и­ков­на­га, те­ге ва­кыт­та олы йо­мыш бе­лән кил­гәч, ахыр­да Хә­ни­фә Га­ли­ев­на нин­ди эш бе­лән йө­рү­ен тө­гәл ге­нә әй­теп, аң­ла­тып бир­де. Шу­шы ка­дәр бер-бер­се­нең кү­ңе­ле ки­ле­шеп ки­тәр дип ба­шы­на да кер­мә­гән иде. Баш­та­рак әле, үз хи­са­бын­ча, юк­ка йөр­гән­ле­ген дә аң­лар­лы­гы бар иде.

— Сең­лем-җа­ным, Га­зиз­чи­гем­не өй­лән­де­рә­се идем. Нәкъ кү­ңе­ле­нә ятып тор­ган кыз да бар. Ме­нә шул. Әм­ма ара­ла­ры­на Са­би­ра ди­гә­не ке­рә бит. Бер дә ирек бир­ми. Га­зиз­чи­гем­не бе­лә­сең, әр­сез­ле­ге юк,— дип сөй­ләп ки­теп, ни­чек көн­нәр­нең бе­рен­дә ике асыл кош­тай кыз ба­ла­ның үз­лә­рен­дә фа­тир­да яши баш­лау­ла­рын, әү­вә­ле ул-бу си­зел­мә­вен, ахыр­да Кә­ри­мә­гә Га­зиз­чик­нең гыйш­кын бик ос­та си­зе­нү­ен, тор­мыш­ка дәр­те кү­ре­нә баш­ла­вын чәй яны­на чәй­не өс­тә­тә-өс­тә­тә, ин­де ки­тәр­гә ти­еш­ле җи­рен­нән та­гын да ике сә­гать­кә со­ңа­рып ка­ла-ка­ла, ка­бат­ла­нып-ка­бат­ла­нып сөй­ләп бир­де. Әү­вә­ле яшер­ми­чә­рәк, апа­сы­ның юк эш бе­лән йө­рү­ен Гөл­шат Фа­и­ков­на әй­тә тор­ды, үзе­нең ку­лын­нан кил­мә­я­чәк­не, фа­тир­га да ул Са­би­ра­ны кер­тер­гә мөм­кин­че­ле­ге юк­лы­гын, ке­ше­нең бә­хе­те­нә кат­на­ша ал­мау­ла­рын, та­гын әл­лә нәр­сә­ләр­не куз­га­тып бе­тер­де. Ә Хә­ни­фә Га­ли­ев­на үз тук­са­ны­на ту­гы­ры бул­ды:

— Алай тү­гел шул, акы­лың­ны да са­тар идем ин­де,— ди­гән мыс­кыл­лы сүз­ләр­не дә әй­лә­неш­кә кер­теп җи­бәр­де.— Мо­ны мин дә, син дә тү­гел, зат­лы ул­ла­рың­ның бер­се баш­ка­рып чык­са гы­на!.. Зи­һен­нә­рен­дә ка­мил­ләр­дер бит? Кыз­лар бе­лән йө­рү һө­нә­рен үз­ләш­тер­гән­нә­ре бер дә си­зел­мә­де­ме?

— Кая ди ул, апам-җа­ным, нин­ди кыз­лар бул­сын, һич­кем­гә кү­тә­ре­леп тә ка­рый бел­мә­де­ләр!— ди­де Гөл­шат Фа­и­ков­на, тә­мам ут­лар йот­кан хә­лен­дә.— Ире­мә ох­ша­ган­нар, адәм за­ты­на күз таш­лар­га да кур­ка­лар.

— Сөй­лә­дең сүз,— ди­де, ачу кай­нар­лы­гын­да акыл ка­за­ны кай­ный баш­ла­ган Хә­ни­фә Га­ли­ев­на, зи­һе­нен­дә чы­гы­рын­нан чы­гар тә­гәр­мәч ке­бек фи­кер ку­ли­са­ла­рын әй­лән­де­реп, ха­лык те­лен­дә­ге сүз­ләр­не хә­те­рен­дә ай­кап таш­лап.— Аны фә­реш­тә бит ул дип әйт­сәң, егы­лып үләр­мен! Мар­җа итәк­лә­рен­дә җил­лә­рен уй­на­ту­дан әле кай­чан гы­на ары­на баш­ла­ды соң ирең?

— Юк сүз, бул­ма­ган­ны,— дип хәй­ран ит­те аның са­ен Гөл­шат Фа­и­ков­на, тор­мыш ип­тә­ше­нең саф­лык ди­вар­ла­рын көн­че­лек­ле зә­һәр дош­ман яу­ла­ры һө­җү­мен­нән сак­лар­га чык­кан ба­һа­дир йө­рәк­ле ка­һар­ман хан­би­кә сы­ман үз мәр­тә­бә­сен­дә нык то­рып.— Юк сүз! Сөй­лә­мә дә! Бул­ма­ган­ны! Шу­шы ка­дәр ыш­тан ту­ты­рып ба­ла алып кай­та алыр идем­ме­ни, әгәр ул чит­тә тал­пы­нып-ка­гы­нып йө­ре­сә?

Әм­ма бе­раз­дан, кү­ңе­ле­нә шик тө­шеп, апа­сы­на сы­нау­лы ка­ра­шын тө­бә­де дә, сак­ла­ган сак­лык ди­вар­ла­ры ар­тын­да ыша­ныч­сыз, мә­кер­ле җан яше­ре­неп ятуы мөм­кин икән­ле­ген си­зе­неп, йө­рә­ген ту­ты­рып аһ ор­ды:

— Әл­лә сүз­лә­рең дө­рес­ме, апа-җа­ным?— дип со­ра­ды.

— Юк ла ин­де, бо­лай гы­на әй­тел­де­ләр,— ди­я­рәк, Хә­ни­фә Га­ли­ев­на шун­да ук сүз ба­сы­мын ки­ме­теп өл­гер­де.— Ирең­нән бә­хет­ле бул­дың, си­не дан итеп, дөнь­я­да иң зат­лы, ярат­кан ха­ты­ны бә­ра­бә­ре­нә кү­реп яшә­де. Дә­ли­лен үзең дә әй­теп бир­дең, ыш­тан ту­ты­рып ба­ла­ла­рын як­ты дөнья йө­зе­нә та­шы­дың, кай­нар ко­ча­гын­да йок­ла­дың, җә­бер-җә­фа күр­мә­дең!

— Бик алай ук бул­ма­ды шул,— дип, шун­да Гөл­шат Фа­и­ков­на, ка­ра­лып кал­ган кү­ңе­лен юар­га те­лә­гән­дәй, кай­нар чиш­мә ке­бек күз яшь­лә­рен чел­те­рә­теп җи­бә­рү­ен­нән хәл­сез­лә­неп ал­ды, яу­лы­гы­на сөр­тен­де, сы­пы­рын­ды да әйт­те дә бир­де: — Го­ме­ре буе ко­ры усал бул­ды. Мин бит аның күз ка­ра­шын­нан да ко­тым очып яшә­дем. Сүз куз­гат­са, элек­ләр­не, күл­мәк итә­гем юеш­лә­неп кит­кән­дәй тоя идем үзем­не. Дө­рес әй­тә­сең, җа­ным, көн­дез­лә­рен ко­лы уры­ны­на кү­рә иде, кич­лә­рен сө­як­лә­ре­мә ка­дәр җе­бе­теп куя иде. Го­ме­рем бу­е­на ут бе­лән су ара­сын­да яшә­дем. Ярый әле соң­гы ел­лар­да, ул­ла­рым үсеп җит­кәч, алар­дан кур­ка­мы-оя­ла­мы шун­да, көн­дез­лә­рен йом­шар­ды, кич­ләр­дә бу­шап кал­ды.

Аның шун­да, бо­лай бү­се­леп ки­теп әле­гә һич­кем­гә эн­җе­дәй сер­лә­ре ти­шел­мә­гән­лек­тән, йө­зе ага­рын­ды, йө­рә­ге­нең бу ка­дәр­ле ба­тыр га­мәл­не баш­ка­рып чы­га алу­ын­нан хәт­та хә­те­ре җи­ңе­лә­еп кал­ган­дай то­ел­ды. Хә­ер, сөй­лә­мә­сә дә бу­ла иде. Хә­ни­фә Га­ли­ев­на аның та­ри­хы­ның нәкъ шу­шын­дый икән­ле­ген элек­тән си­зе­неп яшә­де, шун­лык­тан ара­ла­ры­на кер­мәс­кә, тор­мыш­ла­ры­на кат­наш­мас­ка итеп, ара­ла­шу­дан да үзен мәх­рүм кал­дыр­ды. Йо­мы­шы төш­мә­сә, әле бү­ген дә ишек­лә­ре­нә ки­лә­се, чәй яны­на уза­сы тү­гел иде.

— Әй­тәм бит, бә­хет­ле яшә­дең ирең бе­лән!— дип, бе­раз тын­лык­тан соң, сә­га­те ба­ру­дан ха­фа­га төш­кән Хә­ни­фә Га­ли­ев­на бө­тен­ләй дә баш­ка төр­ле сүз­ләр­не әйт­те дә куй­ды. Аның тут йө­зен­дә­ге кат­гый ча­лым­на­рын­нан, дөнь­я­ны гү­я­ки үтә­ли кү­рер өчен шу­лай ка­мил һәм уй­чан­лык ту­ты­ры­лып яра­тыл­ган олы ка­ра күз­лә­рен­нән, зат­лы­лык­та ки­ме юк, әм­ма тор­мы­шы из­гән­лек ар­ка­сын­да ти­рә­нәй­гән һәм­мә төр­ле ча­лым­на­рын­нан уен­да нәр­сә бар­лы­гын һич ке­нә дә аң­лар­лык тү­гел иде. Хә­ер, гү­зәл­лек­тә аңар­дан бер ге­нә дә ка­лыш­ма­ган, әм­ма йорт һа­ва­сын­нан ары­на ал­мый­ча ир­тә сар­гай­ган һәм агар­ган сең­ле­се Гөл­шат Фа­и­ков­на ке­ше­нең кы­я­фә­тен­нән кү­ңе­лен тик­ше­рә бе­лү сә­лә­тен­нән күп­тән мәх­рүм иде. Аның уй­ла­рын апа­сы әйт­кән сүз­ләр та­гын да баш­ка юнә­леш­кә кер­теп җи­бәр­де. Ул ин­де хә­зер ире бе­лән гөл чә­чәк­лә­ре­дәй пар ки­ле­шеп яшәү­лә­ре ха­кын­да хы­ял офык­ла­рын ки­ңәй­тер­гә өл­гер­де. Го­ме­ре бу­е­на әле эс­се­дә, әле сал­кын­да хис­лә­рен га­җиз­лә­ве ар­ка­сын­да, аның өчен мон­дый ру­хи кү­чеш­не баш­ка­ру өй­рә­нел­гән га­дәт сы­ман җи­ңел һәм тәэ­сир­сез узы­лу­чы та­би­гый сы­ман­рак ха­ләт иде.

— Ме­нә шул Са­би­ра­ны ул­ла­рың­ның бер­се бе­рәр ай ым­сын­ды­рып, үзе­нә ка­ра­тып, Кә­ри­мә бе­лән Га­зиз­чи­гем ара­сы­на ке­рү­ен­нән ко­тыл­ды­рып тор­са иде,— ди­де шун­да Хә­ни­фә Га­ли­ев­на.

Ин­де әл­лә кай­чан шу­шы рә­веш­ле аң­ла­тып әй­тер­гә ти­еш­ле иде ул, әм­ма мөм­кин сә­га­тен-ми­ну­тын ки­те­рә ал­мый­ча, озын сүз­ләр бе­лән сә­я­сәт кы­лып ап­ты­ра­га­нын­нан соң, сең­ле­се­нең зи­һе­не тә­мам чис­та­рып өл­гер­гән миз­гел­не үз фай­да­сы­на эләк­те­реп өл­ге­рә алуы ку­а­ны­чы аның йө­рә­ге­нә, те­ле­нә, акы­лы­на көч­не әле хә­зер ге­нә бир­гән иде. Ул ашык­ма­ды. Сүз­лә­ре ир­кен, үз җай­ла­ры бе­лән, әм­ма әмер­ле, үтә­ми яра­мый сы­ман чык­ты­лар:

— Ул­ла­рың го­мер­лә­рен бер кыз да күр­ми­чә, ял­гыз­лык хәс­рә­тен­дә уз­дыр­ма­сын­нар өчен ге­нә бо­лар­ны әй­тәм. Әл­лә ни авыр эш тү­гел ул алар­га!— ди­де.

Ана, нин­ди­дер өмет­ле уй­лар бе­лән кай­нап, хәс­рәт­ләр чи­геп утыр­ган җи­рен­нән шун­да “Иль­ич лам­па­сы” сы­ман як­ты­рып ал­ды. Ак йө­зе­нә кы­зыл­лык йө­ге­рү бер хәл, авы­зы ерыл­ды. “Ин­де әл­лә Хо­да­ем ми­не үзе ки­лен­ле итә­ме?”— ди­гән­рәк уй да аңа кил­ми кал­ма­ган­дыр?

Әй­тә­се — әй­тел­гән, сә­я­сәт ять­мә­се тор­мыш дәрь­я­сы­на са­лын­ган, бу ка­дәр олы эш­не баш­ка­рып чы­гу­ын­нан Хә­ни­фә Га­ли­ев­на­ның кү­ңе­ле ты­ныч­ла­нып өл­гер­гән иде. Үз өме­те­нең ба­рып чы­га­сы­на ышан­ган хә­лен­дә ул:

— Улың ми­ңа ки­лер. Аңа үзең аң­ла­тып би­рер­сең. Ка­ра­сы — Кә­ри­мә, са­ры­сы — Са­би­ра бу­лыр! Әгәр кү­ңе­лен үз ягы­на ау­да­ра ал­са, мин­нән бү­ләк тә бар. Шу­ны баш­ка­рып чы­гыйк!— ди­де, ин­де гү­я­ки ка­рар бир­гән төп­ле ми­нистр ке­бек җит­ди тон­да сүз бер­ке­теп. Гөл­шат Фа­и­ков­на аның бу сүз­лә­рен­нән соң арт­ка чи­ге­нер хәл­дә тү­гел иде.

— Ул улың бе­лән үзең сөй­лә­шер­сең. Мин алар­ның га­дәт­лә­рен бел­мим. Аң­ла­мас­лар!— дип тә өс­тәп ал­ды Хә­ни­фә Га­ли­ев­на. Гөл­шат Фа­и­ков­на ри­за бул­ган­дай баш как­ты. Аның үзен­дә бу ка­дәр­ле акыл һәм сүз хик­мә­тен­дә сә­я­сәт ко­ра бе­лү ос­та­лы­гы юк иде. Хә­ни­фә Га­ли­ев­на мон­дый неч­кә эш­не аның ку­лы­на тап­шы­рып ки­тү­е­нә юл­да кайт­ка­нын­да да, ике зат­лы егет­нең, ки­леп ке­реп, түр­гә уз­ган чак­ла­рын­да да мең кат уф­та­нып исе­нә ала­ча­гын бу ва­кыт­та әле­гә бел­ми иде. Хуш­ла­шып чы­гып кит­кә­нен­дә, Гөл­шат Фа­и­ков­на­ның га­и­лә­сен-йор­тын күз ай­кап бер ка­рап уз­ды да: “Бу гурт бе­лән ка­ла­лар алыр­га бу­ла!”— ди­я­рәк, ма­тур мак­тау сүз­лә­ре әй­теп, һәм­мә­се­нә озын го­мер­ләр, нык­лы сә­ла­мәт­лек те­лә­де. Ис­ке абыс­тай­лар­ча “И­ла­һи, амин!” дип кул­ла­рын кү­тә­реп, би­тен сы­пы­ра­сы гы­на кал­ды. Әм­ма бу га­дәт ха­лык­та ин­де оны­тыл­ган, хәт­та ха­та­лы га­мәл бу­ла­рак кү­зал­ла­на иде хә­зер­гә.

Һәм ме­нә Хә­ни­фә Га­ли­ев­на шул җен­тек­ләп кор­ган сә­я­сә­тен Гөл­шат Фа­и­ков­на­ның олы улы Га­риф, эне­се Шә­риф­нең яр­дә­ме бе­лән — син күр дә мин күр — бик ос­та ит­те­реп тор­мыш мәй­да­ны­на ки­те­реп чы­гар­ды. Ин­де ал­да­гы бер ай эчен­дә Кә­ри­мә бе­лән Га­зиз­чик­не тә­мам пар кү­гәр­чен­нәр ке­бек гөр­лә­теп, мә­хәб­бәт­лә­рен түр­гә ке­ләм итеп җә­еп, ахы­рын­да туй уз­ды­ра­сы гы­на кал­ды.

Би­шен­че бү­лек.

I

Кә­ри­мә арт­ка та­ба чи­ге­нә-чи­ге­нә кил­де дә поч­мак­ка сең­де. Хә­зер аның ка­чар җи­ре юк иде. “А­бау ма­тур ба­ла, әй­дә то­тып ка­рыйк әле!”— дип, кул­ла­рын су­зып, бар­мак җәм­ки­лә­ре­нә аны эләк­те­рер­гә ма­таш­кан юләр­ләр аж­гы­рып куй­ды­лар. Бер­се­нең ку­лы аның җил­кә­се­нә ти­еп уз­ды. Ул чә­рел­дәп кыч­кы­рып җи­бәр­де, ә Кә­ри­мә­нең аһы да чык­ма­ды. Ме­нә соң­гы ике-өч сә­гать эчен­дә кыз әл­лә нин­ди сә­ер дөнь­я­да яши баш­ла­ды. Үзе­нең кай­да һәм ни өчен мон­да икән­ле­ген ба­шы җи­теп аң­лау­дан ерак иде. Әм­ма шу­ны­сын ачык кү­реп то­ра: аның ти­рә­сен­дә һәм­мә кем бар, ба­ры­сы да сә­ер­ләр, бө­те­не­се дә юләр­ләр! Чәч­лә­ре кы­рыл­ган, ха­тын­мы-ир­ме икән­лек­лә­ре бит­лә­рен­дә­ге төк­лә­рен­нән ге­нә ачык аң­ла­шы­ла.

— Ти­мә­гез ми­нем гө­ле­мә, ул ми­нем чә­чә­гем!

Шун­да кый­шай­ган авыз­лы, се­лә­гәй­лә­ре агып тө­шеп, идән­гә там­чы­лап ал­ган бе­рәү поч­мак­ка сең­гән Кә­ри­мә­не як­лап, те­ге җәм­ки­дәй кул­ла­рын су­зып га­җиз­лә­гән ке­ше­ләр­не чит­кә ти­бәр­де, арыс­лан­дай су­гы­шыр­га те­ләп, алар­га таш­ла­нып-таш­ла­нып ку­яр­дай сы­ман ыж­гы­рын­ды. Кә­ри­мә аның ар­ты­на сы­ен­ды. Әм­ма бу ва­кыт­та ул үзен як­лау­чы арыс­лан­ның азы­гы­на әве­ре­лә­сен күз ал­ды­на ки­те­рә ал­мый иде бу­гай? Егет, шун­да ки­нәт бо­ры­лып:

— И ми­нем гөл чә­чә­гем!— дип, се­лә­гәй­ле авы­зы бе­лән Кә­ри­мә­не үбәр­гә, кәк­ре гәү­дә­се­нә ко­чар­га итә баш­ла­ды. Бер бә­ла­дән ко­тыл­дым, икен­че­се­нә кап­тым ди­я­рәк уй­лар­га ти­еш­ле бул­ган кыз, та­гын да кур­кы­нып, чит­кә йө­гер­де. Ярый әле шун­да бүл­мә эче ты­нып кал­ды, чөн­ки ан­да бер ир ке­ше ки­леп кер­гән иде. Аның ак тө­се күп­тән­нән уңып, сар­гая бар­ган ха­лат­лы, олы гәү­дә­ле бу­лу­ын­нан кем икән­ле­ге аң­ла­шыл­ды. Кә­ри­мә аның дө­рес акыл­лы ке­ше икән­ле­ген шун­да ук то­еп, ко­ча­гы­на таш­лан­ды:

— Абый, яше­ре­гез ми­не, абый! Яше­ре­гез!— дип го­зер­лә­неп, йө­рәк аваз­ла­ры бе­лән тил­ме­реп үтен­де.— Мин бит юләр тү­гел!

Ир ке­ше үзен ты­ныч тот­ты. Йө­зен­дә бер ге­нә ча­лым да үз­гәр­мә­де. Әм­ма бор­чак бөр­тек­лә­ре ке­бек күз­лә­рен­дә ге­нә нин­ди­дер үз­гә­реш­ләр бу­лып ал­ды һәм ул:

— Мон­да бер ке­ше дә юләр тү­гел, һәм­мә­се дә акыл­лы!— ди­де.— Әле та­ныш­ма­ды­гыз да­мы­ни? Ярар, та­ны­шыр­сыз әле... Әй­дә, си­не ча­кы­ра­лар. Чәч­лә­рең­не йол­кып бе­тер­мә­сен­нәр дип ан­да бер абы­ең кил­де. Син дә ма­ту­ра­еп ки­тәр­сең!— дип, Кә­ри­мә­не бүл­мә­дән алып чык­ты һәм ярым ка­раң­гы ко­ри­дор­ның ар­гы ба­шы­на та­ба, җил­кә­сен­нән коч­кан хә­лен­дә, ка­рыш­тыр­мый алып ки­лә баш­ла­ды. Кыз шун­да үзен мыс­кыл итәр­гә алып ба­ра­лар­мы ди­я­рәк уй­лап­мы, ки­нәт бәр­гә­лә­нә, бу ир­нең ка­ты кул­ла­рын­нан ыч­кы­ныр­га ма­та­шып ка­ра­ды. Әм­ма ата­сы хө­ке­ме­нә тап­шы­рыл­ган са­бый ба­ла ке­бек ул үз те­лә­гә­нен­чә бер­ни дә эш­ли ал­мый, ба­ры мыс­кыл­ла­нып елар­га мәҗ­бүр иде.

— Абый, ти­мә­гез ин­де ми­ңа?

Кә­ри­мә­нең уен­да ни­ләр бар­лы­гы бу адәм­не кы­зык­сын­дыр­мый иде бу­лыр­га ки­рәк. Аның исе дә кит­мә­де. Шу­лай да:

— Ты­пыр­чын­ма әле мон­да!— дип, ка­ты итеп әй­түе өс­те­нә, ко­чак эс­кән­җә­лә­рен дә ны­гыт­ты. Кә­ри­мә­нең ты­ны кы­сыл­ды, авыз чит­лә­ре­нә кү­бек­лә­ре кил­де, ин­де һәм­мә эч­ке әгъ­за­ла­ры да тыш­ка әй­лә­неп чы­гар­га мөм­кин иде­ләр сы­ман то­ел­ды. Ярый әле бер бүл­мә­нең ише­ге, төр­те­лү­гә, ачы­лып ки­теп, як­ты тә­рә­зә кар­шы­сын­да­гы урын­дык­ка аны ки­те­реп утырт­ты­лар.

— Ты­пыр­чын­ма!— дип та­гын да әмер бир­де ки­те­рү­че адәм.

Шун­да баш­ка бер ке­ше кү­рен­де. Мо­ны­сы ин­де чис­та ак ха­лат­лы иде. Ку­лын­да­гы та­ра­гы бе­лән Кә­ри­мә­гә үре­леп, ты­ныч кы­на чә­чен та­рый баш­лап, тук­тап кал­ды һәм, су­лы­шын алыш­ты­рып:

— Мон­дый то­лым­нар­ны ки­сәр­гә дә кыз­га­ныч ин­де,— ди­де.— Ни­гә ки­рәк икән юләр­ләр­гә мон­дый ка­лын ях­шы чәч, акыл­лы баш­лар та­кыр йөр­гән­дә?

Кә­ри­мә аның бу сүз­лә­ре­нә бик тә га­җәп­лән­де, шун­да уни­вер­си­тет про­фес­су­ра­сы­ның кү­бе­сен­дә ярым пе­ләш баш бу­луы, ә бер­се­нең бө­тен­ләй дә та­кыр икән­ле­ге исе­нә тө­шеп, һа­ман да хәй­ран­лык­та кал­ды. Аның уй­ла­ры хә­те­ре буй­лап йө­ге­реп йө­реп, кыз­ның әле ге­нә сту­дент бул­ган­лы­гын кү­ңе­лен­дә яңарт­ты­лар. Бу хәл аны та­гын да ап­ты­раш­та тот­ты. Шун­да чәч алу­чы агай то­лым­на­ры­ның әле бер­сен, әле икен­че­сен кай­чы бе­лән шырт та шырт итеп ки­сеп тә чык­ты. Кә­ри­мә аңа моң­су гы­на эн­дәш­те:

— Абый, мин кай­да? Мон­да ни­чек ки­леп эләк­тем?— ди­гән со­рау­ла­рын бир­де. Агай ти­мер өс­тәл­гә аның озын ка­ра бөд­рә чәч то­лым­на­рын су­зып са­лып ку­еп ма­та­ша иде. Шун­да кай­да­дыр шау­лаш­кан, кыч­кы­рыш­кан та­выш­лар ише­тел­де. Сак­та тор­ган кот­сыз адәм ашы­гып чы­гып кит­те. Чәч ки­сү­че агай, үзе­нең яһү­ди бо­рын­лы карт йө­зе­нә кү­тә­ре­леп ка­рап тор­ган кыз­га, ку­лын­да­гы авыр кай­чы­сын да ти­мер өс­тәл­гә ша­пыл­да­тып ку­еп, ан­на­ры эч­кә­рәк шы­гыр­да­тып этеп:

— Шу­ны да бел­ми­сең­ме­ни әле, сең­лем?— ди­гән со­ра­вын бир­де һәм, ишек­кә ка­рап алып, ан­да һич­кем дә юк­лы­гын бел­гәч:— Са­ры йорт­та,— ди­гән кыс­ка җа­ва­бын бир­де.

Кә­ри­мә исә “Са­ры йорт” ди­гән­дә нәр­сә күз­дә то­тыл­га­нын аң­лап өл­гер­де. Аның бу хак­та ни­чә­мә әсәр­дән укы­га­ны бар, юләр­ләр йор­тын шу­лай дип атау­ла­рын бел­гә­не исе­нә төш­те. Җә­һәт ке­нә тал­пы­нып ки­теп, тә­рә­зә­гә та­ба таш­лан­ды, аны ачар­га ит­те. Әм­ма яһү­ди бо­рын­лы агай кыз­ның яны­на ки­леп җит­кән иде ин­де. Кә­ри­мә­нең кул­ла­ры­на сак хә­рә­кәт бе­лән үзе­нең җы­лы учын сал­ды да:

— Сең­лем, алай ит­мә! Ашык­ма әле! Син бе­рен­че һәм соң­гы­сы тү­гел. Мин си­нең хә­лең­не аң­лыйм!— ди­де, ты­ныч та­выш бе­лән ге­нә, йө­рәк­кә үтеш­ле итеп:— Мон­нан чы­гып та, ка­чып ки­теп тә бул­мый, тәкъ­ди­рең­нән ко­ты­ла ал­ма­ган ке­бек!

Кә­ри­мә­нең хә­ле кит­те. Юк, ул си­ке­рә дә, ка­ча да ал­мый иде, хәт­та тә­рә­зә ачык тор­са да, бу эш­не җи­ңел ге­нә баш­ка­рыр­га мөм­кин исә дә.

Яһү­ди бо­рын­лы ур­та­ча буй­лы, нык­лы гәү­дә­ле, ага­ра баш­ла­ган ка­ра бөд­рә­рәк чәч­ле агай аны, шул хә­лен­дә җи­тәк­ләп ки­те­реп, ка­бат урын­дык­ка ка­бат утырт­ты. Ан­на­ры, сөй­лә­нә-сөй­лә­нә, кыз­ның кү­ңе­лен ты­ныч­лан­ды­ра-ты­ныч­лан­ды­ра, чә­чен ма­шин­ка бе­лән ала баш­ла­ды.

— Мон­да тәр­тип шу­лай­рак ин­де. Чә­чең­не ал­ма­сак, баш­ка­лар си­ңа бер дә тын­гы бир­мәс­ләр. Чәч­ләр алар — сә­я­сәт кор­бан­на­ры ши­кел­ле, баш­ны сак­лар өчен үз­лә­рен ко­еп ко­ты­лу ягын ка­рый­лар,— дип, бик тә кат­лау­лы итеп сөй­ләп ал­ды, та­гын дә­вам итеп:— Ме­нә шу­лай ни­чек ма­тур бу­ла! Чәч ях­шыр­сын­га элек­тән бер-бер кыр­дыр­га­лап алу­ны дө­рес га­мәл­гә са­на­ган­нар. Си­ңа да ки­ле­шә баш­лар, сең­лем! Ба­ры са­быр бул, ки­ңә­шем шул! Са­быр бул­саң, пә­кем дә ях­шы кы­рыр, ма­шин­кам да йө­ге­рек бу­лыр,— ди­я­рәк, сүз­лә­рен­дә ка­бат­ла­на-ка­бат­ла­на сөй­ли тор­ды.

Кә­ри­мә аңар­дан баш исән­ле­ге ту­рын­да да күп мәгъ­нә­ләр ишет­те, мон­да кү­ңел ты­ныч­лы­гы­на өй­рә­нү мөм­кин­ле­ге би­рел­гән­ле­ген әй­тү­ен­нән дә ап­ты­ра­ды, бе­рәр мәгъ­нә­ле уй­га чу­ма ал­мый­ча ин­те­гү ха­лә­тен ки­че­рүе ге­нә авыр иде. Үзе бе­лән нәр­сә бул­ган­лы­гын, бу йорт­ка ни­чек ки­леп элә­гү­ен бе­лә ал­мый­ча мең кат бор­чыл­ды, хә­те­рен кай­та­ра ал­мый­ча га­җиз­лән­де. Аны һа­ман да кү­ңе­ле ал­дый иде. Бу хәл­дә дә ка­ла ал­мый бит ин­де!

— Абый, ми­нем бе­лән ни­ләр бул­ды икән? Ни­гә мон­да яп­ты­лар? Ке­ше үтер­мә­гән­мен­дер бит?— ди­де кыз, һа­ман да кур­кы­нып.

Аның бу со­рау­ла­ры чәч алу­чы­га тү­гел, асыл­да үзе­нә, үз хә­те­ре­нә ад­рес­лан­ган иде­ләр.

— Һе, кы­зым, юләр тү­гел­мен, ди­сең, ә үзең ах­мак сүз­ләр сөй­ли­сең! Ке­ше үте­рү­че­не “Са­ры йорт”­ка ки­тер­ми­ләр, төр­мә­гә ил­тә­ләр,— ди­де яһү­ди бо­рын­лы аб­зый, эшен бе­те­рә ба­рып.

Шун­да ишек ачыл­ган та­выш бе­лән бер­гә алар яны­на кем­дер кер­де. Те­ге са­ры ха­лат­лы адәм икән, сүз­лә­рен­нән үк та­ныл­ды:

— Нәр­сә, шу­лай ты­ныч кы­на утыр­ды­мы бу?— дип со­ра­ды ул.

— Сел­кен­мә­де дә!— ди­де чәч алу эшен ин­де бе­те­реп өл­гер­гән агай.— Мон­дый па­ци­ент­ла­ры­гыз бул­ган­да, эше­гез бер дә авыр­га кил­мәс.

— Бел­мим,— ди­де те­ге адәм,— мон­дый­лар­ның ни га­е­бе бар­дыр? Аң­ла­мыйм. Әл­лә дөнья үз­гә­реп, ан­да, тыш­та, ил “дур­дом”­га әй­лә­неп ба­ра ин­де?

— Сә­я­сәт һа­ман да ис­ке­чә ка­ла, ке­ше­лә­ре ге­нә үз­гә­рә, ди­сез­ме?

— Мин ан­дый ук дә­рә­җә­дә әйт­мә­дем! Бо­лай гы­на... Мон­дый­лар­ны да ки­те­рә баш­ла­гач, ди­дем...

— Га­еп­сез ке­ше бул­мый... Ди­мәк шул, кай­да­дыр ха­та яса­ган, агым­га кар­шы бар­ган... Йә ярый, ми­нем эшем бет­те, юк сүз бе­лән го­ме­ре­без үтәр дә ки­тәр, ашы­гыр­га ки­рәк. Эш ка­ла күр­мә­сен!— ди­де ул, кеч­ке­нә че­мо­да­ны­на һәм­мә әй­бер­лә­рен өс­тәл­дән җы­еп алып. Аның сә­я­сәт, аң, дөнья, ил ту­рын­да­гы сүз­ләр­не куз­га­тып, янын­да­гы адәм­не дә сөй­лә­теп алу­ла­ры әл­бәт­тә үзе өчен ки­рәк тү­гел, Кә­ри­мә­нең ко­ла­гы­на ад­рес­лан­ган бу­лу­ла­рын кыз аң­ла­ма­ды. Шу­лай да ул алар­ны ише­теп, бе­раз ачы­ла ал­ган хә­те­ре­нә сең­де­реп кал­ды.

— Ка­ра әле, дус­тым кем!— ди­де шун­да ул агай.— Син бер үте­не­чем­не баш­ка­рыр­га бу­лыш­мас­сың­мы?

— Нәр­сә иде соң ул?

— Нәр­сә дип... Ярар, баш­ла­гач, әй­тим ин­де... Үте­неп со­рыйм! Ха­рап ит­мә­сен­нәр. Бәл­ки шу­шы үте­не­чем өчен Хо­дай тә­га­лә ми­не дә Кы­я­мәт кө­нен­дә яр­лы­кар?— дип, йө­рәк­ләр­гә шом са­лыр­лык итеп әй­теп куй­ды.— Ул бит бер дә юләр­гә ох­ша­ма­ган!

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: