СА­ЛАМ­ГА МАЙ КУН­ГАН 38 страница

Мө­ни­рә­нең чи­бәр­ле­ге­нә шу­лай да Га­ли­әх­мәт би­һуш ке­ше­ләр­дән тү­гел иде. Әм­ма дә тәэ­сир­сез-җан­сыз ир-ат­лар хи­са­бын­да да бул­ма­ды. Бо­дай­ны җил җил­гә­рә, адәм­не — мә­хәб­бәт, ди­гән­дәй, аның бер ту­зы­нып, юга­лып алу уен­да бар, әм­ма ку­лын­нан гы­на кил­ми. Мо­ның сә­бә­бе ак­ча­сыз­лык һәм хәй­лә ять­мә­сен ха­тын­нар­ның тыш­тан тын кү­рен­гән кү­ңел күл­лә­ре­нең тө­бе­нә са­ла бел­мә­вен­нән тү­гел, бәл­ки күп­тән ин­де егет­лек яшен­нән узып бар­ган­лы­гын тө­шен­мә­вен­нән иде. Го­мер­нең шәп чак­ла­ры да бу­ла икән ул, ала­ры да уза икән. Егет ча­гын­нан тор­мыш­ка чу­мып, ир ур­та­сы чо­ры­на ире­шү бе­лән ге­нә дә шул ита­гать атал­ган йөк­не җил­кә­дән сел­кеп таш­лау мөм­кин тү­гел шул.

— Оч­ра­шыр­га иде...— Га­ли­әх­мәт­нең бу тәкъ­ди­ме авы­зын­нан үз те­ләк­лә­ре бе­лән, ман­тый­кый сә­бәп илә чык­кан­лык­тан, Мө­ни­рә дә элеп ке­нә ал­ды:

— Кай­да, кай­чан?..

Я­лын­ды­рыр­га исә­бе юк икән­ле­ген юри сиз­дер­де ул. Кар­ма­гы­на Га­ли­әх­мәт­нең кү­ңел кү­ле тө­бен­дә­ге хы­ял шырт­ла­ка­сын кап­ты­ру­га, аны су­ы­рып та чы­га­рыр­га өл­гер­де:

— Бәл­ки те­атр­да­дыр?

Мон­дый ук әр­сез­лек Га­ли­әх­мәт­нең пла­ны­на кер­ми иде. Яр­ты Ка­зан­ны җыя тор­ган “Бәй­рәм кон­цер­ты”­на йө­рер­гә бер дә исә­бе юк. Әм­ма аның хы­ял шырт­ла­ка­сы Мө­ни­рә­нең та­бан ас­тын­да бәр­гә­лә­нә иде ин­де. Те­ле­фон­ның ике ба­шын­да­гы ике як та авыр итеп тын алыш­ты­лар. Әгәр дә те­ле­фон чел­тә­рен исәп­кә ал­ма­сак, авыз­га авыз ку­е­шып сөй­ләш­кән ке­бек иде­ләр алар.

— Ә үзең ки­леп чык­саң?

Га­ли­әх­мәт­нең тәкъ­ди­мен Мө­ни­рә шун­да ук ка­бул ит­те. Әм­ма ялын­ды­рыр­га бул­ды­мы, мут­ла­ныр­га ма­таш­кан ир­нең әле­ге дә ба­я­гы хы­ял шырт­ла­ка­сын ки­ре­дән кү­ңе­ле тө­бе­нә таш­ла­ды. Мес­кен, урын та­ба ал­мый­ча, кы­сы­лып кал­ган кү­ңе­ле­нең ярын­нан-яры­на таш­лан­ды.

— Бү­ген хез­мәт­тә­шем Хәй­фи­я­нең ту­ган кө­не иде. Ан­нан соң, ни, элек­ке­се ке­бек бәй­лә­неп ин­тек­тер­мә­сәң ге­нә!.. Сүз би­рә­сең­ме?

— Сүз би­рәм!— ди­де Га­ли­әх­мәт, һәр­хәл­дә чын­га ял­ган­ны ка­тыш­ты­рып һәм бу ва­кыт­та Мәҗ­нүн ке­бек ди­ва­на хә­лен­дә кал­ган­лы­гын та­вы­шы­ның йом­шак­лы­гы бе­лән рас­лап.

— Ярый, алай бул­са ки­лер­мен!— ди­де Мө­ни­рә, тан­та­на итеп.

— Кө­тәр­мен!..— Га­ли­әх­мәт бө­тен бар­лы­гы һәм юк­лы­гы бе­лән ту­лы­сын­ча Мө­ни­рә­нең ять­мә­се­нә урал­ды. Те­ле­фо­нын куй­га­нын­да ин­де тә­мам хәл­сез иде. Им­за ал­ды­рыр­га­мы дип бу ва­кыт­та кә­газь­ләр кү­тә­реп кер­гән урын­ба­са­ры Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на, гөл йө­зен сул­ды­рып, тәү­фыйк­лы күз­лә­рен акай­тып, хәй­ран кал­ган хә­лен­дә аңа ка­рап то­ра иде.

Га­ли­әх­мәт­нең ни ха­кын­да озак­лап сөй­лә­шү­ен тө­шен­мә­гән­лек­тән аның ачуы кил­де­ме, әл­лә бү­тән­ме, күз­лә­ре усал ка­раш бе­лән тө­бәл­гән иде­ләр. Бу — би­тәр­ләү иде. Ри­за­сыз­лык. Ха­тын-кыз­лар шу­лай ин­де алар, ба­ла­лар ке­бек, үз кул ас­тын­да эш­лә­гән ир-ат­лар­ны сөй­кем­сез уен­чык­ла­ры уры­ны­на, ху­җа­ла­рын — ир­лә­ре, хәт­та ул­ла­ры мәр­тә­бә­сен­дә кү­рә­ләр.

— Нәр­сә бар иде, Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на?— Те­ле­фон труб­ка­сын ашык­мый гы­на уры­ны­на куй­ган­нан соң, ха­ным­ның усал күз­лә­ре бе­лән оч­раш­кан Га­ли­әх­мәт үз урын­ба­са­ры­на өс­тен­лек һәм кыз­га­ну хи­се ка­тыш тә­вәк­кәл­ле­ген яшер­ми­чә ка­рап куй­ды. Дөнь­я­ның бө­тен ямен җы­еп, ир­ләр кол­лек­ти­вын­да чә­чәк атып йөр­гән Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на­ның бу рә­веш­ле су­лып төш­кән хә­лен ул әле­гә бе­рен­че тап­кыр кү­рә иде. Җа­ва­бын да ишет­кәч:

— Те­ле­фон­нан бик озак сөй­ләш­те­гез...— Га­ли­әх­мәт ак­ла­ныр­га мәҗ­бүр бул­ды:

– Баш ка­ты­ра­лар ин­де, ки­рәк ке­шем иде...

Ял­ган­ла­ды. Мө­ни­рә­не бер ко­чак­лап йок­лау хы­я­лы аның кү­ңе­ле­нә ке­реп оя­лар­га өл­гер­гән ин­де. Алар элег­рәк үк те­ле­фон­нан гы­на та­ныш­кан иде­ләр, ме­нә якын­ла­ша да ба­ра­лар. Дө­ре­сен әйт­кән­дә, Мө­ни­рә, агент­лык хез­мәт­кә­ре бу­ла­рак, яңа­лык­лар җый­на­ган ча­гын­да аның те­ле­фо­ны­на ту­ры кил­де. Мат­бу­гат сә­хи­фә­лә­рен­дә үз исе­мен укып ку­а­на­ча­гын кү­зал­лап һәм хы­я­лы­на бер­ке­теп өл­гер­гән Га­ли­әх­мәт­нең ба­шы күк­кә ти­де, кү­ңе­ле сө­е­неч ну­ры бе­лән тул­ды. Мө­ни­рә­гә ки­рә­ген дә, ки­рәк­мә­сен дә сөй­ләп бир­де. Шул ва­кый­га­дан соң Мө­ни­рә аңа исе­нә төш­кән са­ен һа­ман да шал­ты­ра­та тор­ган бу­лып кит­те.

Га­ли­әх­мәт­нең исе­ме тел­гә алын­ма­са да, эш­лә­ре ха­кын­да хә­бәр­ләр мат­бу­гат бит­лә­рен­дә кү­рен­гә­лә­де. Әм­ма ни өчен­дер алар­да әле да­та­лар, әле ва­кый­га­лар бу­та­лып, бул­ма­ган­ны бул­ды дип, бул­ган­ны бул­ма­ды дип тә бел­дер­гә­лә­де­ләр. Га­ли­әх­мәт алар­ны үзе­нең ир­кен хол­кын са­быр­лык чиш­мә­се бе­лән су­га­рып тор­ган кү­ңе­ле­нә бик­ләп куя бар­ды. Гау­га­ла­ры чык­ма­гач, мат­бу­гат­та­гы ул ха­та­лар да оны­тыл­ды­лар. Гә­зи­тә­дә кем нәр­сә яз­мас, әнә “Ве­чер­няя Ка­зань” бе­лән “Та­тарс­тан яшь­лә­ре” ал­дау­дан тук­та­мый­лар, ә үз­лә­рен укуы кы­зык, кем­нең ге­нә сө­я­ген юмый­лар. Ха­лык гай­бәт яра­та ин­де ул, дө­ре­се­нә кы­зык өчен су ку­ша, бор­чак­ны шыт­ты­рыб­рак җи­бә­рә. Бак­саң, ял­га­ны да дө­рес­кә чы­га.

Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на ан­нан та­гын да сүз көт­кән­гә кү­рә ге­нә Га­ли­әх­мәт бү­ген­гә нин­ди ки­чек­тер­ге­сез эш­ләр бар­лы­гы бе­лән кы­зык­сын­ды. Имеш, оны­тып җи­бәр­мә­де­ме икән?

Ан­нан соң ике-өч кә­газь­гә им­за­сын сал­ды да өс­тә­лен­дә­ге бү­тән яз­ма­ла­рын­да ак­та­ры­на баш­ла­ды. Сә­ки­нә Хә­ки­мов­ны бу ва­кыт­та чы­гып ки­тәр­гә ти­еш иде. Әм­ма һа­ман уры­нын­да кал­ды. Га­ли­әх­мәт аңа шун­да гы­на, нәр­сә то­ра­сың ин­де, бар, эшең­дә бул ди­гән­дәй ка­рап ал­ды.

— Бү­ген та­гын төн­гә ка­дәр эш­ли­сез­ме?— дип со­ра­ды Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на.

— Әйе,— ди­де Га­ли­әх­мәт,— эш­лә­рем күп...

— Ир­тә­рәк ки­тәр­гә иде...

— Рөх­сәт!..

Әм­ма Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на бу сүз­лә­ре бе­лән Га­ли­әх­мәт­нең дә эш­тә со­ңар­ма­вын үтен­гән иде дә, аң­ла­тып кы­на җит­ке­рә ал­ма­ды. Алар­ның ара­сын­да дус­та­нә якын­лык юк иде, югый­сә. Үп­кә­лә­де бу­лыр­га ки­рәк, ки­сәк ке­нә бо­рыл­ды чы­гып кит­те. Бүл­мә­сен­дә ир­кен буш­лык то­еп, Га­ли­әх­мәт ки­е­ре­леп куй­ды. Игъ­ти­бар үзә­ген­дә бу­лу аның кү­ңе­лен­дә­ге рә­хәт­лек той­гы­ла­рын уя­та иде...

Ә бер­көн­не Мө­ни­рә аңа үзе кил­де. Эш­нең ты­гыз ва­кы­тын­да, ин­де аның ча­кы­ры­лып та кү­рен­мә­ве сә­бә­бен­нән, бе­рәр яры йө­герт­кән­нәр­дер әле дип кө­тү­дән тук­та­ган ча­гын­да өр­фия күл­мәк­тән, ясал­ган чәч һәм бит бе­лән ише­ген­нән уз­ды. Га­ли­әх­мәт аны бу ка­дәр чи­бәр дип күз ал­ды­на ки­тер­ми иде. Урын­ды­гын­нан егы­лып тө­шә яз­ды. Мө­ни­рә­нең шул гү­зәл­ле­ген, би­зә­неп-ясан­ган хә­лен­дә ки­лү­ен үзе­нә атал­ган дип ка­бул ит­те. Әм­ма алар­ның бә­хе­те ба­рып чык­ма­ды. Кө­тел­мә­гән җир­дән Га­ли­әх­мәт­нең та­гын да бү­тән дус­ла­ры ки­леп, алар бе­лән мәҗ­лес­кә ки­тәр­гә мәҗ­бүр ител­де. Үз­лә­ре бе­лән Мө­ни­рә­не дә ал­мак­чы­лар иде, ул ни­гә­дер ялын­ды­рыр­га уй­ла­ды. Ә юк, дө­ре­сен ге­нә әйт­кән­дә, бер ки­бет­тән икен­че­се­нә тук­тал­ган­да Мө­ни­рә­не оны­тып кал­дыр­ды­лар. Га­ли­әх­мәт­нең дус­ла­ры­на аның ки­рә­ге юк иде, ә үзе игъ­ти­бар­сыз бул­ды. Төн­лә, рә­хәт йо­кы­сын­нан уя­нып, дөнья ба­ры­шы ха­кын­да уй­ла­нып ят­кан­да хә­те­ре яңа­рып, ул мән­сез­ле­ге бе­лән Мө­ни­рә­не ни­чек ким­сет­кән­ле­ген аң­лап ал­ды. Бә­гы­ре ки­сел­де. Аның чи­бәр­ле­ген уй­лап, мах­сус үзе­нә атал­ган­лы­гын хы­ял итеп, гү­зәл­лек­тә ти­ңе бул­ма­ган үз ха­ты­ны­на ар­ка­сын куй­ды. Бу­сы — үзе­не­ке, әл­лә кай­да кач­ма­я­чак, ә ме­нә Мө­ни­рә — баш­ка, асы­лын­саң да асы­лын агач­ның асы­лы­на!

Га­ли­әх­мәт хы­ял эчен­дә йөз­де. Мө­ни­рә аңа фә­реш­тә­дәй то­ел­ды. Ул аның ки­бет­тә мах­сус юк­ка чы­гу­ын да, дус­ла­ры ара­сын­да бу бо­лын кү­бә­лә­ген бик ях­шы бе­лү­че­ләр­нең дә бар­лы­гын бел­ми, ба­шы­на да ки­те­рә ал­мый иде.

Шун­да ха­ты­ны кай­нар ку­лын Га­ли­әх­мәт­нең күк­рә­ге­нә куй­ды. Ва­кыт­сыз­рак иде. Га­ли­әх­мәт­нең кү­ңел бүл­мә­сен­дә Мө­ни­рә­нең су­рә­те би­зә­неп утыр­ган­лык­тан, бер ка­шык су бе­лән йо­тар­лык ха­ты­ны нә­фес уча­гы­на ут са­ла ал­ма­ды. Ул шу­лай наз­лы ко­чак­та Мө­ни­рә ха­кын­да хы­ял­ла­нып йо­кы­сын дә­вам ит­тер­де. Эш­кә ки­лү­гә, аңа шал­ты­рат­ты. Га­фу үтен­де. Бе­раз үп­кә­лә­гән дә икән, рәх­мәт яу­гы­ры:

— Сез­нең ва­кы­ты­гыз юк иде шул, хә­ле­гез­не аң­ла­дым. Үзем со­ңар­ма­сам, икен­че төр­ле бу­лыр иде,— дип тә әй­тү­е­нә, Га­ли­әх­мәт­нең ку­ы­ры­лыр­га әзер­лән­гән хы­ял бө­ре­лә­ре ка­бат чә­чәк­кә кү­мел­де.— Оч­ра­шу­ны бәл­ки ка­бат­лар­быз?

— Нәр­сә­гә?

Га­ли­әх­мәт ко­е­лып төш­те. Үзен Мө­ни­рә­нең ошат­ма­ган­лы­гы­на ши­ге юк иде. Әм­ма бу фи­ке­ре бе­лән ки­ле­шер­гә те­лә­мә­де. Өен­дә­ге чи­бәр ха­ты­нын оны­тып, бу та­вис ко­шын ни­чек тә ку­лы­на тө­ше­рер­гә уй­лап тиз ара­да план­нар ко­рыр­га өл­гер­де:

— Бү­ген ми­ңа һич­кем кил­мә­я­чәк. Бәй­рәм ал­ды. Бе­раз сөй­лә­шеп уты­рыр­быз...

— Ә ан­нан соң?— Мө­ни­рә­нең алай әй­тер­гә әле­гә ха­кы юк иде. Үп­кә­ләү төс­ме­рен Га­ли­әх­мәт та­вы­шы­на чы­гар­ды:

— “Ан­нан соң” ди­гә­нен бәл­ки әйт­мәс­кә ки­рәк бул­ган­дыр?

— Сез шу­лай уй­лый­сыз­мы?

— Әйе, шу­лай уй­лыйм!— Га­ли­әх­мәт ал­дый иде. Те­лә­ге бө­тен­ләй баш­ка­ча бул­ган­лык­тан, ни­чек тә тел тө­бен яше­рер­гә ом­тыл­ды.

— Сүз дә би­рә­сез­ме?

— Әйе!

— Нәр­сә­гә?— Мө­ни­рә­нең тел тө­бен Га­ли­әх­мәт аң­ла­мый кал­ды, сүз­лә­рен ка­бат тә­гә­рәт­те. Сөй­лә­шү икен­че тап­кыр­да да шул ук үзән­нән ак­ты. Сүз­ләр яң­гы­ры­ның ахы­рын­да бу юлы ко­яш чы­га­рып, Мө­ни­рә, әгәр дә бер-бер эше ки­леп чык­ма­са, оч­ра­шу һич­шик­сез мөм­кин бу­ла­ча­гы­на вәгъ­дә бир­де. Көн ахы­рын­да үзе шал­ты­ра­тып бел­де­рә­чә­ген дә әйт­кәч, Га­ли­әх­мәт­нең кү­ге тү­гә­рәк­лән­де. Үз ди­гә­не­нә иреш­кән ба­ла ке­бек ку­ан­ды, кө­не буе кә­еф­ле бул­ды. Та­вис ко­шын чит­ле­ге­нә бик­ләр өчен мең әмә­лен бар­ла­ды.

Мө­ни­рә аны ал­да­ма­ды. Сү­зен­дә тор­ды, яр­ты сә­гать­тән ки­леп җи­тә­чә­ген бел­де­реп шал­ты­рат­ты. Бү­ген ул ар­ты­гы бе­лән чи­бәр, һәрь­як­тан мак­тап туй­мас­лык, бә­хет кү­гәр­че­не ке­бек гөр-гөр ге­нә ки­леп то­ру­чан иде. Җи­ңел шә­раб­ның шау­кы­мы бо­лай да са­таш­кан кү­ңе­лен бәй­рәм­ли баш­лау­га, Га­ли­әх­мәт, җа­ен та­бып, Мө­ни­рә­гә та­ба үрел­де. Мо­ны­сы ки­ре­лән­гән­дәй ит­те. Үр­тәл­гән ир­нең ка­ны кай­нар­лан­ды, кү­ңе­лен­нән бә­реп чык­кан хис­лә­ре­нең са­быр­лык чиш­мә­се ты­ныч кы­на ак­кан үзә­нен­дә бол­га­нып, нә­фес таш­кы­ны­на әве­рел­де. Ирен­нәр­гә ирен ба­лы ябы­шуы гы­на аңа аз ке­бек то­ел­ды, ко­чак­ка ко­чак кы­на да тар ке­бек иде. Әм­ма Мө­ни­рә әй­теп куй­ды:

— Ә сез сүз бир­гән иде­гез!

Га­ли­әх­мәт­нең бо­за­вы үкер­де, хис­ләр таш­кы­нын боз кап­ла­ды. Ул арт­ка чи­ген­де. Шу­лай да әй­теп куй­ды:

— Ирен­нә­рең тат­лы икән!

Мө­ни­рә аңа ку­шыл­ды:

— Син­гә кү­чү­е­без ях­шы­рак!

Шун­нан сүз­гә сүз ял­ган­ды. Әм­ма ур­так те­ма­ла­ры­ның диң­ге­зе ике-өч кә­ли­мә алы­шу бе­лән са­ек­ты да кал­ды. Алар­ның ике­се­нә дә бер үк ләз­зәт ки­рәк бул­са да, бир­гән ан­тын Га­ли­әх­мәт әле­гә бо­за ал­ма­ды, хис­ләр бо­за­вы ин­де тоз ялау бе­лән мәш­гуль иде. Мө­ни­рә һа­ман да үр­ти тор­ды. Зат­лы ки­гән­нә­рен тө­зәт­кән­дәй ит­те, ир­ләр­не эт хал­кы­на тиң­ләп но­тык бот­ка­сын ту­гы­ла­ды, ко­е­лыр­га өл­гер­гән кер­шән һәм ин­нек­лә­рен яңарт­ты.

Ин­де ва­кыт соң иде. Та­вис ко­шын чит­лек яны­на ки­те­реп тә бик­ли ал­ма­ган Га­ли­әх­мәт, Мө­ни­рә­нең ирен чи­тен үбү­дән ге­нә ка­нә­гать­лек та­бып, бар­ча ир­ләр­нең дә ха­тын-кыз­га кы­зы­гу­дан, алар­ны үз­лә­ре­не­ке итү те­лә­ген­нән ерак ки­тә ал­мау­ла­ры ха­кын­да үгет-нә­сый­хәт­лә­рен тың­лап, бу сөй­лә­шү­дән тә­мам арып һәм йон­чы­лып, үзе­нең кем­ле­ген оны­тып һәм өме­тен сүз­ләр бо­зы ас­тын­да кал­ды­рып, тиз­рәк бу оч­ра­шу­ны тук­та­тыр­га һәм өе­нә кай­тып ки­тәр­гә ашык­ты. Мө­ни­рә­не, бә­ла­сен­нән ба­ша­як дип, так­си­га утыр­тып, юл ак­ча­сын ку­лы­на тот­ты­рып җи­бәр­де. Шу­шы ха­ным­ның мәгъ­нә­сез но­ты­гы, аның ир­ләр ха­кын­да әйт­кән­нә­ре­нең һәм­мә­сен дә ха­тын-кыз ту­рын­да дип тә бил­ге­ләр­гә мөм­кин иде.

Га­ли­әх­мәт­не үз өен­дә чи­бәр­ләр­нең чи­бә­ре, асыл кош­лар­дан да асыл­рак күр­кәм ха­ты­ны кө­тә иде. Кай­тып, аның мә­хәб­бәт ко­я­шын­да җа­нын җы­лыт­ты. Әм­ма үзе­нең ни­ка­дәр зур ах­мак­лык эш­лә­ми ка­лу­ын әле­гә тө­ше­неп җит­мә­гән иде...

Ин­де ме­нә Мө­ни­рә аңа ка­бат үзе шал­ты­рат­ты, элек­ке оч­ра­шу­да сөй­лә­гән сүз­лә­ре өчен га­фу үтен­де һәм һич­шик­сез ки­леп чы­га­ча­гын бел­дер­де. Га­ли­әх­мәт­нең хис­лә­ре ка­мил­лә­неп, җа­ны җи­де кат күк­тә­ге җән­нәт бак­ча­сы­ның чә­чәк­лә­рен өзә иде. Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на гы­на, оҗ­мах сак­чы­сы Риз­ван ке­бек аны ан­нан сө­реп чы­гар­ды:

— Ал­ла­га шө­кер, ярый әле үз ха­ты­ным мон­дый­лар рә­тен­нән тү­гел!— дип Га­ли­әх­мәт үзал­ды­на сөй­лә­неп ма­таш­ты, Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на ки­леп ке­рә күр­мә­сен ди­гән­дәй ишек­кә ка­рап куй­ды. Бу юлы ул ачыл­ма­ды. Га­ли­әх­мәт­нең кү­ңе­ле­нә рә­хәт тын­лык иңеп, эш ва­кы­ты­ның ахы­ры­на җит­кә­нен көт­те. Ми­нут­ла­ры ар­тын­нан сә­гать­лә­ре­нең дә ни­чек уз­ган­лы­гы си­зел­ми кал­ма­ды. Көн кич­кә авыш­кан­да Мө­ни­рә аңа ка­бат “ко­я­шын чы­гар­ды”. Гү­я­ки дөнь­я­лык­ның бө­тен нур­ла­рын үзе бе­лән бер­гә бал­кы­тып алып кер­де, Га­ли­әх­мәт күз ал­ла­ры­ның әл­җе-мөл­җе ки­лү­ен­нән аң­сыз иде. Үбе­шү һәм ко­чы­шу ни­я­тен­дә Мө­ни­рә­гә су­зыл­ды, әм­ма бер­нин­ди дә кар­шы­лык той­ма­ды. Бу хәл аңа бик тә га­җәп ке­бек то­ел­ды.

Ин­де дә Га­ли­әх­мәт ком­сыз­лан­мак­чы иде, Мө­ни­рә җай гы­на сүз куз­гат­ты:

– Ма­ши­на­ла­ры­гыз ях­шы са­ты­ла­мы?..

А­ның бо­лай сөй­лә­ве һәм со­ра­вы Га­ли­әх­мәт­кә яңа­дан җан керт­те. Ул та­гын да кук­ра­еп, үз кем­ле­ген бел­гән хәл­дә мак­та­нып та куй­ды:

— Әле кон­курс игъ­лан ит­кән идек.

— Хә­бәр­дар­мын,— ди­де Мө­ни­рә, кы­ен­сын­ган­дай итеп өс­тәп тә куй­ды: — Ан­да мин дә кат­наш­тым, ма­ши­на отар­га өмет­лән­гән идем...

— Ә-ә, шу­лай­мы­ни?— Га­ли­әх­мәт та­гын Мө­ни­рә­гә үрел­де, бит очын­нан үбеп ал­ды. Кар­шы­лык кү­рен­мә­де. Шу­шы чи­бәр ко­чак­та мә­гә­рем эри­я­чә­ген уй­ла­ган ир­нең тә­не кай­нар­лан­ды, күз­лә­ре­нә шай­тан ча­ры­ның оч­кын­на­ры төш­те.

– Ни­чег­рәк бу­лыр икән?

Мө­ни­рә­нең бу со­ра­вын Га­ли­әх­мәт аң­лап җит­кер­мә­де. Су­кыр үгез ке­бек мө­гер­дә­неп ха­ным­ның чәч­лә­рен ис­нә­де. Акы­лы ша­шы­нып өл­гер­гән­че Мө­ни­рә та­гын да өс­тәп әй­теп куй­ды:

— Ми­нем дә ма­ши­нам юк иде...

— Ни­чек?— Га­ли­әх­мәт­кә бу хәл бик тә сә­ер ке­бек то­ел­ды.— Бү­ген­ге көн­дә ма­ши­на­сыз ке­ше­ләр дә бар­мы­ни?

Мө­ни­рә­гә оят­рак бу­лып кит­те. Бар­лык сер­лә­рен дә чи­шә­се кил­ми иде аның. Га­ли­әх­мәт исәр­лә­неп аш­кын­ды, ка­ба­ла­нуы сә­бәп­ле маң­га­е­на тир бә­реп чык­ты. Сә­ки­нә Хә­ки­мов­на кал­дыр­ган кә­газь­ләр ара­сын­нан кон­курс йом­гак­ла­ры языл­ган бел­де­рү­не эз­ләп тап­ты һәм:

— ВАЗ ма­ши­на­сы ярый­дыр­мы? “Жи­гу­ли”?— дип Мө­ни­рә ха­ным­га кү­тә­ре­леп ка­ра­ды.

— Соң­гы мо­де­лен... “У­ни­вер­сал”!..

Бу җа­вап­ны ишет­кән Га­ли­әх­мәт шун­да ук язып-сы­зып, та­нык­лык суз­ды:

— Алы­гыз! Бү­ген­нән сез дә ма­ши­на­лы, тәб­рик итәм!— дип зур ка­нә­гать­лек бе­лән авы­зын ер­ды. Хә­зер ге­нә тү­гел, якын­да­гы бер­ни­чә ел бу­е­на аның бор­ча­гы ях­шы пе­шә­чәк иде. Ә Мө­ни­рә исә:

— Әл­лә ни­чек ин­де,— ди­де, ки­ре­лән­гән сы­ман. Әм­ма та­нык­лык­ны ал­ды, укы­ды.

— Фор­маль як­ла­рын тер­кәү бү­ле­ген­дә ту­ты­рыр­сыз!..

Га­ли­әх­мәт бу сүз­лә­рен әй­теп тә бе­тер­мә­де, ишек­тән бер кыз ба­ла иярт­кән төс­сез ир за­ты кү­рен­де. Ке­рә-ке­реш­кә әй­теп тә сал­ды:

— Ха­тын, күп­ме кө­тәр­гә бу­ла?

— Ә, Га­риф, кер-кер, кер әле... Ме­нә Га­ли­әх­мәт әфән­де бе­лән та­ныш. Дөнья дус­лар­сыз бар­мый ул!— дип, Мө­ни­рә си­ке­реп тор­ды, ире ди­гә­не­нә ху­җа­лар­ча урын тәкъ­дим ит­те.

Га­ләм­нең күр­ке бул­ган ко­яш бо­лыт­лар ар­ты­на ке­реп кач­ты­мы­ни, ту­тый кош чит­лек янын­да кой­ры­гын гы­на бол­га­ды да очып кит­те. Га­ли­әх­мәт урын­ды­гы­на се­ңеп кал­ды. Үзе­нең юләр­гә чы­гу­ын тө­шен­гән, әм­ма акы­лын­нан яза ба­ру­ын той­ма­ган хә­лен­дә һәм бер нок­та­га тө­бәл­гән су­рәт­тә бик озак утыр­ды. Мө­ни­рә­ләр­дән соң аңа бу көн­дә ке­рү­че дә, чы­гу­чы да бул­ма­ды.

­ Май, 1999.

“­КЫ­Я­ФӘТ­НА­МӘ” СЕР­ЛӘ­РЕ

­ Хи­кәя

Го­мер­нең төр­ле ча­гы бу­ла: авы­ры да, җи­ңе­ле дә. Бе­рәү­ләр­гә бер агач утыр­ту да мә­шә­кать­ле то­е­лыр­га мөм­кин, икен­че ке­ше­гә ел­га­ны ки­ре­гә бо­ру да кул ар­ты бе­лән эш­лә­нел­гән ке­бек си­зе­лер­гә. Шу­лай ин­де ул — һәр­нәр­сә­нең үз җае!

Хә­ер, сү­зем ул хак­та тү­гел.

Бо­рын­гы ки­тап­лар­ны укыр­га яра­там мин. Нин­ди­дер бет­мәс-тө­кән­мәс рә­хәт­лек та­бам шу­лар­дан. Хә­зер бик күп төр­ле тыл­сым­нар, фал­лар, та­гын әл­лә нәр­сә­ләр бар. Киш­тә-киш­тә, ки­тап-ки­тап, ак си­хер­че һө­нә­рен үз­ләш­те­рә­сең кил­мә­сә, ка­ра­сы­на әве­ре­лер­гә бу­ла — мең төр­ле ки­ңәш­ләр бе­лән тул­ган яз­ма­лар­ны на­шир­ләр ка­лын һәм юка төп­лән­мә­ләр­дә бас­ты­рып чы­га­ра то­ра­лар. Ә ха­лык — рә­хәт­лә­нә һәм рә­хәт­лән­де­рә, бо­лай да “ях­шы” тор­мыш­ла­ры­быз та­гын да шә­бә­еб­рәк ки­тә.

Бер­көн­не, эш бе­лән ин­де, ин­же­нер дус­лар­га ба­рып чык­тым. Ул ва­кыт­лар­да бо­рын­гы “Кы­я­фәт­на­мә” ди­гән ки­тап­ны баш­та­на­як сө­реп-өй­рә­неп чык­кан чак­ла­рым иде. Урам­нан кил­гән­дә үк һәр кар­шы оч­ра­ган ке­ше­нең йө­зе­нә, чә­че­нә, күз­лә­ре­нә ка­рап: “Ә­нә, бу фә­лән бу­лыр­га ки­рәк!”— дип го­ман итә-итә, фи­кер төй­мә­сен уң­нан сул­га, сул­дан уң­га чи­ге­рә бар­дым. Ун­дүрт ке­ше­нең си­ге­зе — хә­ер­сез, бер­се — шыр ти­ле, өче­се — ту­пас, кал­ган өче­се бик ях­шы­дан бу­лып чык­ты. Бу сан­нар­ны го­мум бил­ге­лә­мә итеп ал­дым да мил­ли­он ярым­лы Ка­зан хал­кы­на бәй­ле ча­гыш­тыр­ма ти­гез­лә­мә тө­зеп, җа­ва­бын чы­гар­дым. Дө­ре­сен әй­тим, һич ке­нә дә баш­ка­тыр­гыч сан­нар тү­гел иде. Шә­һә­ре­без­нең си­гез йөз ме­ңе — хә­ер­сез, бер ме­ңе — шыр ти­ле, ике ме­ңе — ту­пас, кал­ган өч ме­ңе ях­шы­дан икән­ле­ген тә­га­ен­ләп, үзем­не дә, һәр­хәл­дә, өч мең­нәр ара­сы­на керт­тем. Кал­ган бер ме­ңен исә алай­лы-бо­лай­лы­лар­га кал­дыр­дым.

Дус­ла­рым, ин­же­нер­лар, шу­лай ук сан са­нау, үл­чәү, ки­сү ке­бек эш­ләр бе­лән мәш­гуль иде­ләр. Алар­ның ки­леш-кил­бәт­лә­ре­нә игъ­ти­бар итеп, үз­лә­ре­нә өс­тән ге­нә күз таш­ла­дым да, һәр­кай­сы­на яр­лык­ла­рым­ны сал­дым. Исәп-хи­са­бым бу­ен­ча бо­лар­ның кү­бе­се си­гез йөз мең­нең са­ны­на ке­рер­гә өл­гер­де, кал­ган­на­ры­на да ку­ел­ган бә­я­лә­рем, әй­тә кал­сам, акыл­ла­ры өчен сө­е­нер­лек тү­гел иде.

Әм­ма алар ми­не кү­тә­реп ди­яр­лек ал­ды­лар. Кай­сы­сы җил­кә­мә ку­лын сал­ды, кай­бе­ре ку­лым­нан кыс­ты, ар­ты­гы бе­лән үз итеп чә­чем­не туз­гы­тыр­га ма­та­шу­чы­лар да бул­ды. Юк ин­де, аны­сы­на ук рөх­сә­тем­не бир­мә­дем.

— Ке­ше йө­зен ясап күр­сәт әле,— дип, шун­да ук ал­ды­ма кә­газь-ка­ләм ки­тер­де­ләр,— яки шак­мак­лар­дан, яи­сә өч­поч­мак­лар­дан, я ин­де тү­гә­рәк­ләр­дән ге­нә бул­сын... Җа­ның кай­сын те­ли, шу­лай итеп...

“­Кы­я­фәт­на­мә” сер­лә­рен исе­мә тө­шер­дем дә, үз бе­ле­ме­мә та­я­нып, юри ге­нә шак­мак­лар­дан су­рәт ясый баш­ла­ган идем, алар:

— Бул­ды-бул­ды, аң­ла­шыл­ды!— дип, та­гын да шау­ла­шып-ша­шы­нып ал­ды­лар.

— Ну-у, егет­ләр, нәр­сә ин­де бу?— ди­гән бул­дым, сер бир­ми­чә.

Әм­ма алар бө­тен­ләй баш­ка төр­ле нә­ти­җә­гә кил­де­ләр:

— Син дә ах­мак­лар исем­ле­ген­дә, без­нең ке­бек үк,— дип сө­е­неш­те­ләр,— ке­ше­нең фи­ке­ре-уе нин­ди, су­рәт тө­шер­гән­дә, хәт­та эшен­дә дә ул шун­дый фи­гу­ра­лар­ны сай­лый, алар­ны җа­ны­на якын­рак кү­рә. Киң кү­ңел­ле­ләр — тү­гә­рәк­не, акыл­лы­лар — өч­поч­мак­ны, ах­мак­лар — шак­мак­ны...

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: