Кайнаналар посып ята 11 страница

Вә­лиул­ла ат ба­шын то­тып бар­ды. Га­ли­мул­ла, сул ая­гын та­ран­тас­тан са­лын­ды­рып, гү­я­ки җир­гә сөй­рәт­кән­дәй егет­ләр­чә утыр­ган хәл­дә яр­ты та­выш­ка гы­на җыр­лый-җыр­лый, гар­мун сыз­ды­рып кил­де. Ха­лык эш­тән кайт­кан, ко­яш уты­рыр­га­мы-юк­мы икән­ле­ген ча­ма­ла­ган ва­кыт­лар иде. Нәкъ сә­га­те!

Кап­ка төп­лә­рен­дә, тык­рык баш­ла­рын­да бе­рән-сә­рән өл­кән­нәр, каш өс­лә­ре­нә кул җә­еп, арт­ла­рын­нан та­ныр­га ни­ят­ләп кал­ды­лар. Га­ли­мул­ла са­бан­туй­ла­ры ал­дын­да­гы­ча ха­лык­ны дәрт­лән­де­реп үт­те. Юнь­ле-баш­лы бәй­рәм күр­мә­гән авыл уя­нып кит­кән­дәй бул­ды. Та­ран­тас Са­би­ра­лар кап­ка­сы­на тук­тал­гач, һәм­мә­се эш­нең асы­лын тө­шен­де. Вә­лиул­ла ат ба­шын нык­лы тап­кан кой­ма ба­га­на­сы­на бәй­ли кал­ды. Га­ли­мул­ла, яңа­дан гар­мун тар­тып, ише­гал­ды­на кер­де.

Өй­дән өл­кән яшь­тә­ге бер аб­зый чык­ты. Шә­ри­фул­ла, кыз­ның ата­сы, кы­лыч бо­рын­лы, ка­лын гы­на каш­лы икән үзе. Аны кү­рү­гә, бе­раз тө­шер­гә­нен юри сиз­де­реп, Га­ли­мул­ла кы­лан­ды­рып әй­тә куй­ды:

— ­Сау­лар­мы­сыз, исән­лек-имин­лек бул­сын! Бә­хет иң­де­реп йө­ри­без әле, Шә­ри­фул­ла аб­зый!

Дөнья куз­гал­ды. Сер ба­вы тиз чи­шел­де. Карт бе­лән кар­чык, юк-бар­дан гы­на бул­са да өс­тәл әзер­ләр­гә ки­рә­ген тө­ше­неп, ка­ба­ла­ну ар­ка­сын­да сөй­лән­гән сүз­ләр­не яр­ты ко­лак­ка гы­на тың­лап, кү­ңел­лә­ре­нә са­лып үл­чәр­гә өл­ге­рә дә ал­мый кал­ды­лар ди­яр­лек. Мул­ла­сы да ча­кыр­тыл­гач, Га­ли­мул­ла гар­му­нын бе­раз­га ку­еп тор­ды. Ни­ках хөт­бә­се укы­лып, тө­ен­че­ген кул­тык ас­ты­на кыс­тыр­ган кыз­ны та­ран­тас­ка чы­га­рып та утырт­ты­лар. Ашы­гыр­га ки­рәк, кө­тү кай­та иде ин­де, әле күп­ме юл үтә­се бар.

Вә­лиул­ла дил­бе­гә­не та­гын үзе тот­ты. Та­ран­тас оя­сы­на Са­би­ра һәм гар­мун тарт­кан Га­ли­мул­ла утыр­ды­лар. Сау­бул­ла­шу­ны озак­ка суз­мый­ча куз­гал­ды­лар. Дү­сем­гә кай­тып җит­кән­дә, ко­яш иң­гән, күк йө­зен­дә кы­зыл шә­фәкъ ну­ры да сү­неп ба­ра иде ин­де.

Тау сырт­ла­тып, авыл ба­шы­на тук­тал­ды­лар. Төн­ге тын­лык­ны ча­кы­ра-ча­кы­ра, җәй­ге җы­лы көн сүн­гән­нән-сү­нә, ое­ган­нан-ойый, йо­кы­га җы­е­на иде. Га­ли­мул­ла юл буе җыр­лап, гар­мун уй­на­тып, ша­яр­тып кайт­кан җи­рен­нән ты­нып кал­ды. Са­би­ра­га күз сал­ды. Кыз да күз­лә­рен кү­тәр­де. Ни­чек­тер ягым­лы һәм күп нәр­сә­ләр вәгъ­дә ит­кән төс­ле итеп ка­ра­ды ул Га­ли­мул­ла­га, әл­лә яра­тып, әл­лә ал­да­гы кич­нең рә­хәт­лек пә­рән­җә­се­нә тө­рен­гән­ле­ген бел­де­реп. Әм­ма егет би­реш­мә­де, хә­ле хәл, уй­ла­ры уй иде­ләр аның.

Га­ли­мул­ла та­ран­тас­тан төш­те. Тау ас­тын­да ты­ныч кы­на ят­кан авыл ка­ча-ка­ча күз­ли төс­ле иде алар­ны.

Ат тар­ты­лып куй­ды. Ки­теп үк бар­са да на­чар бул­мас иде. Вә­лиул­ла ашы­га тор­ган­дыр. Әм­ма эн­дәш­ми.

— Я­рый, мин кит­тем әле,— ди­де Га­ли­мул­ла, кияү бе­лән кә­ләш­кә мул ел­ма­еп, эше күп­лек кы­я­фәт чы­га­рып.

— ­Кая-я? — дип, ың­гы­раш­кан та­выш бе­лән Са­би­ра эн­дә­шү­гә,
Вә­лиул­ла җы­е­ры­лып куй­ды.

Га­ли­мул­ла юга­лып кал­ма­ды. Уй­на­ган уе­нын ахы­ры­на ка­дәр җит­ке­рер­гә ти­еш иде ул. Шун­лык­тан сер бир­мә­де:

— ­Кай­та то­ры­гыз, кол­хоз эше бар иде, туй кө­нен­дә дә ты­ныч тот­мый­лар! Тиз әй­лә­неп ки­ләм,— ди­де дә, сук­мак буй­лап тө­шеп, тык­рык­ка бо­рыл­ды, ки­теп тә югал­ды.

Ар­тын­нан Са­би­ра ка­рап-ка­рап кал­ды. Эче­нә­ ут төш­кән, нин­ди­дер мә­кер­не си­зе­нә төс­ле иде.

Кап­ка төп­лә­ре­нә Вә­лиул­ла ат­ны җил­дер­теп ке­нә ки­те­реп, ян бе­лән ба­рып тук­тал­ды. Ки­лен­не йорт­ка алып кер­де. Кар­чык әни­се әй­дә юк иде. Җаб­бар үзе ге­нә бу­лып чык­ты. Чәй куй­ды­лар. Сә­ке ба­шы­на тө­ен­че­ген то­тып утыр­тыл­ган җи­рен­нән Са­би­ра һич­бер сел­кен­мә­де. Га­ли­мул­ла­ның кайт­ка­нын биш күз, ут кү­ңел бе­лән кө­тә, шу­лай да тыш­тан бик са­быр иде.

Җаб­бар һәм Вә­лиул­ла, ише­гал­ды­на чы­гып, ни­дер сөй­ләш­те­ләр дә... Өй эчен­дә җыр­лап утыр­ган са­ма­выр вә ки­лен бе­лән кия­ү­дән баш­ка һич­кем кал­ма­ды. Өч­ле лам­па­ның сү­рән утын­да уты­рып чәй эч­те­ләр. Са­би­ра баш­та­рак те­лә­мә­гән иде, әм­ма бу сый­дан баш тар­ту ки­леш­мәс дип­тер, ике тап­кыр чак кы­на йо­тым яса­ды, чы­на­я­гы ту­лы кө­ен­чә кал­ды. Та­мак яше­рүе иде, би­ча­ра­ның.

Төн­нең ур­та­ла­ры җит­те. Вә­лиул­ла бе­лән Са­би­ра сөй­ләш­ми-тын­мый гы­на утыр­ды­лар. Ки­лен­нең ал­дын­да тө­ен­че­ге, уры­ны — сә­ке ба­шы иде. Кияү дә үзен ты­ныч тот­ты.

Һәм шун­да гар­мун та­вы­шы ише­тел­де. Га­ли­мул­ла та­гын да тө­ше­реп ал­ган икән ин­де, «Шах­та кө­е»­нә җыр­лап уз­ды. Са­би­ра­ның кү­ңе­лен куз­гат­ты. «Кай­та бит, ки­я­ве кай­та!»

Әм­ма көт­кән ке­ше кү­рен­мә­де, чөн­ки мон­да ар­тык иде ул. Са­би­ра­ны Вә­лиул­ла өчен алып кайт­ты­лар бит. Метр да җит­меш­тән кал­ку буй­лы гү­зәл зат кин­де­рә буе пә­ри та­ба­га­чы­на на­сыйп икән­ле­ген бел­ми иде әле.

Са­би­ра­ның хә­лен Вә­лиул­ла аң­ла­мый. Үзе­нә төш­кә­нен бе­лә, әм­ма са­быр­лы­гын тел яше­рә, оя­ла дип ка­бул ит­те. Урын җәй­де һәм кә­лә­ше­нең тө­ен­че­ген алып:

— Йә, йок­лар­быз иң­де хә­зер, әзер­лән-җы­ен,— дип, ты­ныч кы­на әй­теп, шу­лай да ко­ры итеп куй­ды.

— Ни­чек ин­де? — ди­де ап­ты­ра­ган Са­би­ра.— Га­ли­мул­ла кайт­ма­ды бит әле, аны кө­тәм!

— Ул әл­лә кай­чан җи­ден­че тө­шен кү­рә иң­де, йок­лыйк. Ул мон­да кил­ми. Үз өе бар бит аның,— ди­де Вә­лиул­ла, юма­лау та­вы­шы­на кү­чеп.— Бер­гә йок­лар­быз. Ни ди­сәң дә, ни­ках­лы ха­ты­ным бит син ми­нем!

Са­би­ра һич­ни аң­ла­ма­ды һәм тел­сез кал­ды. Озын чәч то­лым­на­ры та­гын да су­зы­лыб­рак кит­кән­дәй бул­ды­лар. Акы­лы ак­рын эш­лә­де. Шу­лай да, ке­ше­гә баш би­рел­гәч, уй­лый-уй­лый бар­сын да аң­лап ала икән.

— Ни­чек? — дип со­ра­ды Са­би­ра бе­раз­дан, тә­мам ап­ты­раш­лы хәл­дә.

— Ме­нә шу­лай,— ди­де Вә­лиул­ла, бер дә ка­ба­лан­мый­ча, лам­па утын өреп сүн­де­реп.— Си­не ми­ңа со­ра­дык һәм үзе­мә дип алып кайт­тык.

— Мин ки­тәм!

— Кит! Кая ба­ра ала­сың? Кия­ү­гә чык­ка­ның­ны бө­тен авыл бе­леп кал­ды. Ни уй­лар­лар?

— Ми­не Га­ли­мул­ла­га бир­де­ләр. Ул со­рап ал­ды ми­не. Ни­ках­ны да аның исе­мен атап укы­ды­лар. Янә­шә­мә дә ул уты­рып кайт­ты, син тү­гел!

— Мин тап­тым, мин алып кайт­тым, и всү тут!— ди­де Вә­лиул­ла, шың­шый баш­ла­ган кыз­га кул су­зып.— Әй­дә, кү­гәр­че­нем, ни­ках­лы бул­дык, ир­тә­гә авыл со­ве­тын­нан та­нык­лык ба­рып алыр­быз.

— Әни-и ге­нәм!—дип әйт­те, хәт­та кыч­кы­рыр­га те­лә­де Са­би­ра, лә­кин та­вы­шы бик зә­гыйфь чык­ты...

Вә­лиул­ла уя­нып кит­те. Са­би­ра­ның ер­тык күл­мәк һәм ки­ем­нә­рен күз ал­дын­нан җы­еп ал­ды. Бу­е­на күз сал­ды. Ха­ты­ны күр­кәм, хәт­та күз ка­ра­шы­на да тат­лы иде. Җи­лә­ген ашат­ты, хә­зер бер­кая да ки­тә ал­мый ин­де ул!

Вә­лиул­ла һа­ва­га чык­ты. Ко­яш ин­де кү­зен дә ачып ки­лә иде. Мах­ра төр­де. Эм­ма­ны исе­нә тө­шер­де. Са­гы­на тү­гел­ме соң?

Өй­дән ишек ачыл­ды. Туп­са­да Са­би­ра ба­сып то­ра иде. Ку­лы­на тө­ен­че­ген тот­кан, чә­че-ба­шы җы­ел­ган, әм­ма сөм­се­ре ко­ел­ган.

Аңа Вә­лиул­ла эре ге­нә эн­дә­шеп куй­ды:

— Ха­тын, кая ба­ра­сың?

Са­би­ра сис­кән­де. Әм­ма тәкъ­дир­гә буй­сы­ну­ын бел­де­реп, ак­рын гы­на пы­шыл­да­ды:

— ­Бел­мим...

Вә­лиул­ла­ның та­вы­шы кө­рәй­гән, үзен ир итеп тою бил­ге­лә­ре аңар­да арт­кан иде. Әмер бир­де:

— ­Бар, ке­реп са­ма­выр куй. Та­мак кип­кән. Таң да атып ки­лә. Әни бе­лән эне­кәш тә кай­тыр­лар.

Күр­ше-кү­лән­дә чи­ләк­ләр шал­ты­ра­га­ны, сы­ер­лар мө­гер­дә­шеп куй­га­ны ише­тел­де. Са­би­ра, туп­са­дан бо­ры­лып, ки­ре кер­де.

Хә­зер ул са­ма­выр ку­яр, өй эчен җы­еш­ты­рыр, йа тәкъ­ди­ре Хо­да!

ИЛА­ҺИ КА­НУН

По­весть

Мин бә­хет­ле идем. Сә­га­дәт диң­ге­зе­нә оч­ра­ган яз­мы­шым­ның кө­меш ко­ра­бы, наз­лы ко­яш ел­маюы бе­лән хо­зур­ла­нып, тал­гын җил­ләр ир­кә­лә­вен­дә ты­ныч һәм рә­хәт ке­нә йө­зә дә йө­зә. Тор­мы­шым кү­ге һәр­ва­кыт шу­лай аяз, бә­хет дул­кын­на­ры юл­даш бу­лыр төс­ле иде. Дөнь­я­га адәм ба­ла­сы яра­тыл­ган икән, аның бә­хет­сез вә кү­ңел­сез көн­нәр ки­че­рер­гә ха­кы юк. Бу — ила­һи ка­нун! Мо­ны боз­ган бән­дә­ләр җа­вап­ка тар­ты­ла­лар һәм олуг ха­ким — ха­кый­кать та­ра­фын­нан хө­кем ите­лә­ләр. Без бе­ре­без дә ан­нан азат тү­гел. Ирек­ле төс­ле кы­ла­на­быз гы­на, әм­ма чын­лык­та исә бар­ча­быз да үза­ра ты­гыз җеп­ләр бе­лән бәй­лә­неш­кән, ара­дан кем­нең кү­ңе­ле сын­са, баш­ка­лар­га да ул тәэ­сир итә һәм сә­га­дәт диң­ге­зе­нең як­ты ко­я­шы йө­зе­нә ка­ра бо­лыт пәр­дә­се тар­ты­лып ку­ел­ган­дай бу­ла. Яшә­еш ди­гә­не­без ме­нә шу­шы ин­де. Мең­нәр­дә — бе­рәү­нең, бе­рәү­дә мең­нәр­нең эше бар. Әм­ма мә­хәб­бәт... Ә мә­хәб­бәт бу ка­нун­га буй­сын­мый, аның үз за­кон­на­ры. Аны аң­ла­тып би­рү бик авыр эш. Шу­лай да бу җит­ди бу­рыч­ны үз өс­те­мә алып, ин­де тел­ләр­дән-тел­ләр­гә кү­чеп йөр­гән сер­ле хә­бәр­ләр­не, ар­тык сүз­дән ара­лап, нәр­сә ни­чек бул­ган­ны сөй­лә­мәк­че идем. «Әл­лә ки­рәк тү­гел­ме?» — дип тә кү­ңе­лем те­ләк чиш­мә­се­нә үзе­нең шик та­шын тә­гә­рә­теп, аны тук­тат­кан­дай ит­те. Төн­нә­рем йо­кы­сын югалт­ты, көн­нә­рем бор­чу­да уз­ды. Сүз чиш­мә­се — ел­га­га, ел­га —диң­гез­гә әве­рел­де һәм ме­нә мә­хәб­бәт­нең ила­һи ка­ну­нын бә­ян итәр­гә бул­дым. Сү­зем­не — дө­рес, ка­лә­мем­не төз тот­тым, алай да се­ре­нә тө­шен­мәү­че­ләр­нең ку­лы­на бу яз­ма кер­сә, га­фу итәр­сез!..

Алар элек­тән бер­сен-бер­се авыл­даш­лар бу­ла­рак бе­лә иде­ләр. Үза­ра дус­лык­ла­ры, йөз­гә-йөз ка­лып сөй­ләш­кән­нә­ре, хәт­та үза­ра хөр­мәт хи­се бе­лән исән­лә­шеп уз­ган­на­ры да юк иде. Чү, бе­раз ял­гы­шам, мон­нан дүрт ел элек алар оч­раш­ты­лар. Аз­га гы­на, әм­ма сөй­ләш­мә­де­ләр. Бу кү­ре­шү­лә­ре игъ­ти­бар­га алыр­лык тү­гел, шу­ңа да бик тиз оны­тыл­ды, һәм ме­нә алар­ны йол­дыз­лы ки­чә ка­выш­тыр­ды, мә­хәб­бәт уты­ның чат­кы­сы йө­рәк­лә­ре­нә йок­ты, ирен­нә­рен­дә ирен­нә­ре наз тап­ты. Ва­кый­га авыл­да баш­ла­нып, шә­һәр­дән-шә­һәр­гә кү­чә­чәк иде.

Кич. Авыл, маэ­май­лар­ның ни­гез ас­ты­на по­сып ва­кыт-ва­кыт өрү­лә­рен­нән уян­га­лап-уян­га­лап, төн­ге ял­га су­зы­лып ят­ты. Яшь­ләр клуб­ка, икен­че төр­ле әйт­кән­дә, Мә­дә­ни­ят йор­ты­на җыр­лы-би­ю­ле ки­чә уз­ды­рыр­га җы­е­лыш­ты­лар. Шә­һәр­дән сту­дент­лар кайт­кан ва­кыт. Клуб ту­лы ха­лык. Таш­тан мә­һа­бәт итеп са­лын­ган, ир­кен-киң зал­ла­ры, төр­ле-төр­ле уңай­лы эш бүл­мә­лә­ре бул­ган, зур та­ма­ша за­лы һәм бай сәх­нә­се бе­лән ни җит­те са­ла­лар­ны гы­на тү­гел, шә­һәр­ләр­не дә кы­зык­ты­рыр­лык бу йорт чын мәгъ­нә­сен­дә Мә­дә­ни­ят са­рае иде. Олы вә киң ишек­лә­рен­нән үзе­нә ча­кы­рып, урам­га тас­ма­лар­дан дәрт­ле көй­ләр агы­ла. Яшь­ләр җы­е­ла, яшь­ләр...

Кем­нәр­не­дер бу ки­чә ка­выш­ты­ра­чак, кем­нәр­гә­дер бе­рен­че мә­хәб­бәт на­зы бү­ләк итә­чәк, кем­нәр­не­дер үп­кә­лә­теп ае­ра­чак. Ә алар, мин сез­гә сөй­ләр­гә җы­ен­ган гү­зәл зат­лар, бү­ген бер-бер­се­нә ел­ма­еп, хәт­та сер­ле ел­ма­еп ди­яр идем, ка­ра­я­чак­лар...

— ­Сә­лам, егет­ләр!

Ә ме­нә ул да ки­леп җит­те. Дус­ла­ры-та­ныш­ла­ры бе­лән кү­ре­шә. Җан­ти­мер Кор­бы­ев Ну­рул­ла улы. Җил­кә­ле, озын-нык буй­лы сту­дент, шун­лык­тан ябык һәм яшь­ләр­гә ятыш­лы чис­та вә пөх­тә, за­ман­ча ки­ен­гән асыл зат. Ул без­нең сок­лан­гы­чы­быз иде. Әле яңа гы­на мы­ек чы­гар­ган яшь­тәш­лә­рем һәм­мә­се аны хөр­мәт итә иде­ләр. Җан­ти­мер абый. Егер­ме-егер­ме бер яшь­ләр ча­ма­сын­да. Кыз­лар бе­лән авыл­да яра­ты­шып йөр­мә­де дә төс­ле. Бер укы­ту­чы апа­быз­ны кыш­кы ял­лар­га кайт­кан ва­кыт­ла­рын­да озат­ка­ла­ды да бу­гай, әм­ма бо­лай, ва­кыт кы­на үт­кәр­гә­лә­гән, ди­де­ләр. Баш­ка гай­бә­тен бел­мим, күр­ше Бә­рия әби ге­нә ни­дер сөй­лән­гә­ләп йөр­де, имеш: «Мин­дә арт җы­лы­тып яту­чы карт бер са­за­ган кыз асыл егет кар­чы­га­сы Ну­рул­ла­ның Җан­ти­ме­рен чит­ле­ге­нә ал­дап керт­мәк­че иде дә, ән­кә­се рәх­мәт әйт­сен, сак­лап кал­дым үзен»,— дип.

Дө­рес бул­ды­мы икән? Бәл­ки хак­лы сүз­ләр­дер, чөн­ки без­гә кер­гәч ул алар­ны сөй­лән­гә­ләп утыр­ган иде, ко­лак са­лып ал­ган бар сүз­лә­ре шул бул­ды, баш­ка­сын бел­мим...

— ­Сә­лам, егет­ләр!

Җан­ти­мер абый шул рә­веш­ле кул су­гып кү­реш­те. Без­не дә урап уз­ма­ды. Ка­зан хәл­лә­рен­нән бер-ике хә­бәр сөй­ләп ала­чак хә­зер.

Аңа та­ба елыш­тык.

— Ил­дә ни­ләр бар? — дип со­ра­ды ул, ярым ша­ярт­ка­нын сиз­де­рер­гә те­ләп.— Ба­ры­гыз да исән-сау­лар­мы соң?

— Әле­гә исән идек әле, Ка­зан­да ни­ләр бар? — ди­де, уты­зын ку­ып кил­гән «са­кал­лы» егет Ка­май абый.— Без­дә шул ин­де, яз­дан — ба­су­га, көз­дән — фер­ма­га. Трак­тор гы­на чы­да­сын.

— Га­та­ны кыс­кан икән. Ни­чек алай бул­ды соң?

— Аз­рак тө­шер­гән кө­не иде. Үзе ку­лын тык­кан, ди­ләр.

— Юк ла ин­де. Ху­җа­лар сү­зен сөй­ли­сең. Мин шун­да идем,— дип бел­дер­де Са­мат.— Су­ы­рып ал­ды. Әле дә ярый им­гә­неп ке­нә кал­ды, юк­са...

Сүз ком­байн­га утыр­ган Га­та ха­кын­да ба­ра иде. Шкив­ка элә­геп, ку­лын кыс­кан, әле дә ярый им­гә­неп ке­нә кал­ган, бу­лыш­чы­сы сүн­де­реп өл­гер­гән, юк­са бә­ла­се зур бу­ла­сы икән.

Ка­зан шә­һә­ре ел­дан-ел ма­ту­рая ба­ра, ди Җан­ти­мер абый. Та­тар иҗ­ти­ма­гый хә­рә­кә­те, «А­зат­лык» яшь­лә­ре һәм баш­ка бер­ни­чә мил­ли үзәк­ләр Та­тарс­тан җөм­һү­ри­я­те­нең азат­лы­гын дау­лау­да зур эш­ләр алып бар­ган­нар. Хө­кү­мәт тә алар­ның те­ләк­лә­рен аң­лап эш итә, ди.

Клуб­та бү­ген һинд кар­ти­на­сы иде. “Баш­ла­на” дип әй­тү­лә­ре­нә ке­реп кит­тек. Ях­шы фильм бул­ды. Мә­хәб­бәт, са­гыш, авыр яз­мыш­лар һәм ха­кый­кать­кә ире­шү ха­кын­да иде ул. Авыл ке­ше­лә­ре һинд ки­но­ла­рын үлеп сө­я­без дә ин­де!

Ки­но­дан соң ки­чә баш­ла­нып кит­те. Би­ю­гә ос­та Җан­ти­мер абый кыз­лар­ны-егет­ләр­не үзе­нә ка­ра­тып тот­ты. Көн­че кү­бә­ләк Гыйль­мет­дин Хәл­фә­се бү­ген тө­ше­реп чык­кан иде, та­выш-гау­га ку­ба­рып ма­таш­ты. Җан­ти­мер абый­га да бәй­лән­мәк­че иде. Ба­рып кы­на чык­ма­ды, буе тиз бө­гел­де.

Ә бию-уен­нар өзе­леп тор­ма­ды һәм шун­да...

Һәм шун­да клуб­ка, би­ю­че­ләр ур­та­сы­на, күп­ләр­нең төн йо­кы­сын­да тат­лы тө­ше бу­лыр­дай Җә­ми­лә апа үзе­нең ип­тәш кы­зы Кад­рия апа бе­лән ки­леп кер­де­ләр. Ин­де сә­гать төн­ге ун­бер­ләр якын­ла­ша иде тү­гел­ме соң? Бу ва­кыт җит­кәч кем уен­га ки­лә ди ин­де? Ди­мәк, яз­мы­шы куш­кан!

Би­ю­че­ләр­нең би­ю­лә­ре бо­зыл­ган ке­бек бул­ды. Яшь­ләр төр­кем­нәр­гә бү­ле­неш­те­ләр. Ба­ры тик Җан­ти­мер абый гы­на бер­се­нә дә ку­шыл­ма­ды, үз җае бе­лән чит­кә­рәк ки­теп бас­ты. Кү­ңе­лен­дә нәр­сә иде икән, бел­мим. Ми­нем уем­ча, Җан­ти­мер абый бе­лән Җә­ми­лә апа шун­дый да пар кил­гән­нәр, ике­сен ка­выш­ты­ра­сы да наз­лы яр­лар итә­се ге­нә югый­сә. Бел­мим, ни­гә алар үза­ра дус тү­гел­ләр икән? Ә, исе­мә төш­те, Җә­ми­лә апа бе­лән ди­рек­тор ма­лае Са­бир­җан абый йө­ри дип сөй­ли­ләр бит. Дө­рес­тер, ин­де ту­гы­зын­чы сый­ныф­тан бир­ле дус­лар икән­нәр. Җит­мә­сә Са­бир­җан абый­га шу­шы сөй­кем­ле Җә­ми­лә апа ар­ка­сын­да авыз-бо­ры­ны җи­ме­ре­леп, кан йо­тар­га да ту­ры кил­гән. Мо­ны­сы — егет­ләр гай­бә­те...

Бер­ва­кыт Җә­ми­лә апа­ның шә­һәр­дә­ге мә­хәб­бә­те кый­нат­кан, ди­ләр... Икен­че көн­не, та­гын кил­мәс­ләр ми­кән дип, төн буе са­бир­җан­нар кап­ка тө­бен­дә биш егет, ше­шә бу­ша­тып, го­мер уз­дыр­ган­нар, те­ге­ләр ге­нә кү­рен­мә­гән. «Бә­хет­лә­ре бар икән!» — ди­я­рәк сөй­лә­гән икән Са­бир­җан абый, тә­мам үзен ба­тыр­га чы­га­рып: «Кан­га чум­ды­ра­сы идем, бар­ча­сын ишеп!»

Бул­ды­ра ал­гач, шун­да ук, бе­рен­че оч­ра­шу­дан акыл са­ба­гын укы­тыр­га ки­рәк иде аны!

Җә­ми­лә апа!.. Һе, әл­лә ни­чек ин­де Җә­ми­лә апа дип әй­тү­лә­ре. Мин дә егет бит ин­де. Җә­ми­лә ту­таш! Әйе, әйе, Җә­ми­лә ту­таш, Җан­ти­мер әфән­де! Юк, Җан­ти­мер әфән­де дип әй­теп бул­мый әле­гә үзе­нә, әфән­де­лек­кә ире­шү өчен асыл зат сый­фат­ла­ры кү­рен­сә дә, дан вә шөһ­рә­те бе­лән алай ук әфән­де­ле­ге си­зел­ми. Ә ме­нә Җә­ми­лә апа — Җә­ми­лә ту­таш, үзе чи­бәр, үзе сы­лу, үзе ма­тур, үзе күр­кәм, ул аяк­лар, ул чәч­ләр — бар­ысын да Хак тә­га­лә атап аңа гы­на бир­гән, аз гы­на бө­гел­сә, би­ле дә өзе­леп ке­нә ки­тәр төс­ле.

Бы­ел ул Ка­зан­да бик юга­ры һәм мак­тау­лы инс­ти­тут­ны бе­те­реп кайт­ты, әм­ма эш­кә ге­нә үзе­без­нең як­лар­га күн­дер­мә­гән­нәр, Уфа­га ук җи­бәр­гән­нәр, җи­де ят, җи­де ерак­ка. Элек­ке­чә кы­шын-җә­ен ка­ни­кул­лар­га кай­тып та йө­ри ал­мас ин­де. Са­гы­ныр­быз!

Җан­ти­мер абый­ны Кад­рия апа үзе­нә дә­шеп ал­ды. Җә­ми­лә ту­таш алар яны­на авыш­ты, Са­бир­җа­ны чит­кә­рәк тар­тыл­ды. Җан­ти­мер­дән оя­ла­дыр ул. Бәл­ки, бе­рәр сүз әй­теп ку­ган­нар­дыр үзен?..

— Җан­ти­мер, син без­нең бе­лән исән­ләш­ми­сең дә,— ди­де Җә­ми­лә ту­таш, ярым ша­ярт­кан төс чы­га­рып.

— И Җә­ми­лә ту­таш,— ди­де Җан­ти­мер. Сөй­лә­шә бе­лә дә ин­де, үзә­ге­нә ге­нә ба­са! — Сез­нең ке­бек сан­ду­гач­лар бе­лән ми­нут са­ен исән­лә­шеп тор­саң да аз бу­лыр! Ак ка­ен­нар сы­ман бө­ге­лә җа­ным!

— Җан­ти­мер сүз эз­ләп күр­ше­гә кер­ми ин­де,— ди­де Кад­ри­я­се, Җә­ми­лә дус­ка­ен як­лар­га те­ләп.— Ке­сә­гә дә кер­ми, әм­ма...

— Әм­ма дип, бер дә әм­ма тү­гел. Әм­ма ди­гән­нән, элек­ке ва­кыт­лар­да Ка­зан­да бул­ган бер хәл! Пиш­ка­дәм бар икән. Ку­ша­ма­тын «Әм­ди» ди­ләр мо­ның. Мәд­рә­сә­дә мул­ла­лык­ка урын кө­теп ята ди бу. Карт мул­ла бе­лән аш­ка аны да, ягъ­ни мул­ла яны­на мул­ла кү­реп ча­кыр­та­лар икән. Ме­нә шун­дый мәҗ­лес­ләр­нең бер­сен­дә карт мул­ла со­рап куя үзен­нән, оят­лы итү мак­са­тын­нан чы­гып: «Әм­ди, ә Әм­ди, әйт әле, Ка­бан кү­ле­нең суы ни­чә чи­ләк бу­лыр?» «Чи­лә­ге­ңә ка­рап, чи­лә­ге­ңә!»— дип җа­вап би­рә Әм­ди, бер дә юга­лып кал­мый. «Ни­чек ин­де?» — дип сә­ер­се­нә мул­ла аб­зый. «Ә­гәр дә бер-­бер чи­лә­гең яр­ты Ка­бан кү­лен сый­ды­ра икән, ул ва­кыт­та ике чи­ләк бу­лыр, мә­гә­рем ки чи­ре­ген ге­нә чу­мыр­са, дүрт чи­ләк бу­лыр»,— дия Әм­ди, бар­сын да хәй­ран­га кал­ды­рып. Ме­нә шу­лай!..

Җан­ти­мер­нең шу­шы хи­кә­я­тен­нән бө­те­не­се дә хи­хыл­дап җи­бәр­де­ләр. Биг­рәк тә Җә­ми­лә ту­таш их­лас кү­ңел­дән наз­ла­нып көл­де ки, гүя пы­я­ла­лар зең­ләп тор­ган­дай иде. Сүз­нең ни хак­та икән­ле­ген бел­мә­сә­ләр дә, бө­тен клуб эче алар­га ия­реп җи­ңел­чә ел­маю ну­рын­да бал­кы­ды. Җан­ти­мер ге­нә һич сер бир­ми­чә, ка­нә­гать төс­тә озын бу­ен төз тот­ты. Ул — хан иде, бар­ча­быз­га да баш­лык.

— Ир­тә­гә ми­нем бәй­рәм, Җан­ти­мер, ки­лер­сең­ме? — дип со­ра­ды Җә­ми­лә ту­таш, егет­нең кү­ңе­лен җил­кен­де­реп.— Кү­ңел­ле бу­лыр.

— Шаш­лык, шә­раб һәм чи­бәр кыз­лар! Нин­ди егет мон­дый мәҗ­лес­тән баш тар­та ала соң? Һәр­хәл­дә ан­дый ах­мак мин тү­гел... Кай­да бу­ла соң ул бәй­рәм? — ди­де Җан­ти­мер, үз ал­ды­на ка­нә­гать төс­тә.— Җи­де­гән чиш­мә бу­ен­да, таң­га ка­дәр! Шу­лай­мы?

Җан­ти­мер­нең бу сүз­лә­ре кыз­лар­га хуш кил­де бул­са ки­рәк, ба­ры­сы да сө­е­неш­те­ләр. Әм­ма Җә­ми­лә ту­таш әй­теп куй­ды:

— Таң­га ка­дәр? Кы­зык. Ә ми­нем Җи­де­гән чиш­мә­дә таң кар­шы­ла­га­ным юк иде әле!

— Ди­мәк, кар­шы ала­чак­сың! Нин­ди асыл зат шу­шын­дый бә­хет­тән ко­ры кал­ган! Бо­лай һич яра­мый.

Җан­ти­мер­нең кы­ла­нып сөй­лә­шүе иде­ме бу, әл­лә ин­де чын­лап ук шу­лай уй­лый­мы, аны­сы си­зел­мә­де. Әм­ма Җә­ми­лә аның шу­шы сүз­лә­рен чын кү­ңел­дән ка­бул ит­те. Ша­яр­ту­га кар­шы ша­яр­ту, уен­га уен бе­лән җа­вап би­реп, үзе дә егет­не сүз ять­мә­сен­дә бу­тап, кү­ңе­лен адаш­ты­рыр­лык тәкъ­дим­нәр яса­ды.

— ­Си­нең ке­бек егет асы­лы бе­лән таң кар­шы­лау күп кыз­лар­ның хы­я­лы ин­де ул,— ди­гән бул­ды.

Бу чын­нан да ях­шы, кү­ңел­не куз­га­тыр­лык тәкъ­дим иде. Мон­дый сүз­дән соң кай­сы егет­нең уе­на ни­ләр кер­мәс тә, ни­чек итеп үзен тат­лы хы­ял­да ада­шу­дан сак­лап ка­ла алыр? Аза­мат ир кү­ңе­лен­дә ияр­ле җи­тез ак­бүз ат ятар, ди­ләр. Җан­ти­мер дә бу ки­чә­дә үзен шу­лай сиз­де. Җә­ми­лә­не оза­тыр­га ди­гән те­лә­ген кү­ңе­ле­нә са­лып куй­ды. Кыз да өтек Са­бир­җан­ын оныт­ты. Җан­ти­мер­нең уе­нын-чы­нын, өз­де­реп-өз­де­реп күз те­кәү­лә­рен чын вә их­лас хис той­гы­сы­ның чат­кы­сы бу­ла­рак ка­бул ит­те.

— ­Шаш­лык­ны үзем әзер­ләр­мен,— ди­де Җан­ти­мер,— җи­тәр­лек ка­дәр бу­лыр, яңа су­ел­ган са­рык итен­нән. Ки­леш­тек­ме? Шә­раб өчен бе­раз сә­мән дә ки­рәк бу­ла тор­ган­дыр­ ин­де?

Кылт итеп шун­да Са­бир­җан­ны уй­лап куй­ды бул­са ки­рәк, ара­дан аны эз­ләп, уңы­на-су­лы­на ка­ран­ды да:

— Бу эш­не Са­бир­җан­га тап­шы­рыйк­мы әл­лә? Кая әле үзе?— дип со­ра­ды.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: