Кайнаналар посып ята 17 страница

Авыл ху­җа­лы­гы инс­ти­ту­тын­да уз­ды­рыл­ган ки­чә Җан­ти­мер­гә оша­ма­ды. Уни­вер­си­тет­та мо­ның ише бәй­рәм­нәр кү­ңел­ле­рәк һәм ни­чек­тер уңай­лы­рак, әй­тер­гә мөм­кин, күр­кәм­рәк бу­ла тор­ган иде. Ә бо­лар — авыл­ча­рак. Дө­рес­рә­ге, шә­һәр­гә авы­шыр­га ом­тыл­ган авыл­ча­рак икән. Мә­гә­рем ки нәкъ авыл­да уз­ды­ры­ла тор­ган бәй­рәм­нәр төс­ле ки­чә­ләр оеш­тыр­са­лар, бу уңыш­лы­рак һәм эк­зо­тик аһәң бе­лән ба­е­тыл­ган­рак бу­лыр иде. Ни­гә дип әле алар да шә­һәр­гә тар­ты­лыр­га ом­ты­ла­лар? Әнә Ка­зан Мә­дә­ни үзә­ге, ка­ла үзә­ген­дә тө­зел­гән ам­бар ка­дәр­ле за­ма­на би­на­сы икән­ле­ген дә оны­тып, авыл­ча ау­лак өй­ләр, каз өмә­лә­ре ке­бек йө­рәк­ләр­не гай­рәт­лән­де­рер­лек ха­лык йо­ла­ла­рын үле хәл­гә тө­ше­реп, Ка­зан­га ки­те­реп так­ты. Авыл бе­лән шә­һәр­не якын­лаш­ты­ру уен­да хы­ял­лан­ган ком­му­нист­лар­ның да бу рә­веш­ле кы­ла­ну мөм­кин икән­лек баш­ла­ры­на да ке­реп ка­ра­мас иде юк­са.

Әм­ма Җан­ти­мер шу­шы ки­чә­дә Сиб­гать бе­лән та­ныш­ты. Мон­да кыз­лар­ны кү­ңе­ле якын күр­мә­де. Ки­чә иң кыз­ган ва­кыт­та Та­һир­җан бе­лән аның бә­хет­ле мә­хәб­бәт али­һә­сен кал­ды­рып зал­дан чык­кан иде, элек­ке та­ныш­ла­рын оч­рат­ты. Сүз ара­сын­да алар яны­на Сиб­гать кил­де. Бе­леш­ләр тү­гел иде­ләр. Җан­ти­мер­нең авыл­да­шы, бы­ел гы­на укыр­га кер­гән Да­мир исем­ле егет алар­ны та­ныш­тыр­ды.

— Җан­ти­мер абый, бу — без­нең бе­лән яшәү­че Сиб­гать абый бу­ла! Хә­зер дип­лом яза­лар. Шун­лык­тан ки­чә­ләр­гә бик йөр­ми,— ди­де Да­мир, са­ры озын чәч­лә­рен сул­дан уң­га ка­е­рып һәм ак йө­зе­нә уел­ган зәң­гәр күз­лә­рен ка­бар­та тө­шеп сөй­лә­неп.

— Ә, Сиб­гать­ме­ни? Та­ныш бу­лыйк,— ди­де Җан­ти­мер, бу егет­нең чын­нан да Җә­ми­лә­гә ла­ек­лы­мы-тү­гел­ме икән­ле­ген бе­рен­че кү­ре­шү­дән үк ча­ма­лар­га те­лә­гән­дәй сы­нап ка­рап то­рып.— Та­ныш бу­лыйк, Да­мир­ның авыл­да­шы Җан­ти­мер бу­лам!

Сиб­гать тә үзен кы­ю­сыз­рак тот­ты. Чәч­лә­ре җит­кән, дул­кын­ла­нып иңе­нә төш­кән­нәр, бе­раз ага­ра баш­ла­ган бөр­тек­лә­ре дә күз­гә таш­ла­нып то­ра. Егет­нең ки­леш-кил­бә­те ким-хур­лар­дан тү­гел икән. Буе гы­на ур­та­ча ке­бек, һәр­хәл­дә Да­мир бе­лән Җан­ти­мер­дән бер баш­ка тә­бә­нәк үзе. Әм­ма баш­ка­лар­дан бе­раз кал­ку­лырак. Кы­л­чык­ла­нып сөй­лә­шә.

— Әһә, Җә­ми­лә­нең авыл­даш­ла­рын­нан икән алай­са. Бе­ләм, бе­ләм. Бер мүк­ләк сы­ер бе­лән оч­ра­шып сөй­лә­шер­гә ту­ры кил­гән иде элек­ләр­не. Акыл са­ба­гын арт­та­рак ка­лып укый икән, бе­раз яр­дәм ит­тек үзе­нә. Кү­рен­гә­ли­ме соң? Са­бир-җан, ди­гән­нә­ре, ди­рек­тор ма­лае ди­ме шун­да?..— Сиб­гать бас­кан җи­рен­дә уң­га-сул­га ки­зә­неп, уч тө­бе­нә йод­ры­гын сук­ка­лап, шак­тый җи­ңел­дән сүз бол­га­тып таш­ла­ды. Әм­ма кы­зык­лы тәкъ­ди­ме дә бар икән үзе­нең:

— Әй­дә, Да­мир, дәш авыл­да­шың­ны, бер ше­шә шә­раб бар, ан­дый әй­бер­не мон­дый бәй­рәм көн­не кал­ды­рып бул­мый бит ин­де, ау­да­рыр­быз,— ди­де.

Җан­ти­мер сый­ла­ну­га кар­шы тү­гел иде. Баш­ка­лар­ның да ия­рер­гә исәп­лә­ре бу­лу­га ка­ра­мас­тан, Сиб­гать алар­ны ки­ре как­ты.

Бе­рен­че­сен кү­тәр­гән­нән соң, Да­мир ка­бат ки­чә­гә ки­теп бар­ды, Сиб­гать бе­лән Җан­ти­мер күз­гә-күз ге­нә кал­ды­лар. Та­гын бе­рәр ста­кан­ны бу­ша­тып куй­ды­лар. Сиб­гать бер­тук­тау­сыз Җә­ми­лә ха­кын­да сөй­лән­де, кы­рык­ма­са кы­рык җир­дә ка­бат­лан­ды. Сүз­лә­рен­нән шул аң­ла­шыл­ды: егет үзе­не­кен һич­кай­чан ыч­кын­дыр­ма­я­чак!

— ­Бик бе­лә­сең кил­сә,— дип сөй­лә­де Сиб­гать,— бик бе­лә­сең кил­сә, Җә­ми­лә ми­не­ке һәм ми­не­ке ге­нә бу­лып ка­лыр­га ти­еш! Аңа һич­кем өй­лән­мә­я­чәк, ул һич­кем яры бул­маячак, мин­нән баш­ка­ның!

Җан­ти­мер ты­ныч кы­на тың­ла­ды да тың­ла­ды. Кай­ва­кыт Сиб­гать­не ку­әт­лә­гән­дәй, яки ин­де тың­ла­га­нын аң­ла­тып баш сел­кер­гә, яи­сә әйе сү­зен тел­дә тиб­рә­тер­гә мәҗ­бүр бул­ды. Кыс­ка­сы, ул аны аң­лар­га ты­рыш­ты һәм чын кү­ңе­лен­нән егет­не үк­сез мә­хәб­бәт­кә тө­шүе өчен кыз­га­на баш­ла­ды.

— ­Мин бит бер­кем бе­лән дә йөр­мә­дем, бер ге­нә кыз­га ­да юри бул­са да ябыш­ма­дым. Ма­лай ча­гым­нан бир­ле күз­ ал­дым­да Җә­ми­лә­дән бү­тән ила­һи зат­ның тор­га­нын хә­тер­лә­мим. Мин аны бе­рен­че кү­рү­дән ярат­тым, шун­лык­тан ул
­ми­не­ке ге­нә бу­лыр­га ти­еш. Күр­дем, күр­дем мин ул Са­бир­җан ди­гән­нә­рен. Әле ул бо­зау ха­кын­да Җә­ми­лә­нең итә­ге­нә ­та­гыл­мак­чы ди­гән сүз­не дә ишет­кән идем. Әгәр бел­сәм!.. Та­гын бер ке­ше бар икән ан­да, сез­нең авыл­да, Җә­ми­лә
­бе­лән йө­ри баш­ла­ган­нар. Са­бир­җан­ның ко­е­ры­гы кы­сыл­ган. Мон­да, Ка­зан­да укый, ди­ләр ул еге­тен. Җә­ми­лә ар­тын­нан бар­ган. Ә­гәр дә кем икә­нен бел­сәм!.. Да­мир да тө­гәл ге­нә әй­тә­ ал­ма­ды. Әгәр бел­сәм, аның да арт са­ба­гын укы­там, әйт­те ­ди­яр­сең!

Сиб­гать­нең бу сүз­лә­рен­нән Җан­ти­мер ап­ты­раб­рак кал­ды. Бе­леп сөй­лә­шә­ме бу, әл­лә ин­де су­кыр ки­леш­ме? Мо­ны­сы аң­ла­шыл­ма­ды. Ә ни­гә Җан­ти­мер­дән Җә­ми­лә­нең еге­те кем икән­ле­ген со­ра­мый икән? Бе­лә­дер!

Сиб­гать ка­бат­лан­ды. Ка­бат­лан­ган са­ен тә­вәк­кәл­рәк һәм усал­рак бу­лыр­га ты­рыш­ты. Шә­раб тә­ме Җан­ти­мер­нең авы­зын­да күп­тән кип­те, тә­не­нә сең­де. Ка­бат ай­ны­ды, ә Сиб­гать һа­ман исе­рек­ләр­чә сөй­лә­нә бир­де...

— ­Мин Җә­ми­лә өчен су­гы­шыр­га әзер, хәт­та аты­шыр­га! Ни­чек ке­нә бул­ма­сын, ул ба­ры тик ми­не­ке ге­нә! Ул ба­ры ­тик ми­не­ке ге­нә, и, всё!..

Ә кыз­ның кем­не яра­туы-ярат­ма­вы аны бө­тен­ләй кы­зык­сын­дыр­мый иде. Җан­ти­мер үзе­нең За­ри­фә­гә гый­шык то­тып йөр­гән чак­ла­рын исе­нә тө­шер­де. Ул ва­кыт­та аңа трак­то­рист­лар кур­сын­да укып ма­таш­кан авыл­да­шы Гыйль­мет­дин бәй­лә­неп ал­ган иде. Ул да шу­шын­дый ук сүз­ләр­не янау бе­лән әйт­те тү­гел­ме соң? Шун­да ан­нан Җан­ти­мер со­ра­ган да иде әле:

— За­ри­фә үзе кем­не ярат­са, шу­ның бе­лән йө­ри­я­чәк ин­де!— дип.— Син аны яра­тка­ның­ны әй­тә­сең дә, ул, мо­ңа ка­рап, си­не яра­тыр ми­кән­ни соң? Бел­мим!

Мо­ңа кар­шы кыл­чык Гыйль­мет­дин ни­чек җа­вап бир­де әле? Баш­та авы­зын ту­ты­рып көл­де, ан­нан соң, күк­рәк су­га-су­га:

— ­Ми­ңа ко­ма­чау­лау­чы ке­ше бу­лыр­га ти­еш тү­гел. Ярат­ты­ра бе­лер­без. Иң мө­һи­ме — үзем яра­там. Кыз­лар шу­лай­ а­лар, син ярат­саң, си­не­ке бу­ла, мин ярат­сам, ми­не­ке, бел­дең­ме?! — дип, Җан­ти­мер­не тә­мам ап­ты­раш­та кал­дыр­ган иде. Бо­лар­га кыз­ның уй-ки­че­реш­лә­ре, йө­рәк хис­лә­ре бер­нәр­сә дә ­тор­мый. Те­лә­сә­ләр, ярат­кан ке­ше­лә­ре­нең җан­на­рын тап­тап ­та ки­тәр­гә күп со­ра­мас­лар?..

Гыйль­мет­дин­нән шун­дый сүз­ләр­не ише­тү Җан­ти­мер­не гарь­лән­дер­де. Ачуы ка­ба­рып, кул­ла­рын йод­рык­ла­ды. Әм­ма алар — би­шәү, ул бе­рү­зе ге­нә иде. Җан­ти­мер кис­кен хә­рә­кәт ясау­га, Гыйль­мет­дин­нең мө­рит­лә­рен­нән олы­ра­гы, Тә­кә Са­мат ди­гән ку­ша­мат бе­лән дан ал­га­ны Җан­ти­мер­нең яңа­гы­на ме­неп тә төш­те:

— ­Сел­кен­мә, егет, ипи шүр­ле­гең җи­ме­ре­лер,— дип ма­сай­ды, җит­мә­сә.— Мон­сы әле­гә аванс кы­на, по­луч­ка­сы соң­рак бу­лыр, акы­лы­ңа кил­мә­сәң!

Җан­ти­мер көч­сез иде, бу­ын­на­ры ны­гып җит­мә­гән. Әм­ма сүз бе­лән бул­са да җа­вап кай­тар­мый­ча кал­ма­ды ул бу ва­кыт­та:

— ­За­ри­фә үзе кем­не сай­лый, шу­ңа бул­сын! Мин аны­ яу­лар­га те­лә­мим. Ул хай­ван да тү­гел, җир дә тү­гел, та­лап алыр­га. Ә те­ре ке­ше!— дип ке­нә әй­тә ал­ды. Әм­ма ­Гыйль­мет­дин кырт кис­те:

— ­Кыз ич ул, ми­не­ке бу­лыр. Бул­ма­са, бул­ды­рыр­быз!

Бу ва­кый­га­дан соң ни­чә­мә-ни­чә ел­лар агып кы­на үтеп кит­кән­нәр. За­ри­фә исә ба­ры­бер Гыйль­мет­дин­гә тә­те­мә­де, Җан­ти­мер­нең дә кү­ңе­лен баш­ка бе­рәү яу­ла­ды.

Шу­шы­лар­ны исе­нә тө­шер­гән­лек­тән, Җан­ти­мер бу юлы­ Сиб­гать­кә эн­дәш­ми­чә кал­ды. Фай­да­сы бул­ма­я­чак иде. Ә Сиб­гать һа­ман сөй­лә­де дә сөй­лә­де, бүл­мә­не уң­нан сул­га ай­ка­ды, йод­ры­гы бе­лән уч тө­бен төй­де, сә­ер кы­ла­ныш­лар яса­ды.

— ­Мин,— ди­де ул,— Җә­ми­лә бе­рәү­гә чы­га кал­са, туй­ла­ры­на ил­ле ке­ше җы­еп ки­ләм һәм ки­я­вен үте­реп ки­тәм, яки тук­мап, кан­га ба­ты­рып. Ба­ры­бер үз­лә­ре­нә яшәр көн ­күр­сәт­мә­я­чәк­мен! Җә­ми­лә ми­не­ке ге­нә бу­лыр­га ти­еш! Ан­да­
әйт, авыл­даш­ла­ры­ңа, һәм­мә­се бе­леп тор­сын­нар! Ми­нем сүз — ­бер: мин Җә­ми­лә­не яра­там, ул да ми­не яра­тыр! Шун­лык­тан­ ул ми­не­ке...

Сиб­гать күп сөй­лә­де. Шу­шы аз гы­на шә­раб­тан исер­де­ме икән дип уй­ла­ды аның ха­кын­да Җан­ти­мер.

Ин­де соң иде. Ки­чә та­ра­лып, егет­ләр үз урын­на­ры­на кайт­ты­лар. Йок­лар­га ва­кыт җи­теп, күп­тән төн ур­та­сы үт­кән иде. Әм­ма Сиб­гать ке­нә мон­да ку­на кал­ган Җан­ти­мер­гә йо­кы бир­мә­де. Әле ела­ды, әле сү­ген­де, әле йод­рык төй­нәп йөр­де. Шу­лай да те­лен­дә һа­ман Җә­ми­лә бул­ды, кыз­га ба­ры тик үзе­нең ге­нә ла­ек­лы икән­ле­ген дә­лил­ләр­гә ты­рыш­ты. Таң ат­кач кы­на арып йо­кы­га кит­те. Шун­да Җан­ти­мер дә че­рем итеп ал­ды.

«Әл­лә Да­мир бер-бер сүз сөй­лә­де­ме икән? — дип уй­лан­ды егет.— Юк, мөм­кин тү­гел, ул ва­кыт­та Да­мир Ка­зан­да иде... Әм­ма кем бе­лән гәп­лә­шеп утыр­га­нын бе­леп та­кыл­да­ган­дыр ин­де бу юләр. Юк­са бо­лай ук ап­ты­ра­тып бе­тер­мәс иде... Ә йөз­гә-сын­га күр­кәм кү­ре­нә үзе. Җә­ми­лә­гә юк-бар ке­ше­ләр га­шыйк бу­лып йөр­мә­гән­нәр икән!»

Кич­ке акыл ир­тән­гә яра­мый, ди­ләр. Икен­че көн­не егет­ләр кай­сы кая та­ра­лыш­ты­лар. Җан­ти­мер исә лек­ция тың­лар­га ки­теп бар­ды. Уку­ла­ры бо­лай да күп кал­ган иде. Та­һир­җан ул көн­не кич ке­нә кай­тып кү­рен­де, кә­е­фе ях­шы, авы­зы ерык иде.

Җә­ми­лә ха­кын­да­гы уй­ла­рын Җан­ти­мер кү­ңе­ле тү­ре­нә бик­ләп куй­ды. Әм­ма ва­кыт-ва­кыт сөю-сә­га­дәт йө­рәк тү­рен­нән са­гыш бу­лып ур­гы­ла-ур­гы­ла чы­га да аны бө­тен­ләй кай­гы­лы итә, тор­мыш­тан ае­ра иде. Бо­лай яшә­ве бик авыр исә дә, яшь ке­ше өчен үзе­нә кү­рә бер ләз­зәт тә иде. Элек шу­шы той­гы­ны За­ри­фә ха­кын­да ха­ти­рә­лә­ре һәм из­ге хы­ял­ла­ры бү­ләк ит­кән бул­са, хә­зер аның уры­нын ту­лы­сын­ча Җә­ми­лә би­ләп ал­ган­лык­тан, сөю рә­хәт­ле­ге аңа дәрт тә өс­ти тор­ды. Ул үзен хә­зер го­ме­рен­дә бе­рен­че тап­кыр чын мәгъ­нә­сен­дә га­шыйк ке­ше­ләр­дән са­ный баш­ла­ды. Шу­лай да Сиб­гать­не кай­ва­кыт исе­нә тө­ше­реп, ке­ше­лек сый­фат­ла­ры өс­тен чы­гу ар­ка­сын­да: «А­ның өчен Җә­ми­лә ки­рәк, Җә­ми­лә­сез үзен-үзе ха­рап итә­чәк ул! Әл­лә мин алар­ның бә­хе­те­нә ко­ма­чау итү­че ми­кән?» — дип тә уй­лап куя һәм шу­шы со­ра­вы­на җа­вап эз­ли, хәт­та тап­кан төс­ле бу­ла иде. Мо­ның нә­ти­җә­сен­дә: «Җә­ми­лә­не Сиб­гать бә­хет­ле итәр, мин­нән аңа бә­хет кил­мәс!» — дип, ах­мак фи­кер­нең ял­ты­рап кую­ын­нан кү­ңе­лен адаш­ты­ра тор­ды. Тик җа­ны гы­на бу нә­ти­җә­не ка­бул итә ал­мый һәм төш­лә­ре­нә Җә­ми­лә­се ке­реп, Җан­ти­мер юк­лы-бар­лы уй­ла­рын­нан ары­на ал­га­ла­ды.

Шул рә­веш­ле сен­тябрь һәм ок­тябрь ай­ла­ры үтеп кит­те.

Уфа бе­лән Ка­зан ара­сын­да ике га­шыйк­ның мә­хәб­бәт хат­ла­ры йө­реп тор­ды. Әм­ма Сиб­гать тә юга­лып кал­ма­ган икән, Җә­ми­лә­нең кү­ңе­лен ул да әле хат бе­лән, әле бү­ләк, әле үзе ба­рып-ки­леп яу­лар­га ты­рыш­кан. Тук­тау­сыз бу­лып тор­ган һө­җүм­нән әл­бәт­тә, кыз, нин­ди ге­нә ны­гыт­ма ке­бек кү­рен­мә­сен, би­ре­лер­гә дә мөм­кин. Шу­лай да Җан­ти­мер­гә бул­ган мә­хәб­бә­те аның җа­нын саф ки­леш сак­лап кал­ган иде.

Көн­нәр үз тәр­ти­бе бе­лән уза тор­ды. Но­ябрь ял­ла­ры­ның бер­сен­дә Җә­ми­лә һәм Җан­ти­мер ту­ган авыл­ла­ры­нда кү­ре­шер­гә хат аша ки­леш­ен­де­ләр. Көз яң­гыр­лы һәм авыр бул­са да, алар кайт­кан­да көн­нәр ни­чек­тер як­тыр­ган, ара-ти­рә ко­яш та чы­гып, ин­де йо­кы­га тал­ган та­би­гать­не уя­тыр­га ма­та­ша төс­ле иде.

Авыл­да Җан­ти­мер­нең ба­ла­чак дус­ла­рын­нан Са­лих бе­лән Ва­сил дә ял­да икән­нәр. Оч­ра­шу­га, бе­рен­че сүз­лә­ре кай­дан бул­са да шә­раб алып, кү­ре­шү­не бил­ге­ләп үтү тәкъ­ди­ме бе­лән баш­ла­нып кит­те. Егет­ләр­нең кә­еф­лә­ре шәп­лек кү­ре­неп то­ра. Җан­ти­мер дә кар­шы кил­мә­де. Ки­чен су бу­е­на җы­е­лыш­ты­лар һәм уты­ру­ла­ры озак та үт­ми җыр­га авыш­ты. Өче­се дә шак­тый исер­де­ләр. Алар­ның гөр­лә­шү­лә­ре­нә баш­ка егет­ләр дә ки­леп ку­шыл­ды. Бер­се дә буш кул бе­лән тү­гел иде. Һәм­мә­се үз җай­ла­рын­нан бе­рәр сый чы­гар­ды­лар. Җан­ти­мер тә­мам исер­де. Го­ме­рен­дә бе­рен­че тап­кыр шу­шы хәл­гә ка­луы иде. Мо­ңа ка­дәр ка­бып кы­на куя тор­ган егет иде үзе. Ә бү­ген авыз­лан­ды, сал­ган бер­сен кү­тә­рә бар­ды. Әл­лә нин­ди кы­зык әкә­мәт­ләр сөй­ләп бе­тер­де, ә кү­ңе­лен­дә һа­ман да Җә­ми­лә­се бул­ды.

Оч­ра­ша­чак алар. Җан­ти­мер бә­хет­кә кү­мә­чәк үзен. Йө­рә­ген­дә сак­лап кил­гән бар­лык сүз­лә­рен вә сер­лә­рен чи­шеп са­ла­чак һәм кыз­ның ку­лын со­ра­я­чак, бет­кән баш бет­сен! Ике­се ике шә­һәр­дә яшә­сен­нәр, юк­лы-бар­лы ел ярым эчен­дә бер­ни дә бул­мас әле. Өй­лә­неш­сен­нәр ге­нә!

Шу­шы уй­ла­ры бе­лән мәҗ­лес­не таш­лап, Җан­ти­мер клуб­ка та­ба юнәл­де. Әм­ма аяк­ла­рын­да көч­сез­лек си­зеп, бе­раз тук­тап тор­ды, ар­тын­нан Са­лих­ның:

— Бү­ген йөр­мә, ан­да ни кал­ган, кем дә юк,— дип кыч­кыр­ган сүз­лә­ре­нә дә ко­лак сал­ма­ды, яңа­дан үзен кул­га алып кит­те дә бар­ды.

Клуб юлы су аша чы­гып, тау­га та­ба алып ме­нә иде. Җан­ти­мер бас­ма­дан чак кы­на егы­лып төш­мә­де. Әм­ма кү­тә­ре­лә бар­ган юл аның бө­тен егә­рен ал­ды. Исе­рек ба­шы әй­лә­нә иде, йол­дыз­лар бу­тал­ды­лар. Сәр­хуш егет, чит­кә­рәк ки­теп, яр кы­ры­е­на утыр­ды һәм, күз­лә­ре йо­мы­лып, йо­кы­га чум­ды. Өс­те-ба­шы ка­рар­лык тү­гел, шак­шы һәм бал­чык кы­на иде ин­де.

Җан­ти­мер эреп йок­ла­ды. Төн­ге сә­гать бер­ләр­дә ге­нә су­ык җил­дән ай­нып кит­кән­дәй бул­ды. Үзе­нең кай­да ят­кан­лы­гын бе­ра­ра аң­лаш­мый тор­ды. Шун­да кем­нәр­нең­дер сөй­ләш­кән та­вы­шын ише­теп, аңы та­гын да бу­тал­ды.

Бо­лар фо­нарь бе­лән Җан­ти­мер­нең йө­зе­нә як­тырт­ты­лар. Ан­нан соң, һич­ни әй­теп тор­мас­тан, бер­се аңа шак­тый ка­ты итеп сук­ты, егет ур­та­лай бө­ге­леп төш­те. Тип­кә­лә­де­ләр-тип­кә­лә­де­ләр дә, үз эш­лә­ре­нә вәх­ши­ләр­чә ку­а­ны­шып ки­теп бар­ды­лар.

Шак­тый озак ят­ты Җан­ти­мер. Көз­ге сал­кын җил аның ер­тыл­ган изү­лә­ре аша үтә­ли йөр­де. Ин­де су­ы­на бар­ган тә­не үлем бе­лән яшәү ара­сын­да тар­тыш­ты. Ирен­нә­ре ярыл­ган, маң­гай һәм авыз-бо­рын­на­ры­на кан ук­маш­кан, авыр­та иде­ләр.

Яшь­лек өс­тен чык­ты. Үлеп ят­кан Җан­ти­мер­гә җан кер­де һәм ул та­гын күз­лә­рен ач­ты. Күк­нең чи­тен­дә ге­нә ма­тур, бик ма­тур яры­май урак ке­бек ка­да­лып то­ра иде. Чалт аяз төн. Ки­ек каз юлы кыйб­ла та­ра­фы­на дә­шә. Ан­да Җә­ми­лә бе­лән Җан­ти­мер гү­я­ки кош­лар ке­бек очып ба­ра иде­ләр.

Бу су­рәт озак бо­зыл­ма­ды. Егет­нең акы­лы кай­на­ды, җа­ны си­кер­де. Әм­ма сер­ле су­рәт ба­ры­бер югал­ма­ды. Егет бе­лән кыз. Кул­га-кул то­тыш­кан­нар да ерак­ка-ерак­ка оча­лар.

— Җә­мил ә-ә-ә!..

Җан­ти­мер кыч­кы­рып җи­бәр­гә­нен сиз­ми дә кал­ды. Нәр­сә бул­ды соң? Ниш­ләп мон­да ята ул? Егет бо­лар­ның бер­сен дә аң­ла­ма­ды. Сө­ек­ле­се­нең исе­мен кыч­кы­ру­га, дөнья үз тө­се­нә кайт­кан­дай бул­ды. Төн шык­сыз һәм ка­раң­гы, су­ык иде. Күк­тә бо­лыт­лар ку­е­ра баш­лап, ай һәм йол­дыз­лар­ны йо­тар­га то­тын­ды­лар.

Җан­ти­мер аяк­ла­ры­на бас­ты. Та­гын чай­ка­лып кит­те. Баш чү­ме­чен тот­ты. Бу уры­ны бик нык авыр­та, әм­ма яра­сы юк иде. Бел­гән­нәр кай­да су­гар­га!

Егет инеш­тә ку­лын-би­тен юды. Ул ин­де тә­мам ай­ны­ган, әм­ма ба­ры­бер хәл­сез иде. Аны кем­нәр кый­на­ды, ни өчен? Ул бу со­рау­ла­ры­на җа­вап та­ба ал­ма­ды. Бәл­ки алар­га Җан­ти­мер бе­рәр на­чар сүз әйт­кән­дер, сү­ген­гән­дер? Кем бе­лә, бәл­ки? Эч­мәс­кә ки­рәк иде шу­шы ка­дәр, эч­мәс­кә ки­рәк иде!

Инеш җыр­лый-җыр­лый ак­ты та ак­ты. Төн­нең сал­кы­ны да, көз бу­луы да, Җан­ти­мер­нең хә­ле дә аңа ба­ры­бер иде. Адәм ба­ла­ла­ры са­гыш­лан­са­лар, кай­гы­га бат­са­лар, аның яны­на ки­лә­ләр, ин­де ни­чә йөз ел­лар бу­е­на тән­нә­рен юын­ды­ра, җан­на­рын су­га­ра, кай­гы­ла­рын агы­за ул алар­ның. Мон­нан соң да шу­лай бу­лыр. Җан­сыз хи­рург-врач төс­ле ул. Аңа ба­ры­бер, чүп агы­за­мы, әл­лә ин­де са­гыш-кай­гы­ны­мы? Ике­се дә бер үк нәр­сә тү­гел­ме­ни?

Ку­лын-би­тен югач, Җан­ти­мер сә­га­тен эз­лә­де. Ти­мә­гән­нәр икән. Ак­ча­ла­ры да уры­нын­да. Нәр­сә өчен кый­на­ган­нар? Кем бе­лсен...

Җан­ти­мер, чү­гә­лә­гән җи­рен­нән кал­кып, яр­дан өс­кә ка­ра­ды. Аның йө­зе­нә үт­кер фо­нарь бе­лән та­гын як­тырт­ты­лар. Егет ике шәү­лә­не ге­нә ча­ма­лап кал­ды.

Алар эн­дәш­мә­де­ләр. Җан­ти­мер үзе­нең бе­ләк­лә­рен­дә көч сиз­де. Хә­зер ул алар­ны изеп таш­ла­я­чак.

Ике як бер-бер­се­нә якын­ла­ша бир­де. Җан­ти­мер, кай­нар­ла­нып:

— Кем кый­на­ды ми­не? — дип, дош­ман­на­рын­нан са­на­ган ике шәү­лә­гә таш­лан­ды. Би­ле буй­лап кай­нар­лык йө­гер­гә­нен той­ды. Гү­я­ки тә­не­нә ут ка­дал­ды һәм эчә­ге­лә­рен ай­кап чы­гар­ды. Аяк­ла­ры ки­нәт хәл­сез­лә­неп, гәү­дә­се чай­кал­ды һәм ул яр­дан тү­бән та­ба, су­ның ур­та­сы­на ук ди­яр­лек егы­лып төш­те.

Инеш ко­ча­гын­да ты­ныч һәм рә­хәт иде. Җан­ти­мер­нең җыр­лый­сы кил­де, җыр­лый­сы, кыч­кы­рып бер җыр­лый­сы. Әм­ма та­вы­шы чык­ма­ды.

Инеш аны таш­лы шар­ла­вык­ка чы­гар­ды. «Ни­чек ба­тып үл­мә­дем икән? — дип уй­ла­ды ул.— Ни­чек ба­тып үл­мә­дем икән?»

Акы­лы җа­вап та­ба ал­ма­ды. Хә­ер, ки­рәк тә тү­гел иде ин­де. Чөн­ки Ки­ек Каз Юлы бит бу, инеш тү­гел. Әнә ул үзе дә очып ба­ра. Ки­ек Каз Юлын­нан. Ак ка­нат­лы, эн­җе­дәй ап-ак каз. Кая оча? Җы­лы як­ка, рә­хәт, бә­хет­ле җир­ләр­гә­дер ин­де... Ә ни­гә ял­гы­зы гы­на?..

Ир­тән­чәк кар яу­ды. Шар­ла­вык эчен­дә­ге таш­лар­ны һәм яр буй­ла­рын юка гы­на эл­пә бе­лән боз сар­ган иде. Бө­тен дөнья ап-ак бул­ган. Бер­ни­чә көн­нән җир­гә кар ят­са, каз өмә­лә­ре баш­ла­нып ки­тә­чәк, ха­лык бәй­рәм итә­чәк. Авыл­ның кү­ңел­ле һәм шат­лык­лы көн­нә­ре бу. Кич­лә­рен яшь­ләр бәл­ки ау­лак өй­ләр оеш­ты­рыр­лар, би­ер­ләр-җыр­лар­лар. Апа­лар каз ма­ен­да гы­на тә­бик­мәк һәм кой­мак пе­ше­рер­ләр. Кай­мак­ка ма­нып-ма­нып аб­зый­лар чәй эчәр­ләр.

Җә­ми­лә авыл­га бер ге­нә көн өчен, Җан­ти­ме­рен кү­реп, кай­нар ирен­нә­рен үп­те­реп, ко­ча­гын­да җы­лы­нып, сүз­лә­рен­нән ир­кә­лә­неп ки­тәр өчен ге­нә кайт­кан иде. Әм­ма оч­ра­ша ал­мау­ла­рын­нан, егет­нең ал­да­вын­нан кү­ңе­ле ки­сел­де, күз­лә­ре­нә яшь тул­ды, тө­не буе йок­лый ал­ма­ды. Юк­лы-бар­лы бер-ике сә­гать­кә ге­нә күз­лә­ре йо­мыл­ды. Төш күр­де. Тө­шен­дә Ки­ек каз юлы буй­лап ада­шып оч­ка­нын кү­зал­лау­дан кыч­кы­рыр­дай ит­те. Шун­да кай­дан­дыр Сиб­гать ки­леп чык­ты. Ку­лын­да ук-җәя иде. Аңа тө­бәп ат­ты. Җә­ми­лә­гә ти­де һәм шу­шы юнь­сез­нең ко­ча­гы­на ул егы­лып төш­те. Сиб­гать авыз кү­тә­реп көл­де. Җә­ми­лә Җан­ти­ме­рен ча­кыр­ды. Әм­ма бә­гырь ки­сә­ге аны ишет­мә­де. Ки­ек каз юлы буй­лап ка­я­дыр ерак­ка ашы­га-ашы­га оч­ты, эн­җе­ле ял­гыз ак­кош бу­лып оч­ты. Әй­лә­неп тә ка­ра­ма­ды.

Җә­ми­лә кур­кы­нып уян­ды. Әни­се аның янын­да ба­сып то­ра иде.

— ­Ни бул­ды, ба­лам? Кем­не дә­шә­сең? Са­та­ша­сың бу­гай? — ди­де ул, юа­ту­лы та­вы­шы бе­лән бер-бер арт­лы со­рау­лар яу­ды­рып.— Ки­тә­сем бар ди­гән идең. Ке­ше­ләр куз­гал­ган­чы юл­га чы­гыйк.

Тө­ше оны­тыл­ды. Җә­ми­лә­гә ашы­гыр­га ки­рәк иде. Эш­кә со­ңа­рыр­га яра­мый. Бү­ген кит­сә, Уфа­га кич­кә ге­нә ба­рып җи­тә­чәк, ан­на­ры — эш-эш-эш.

Урам­да ап-ак ма­мык кар яу­ган иде. Бө­тен дөнья як­ты­рып кит­кән­дәй. Ир­тән­ге эң­гер-мең­гер кар ак­лы­гы бе­лән си­зел­ми дә.

Җә­ми­лә биш­тәр-сум­ка­ла­рын җы­еш­тыр­ды да юл­га чык­ты. Әни­се оза­та кил­де. Кы­зы­ның Җан­ти­мер­ләр йор­ты янын­нан уз­ган ва­кыт­та әй­лә­неп-әй­лә­неп ка­ра­га­нын кү­реп тор­ды, йө­рә­ге хә­веф­кә төш­те. “Шу­шы ка­дәр ярат­са да яра­тыр икән” дип уй­ла­ды ул үзал­ды­на бо­е­гып.

— Җан­ти­мер дә кайт­кан бул­ган­дыр?—дип со­ра­ды кы­зын­нан.

— Кайт­ка­нын әйт­кән­нәр иде,— ди­де Җә­ми­лә, са­гыш­лы та­выш бе­лән.

— Кү­реш­мә­де­гез­ме­?

— Юк, әни,— ди­де дә Җә­ми­лә һәм елап җи­бәр­де.

Ән­кә­се­нең бә­гы­ре ки­сел­де. Ни­чек ке­нә юа­тыр­га да бел­мә­де кы­зын — йө­рә­ге парәсен.

— ­Шу­лай ки­леп чык­кан­дыр ин­де. Ыша­ныр­га ярый­мы соң хә­зер­ге егет­ләр­гә,— дип әй­теп, кы­зын орыш­кан­дай ит­те. Е­ла­ма­сын, имеш!

Җә­ми­лә­не олы юл­га ук чы­га­рып, оза­тып ук кал­ды. Кы­зы, би­ча­ра­каем, бо­ек һәм са­гыш­лы күз ка­ра­шын әни­сен­нән яше­реп ке­нә сау­бул­лаш­ты да ки­теп бар­ды. Авыл­га ана­сы йө­рә­ген то­тып кайт­ты. Төн­лә Җан­ти­мер бе­лән бул­ган хәл­ләр­дән кы­зы төс­ле үк ул да хә­бәр­дар тү­гел иде әле­гә.

Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском: